به گزارش ایرنا، کتیبه‌های برجای مانده، همچنین سبک معماری و شیوه‌های تزئینی بکار رفته نشان می‌دهد که این بنای تاریخی متعلق به عارف بنام این زمان، شیخ براق بابا از بزرگان مسلک مولویه و از خاصان در بار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است.
همچنین باستان شناسان و محققان، این مجموعه را به سلطان چلپی منسوب کرده و تاریخ احداث بنا را قرن هشتم سال ۷۳۶هجری قمری بیان کرده‌اند.
مقبره شیخ براق یا چلپی اوغلی که در کنار آن خانقاهی مربوط به همین دوره وجود دارد از نوع مقابر برجی شکل قرون میانی اسلامی است و قابل مقایسه با مقبره امام زاده جعفر اصفهان است.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سلطانیه در این ارتباط با ویژگی های این اثر تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: از جمله ویژگی های تزئینی این بنا طاق نماهای هشتگانه با عملکردهای چند جانبه ای (استاتیکی و زیبایی شناسی) است.
پروانه عسگری افزود: طرح های آجر چینی سطوح هر یک از طاق نماها زیبا و متفاوت با یکدیگر بوده همچنین محرابی هایی با تزئینات مقرنسی از نوع روی هم افتاده در نمای خارجی این خانقاه از دیگر جلوه های هنری آن است.
وی اظهار داشت: مقبره شیخ براق یا چلبی اوغلو، با نقشه هشت گوش، در بخش جنوبی خانقاه و به احتمال زیاد در درون فضای محصوری قرار داشته، هر چند به نظر می رسد این ۲ بنا در یک زمان ساخته نشده، اما فاصله ی زمانی هم نداشته اند و ارتفاع این بنا ۱۷ متر، طول هر ضلع از بیرون ۱۶.۴ و قطر بنا ۶.۷ متراست.
عسگری افزود: برای ساخت بنا ابتدا سه ردیف سنگ سبز تراشیده، چیده شده و سپس آجرچینی دیوارها با سبک زیبای آلت و لغت و کاربندی تا سطح ۵.۲ متری اجرا شده که از این ارتفاع به بعد، فرم آجرچینی ساده شده و تفاوتی اساسی با بخش تحتانی به وجود آورده است.
وی اضافه کرد: سوراخی برای دسترسی به سرداب زیرین تعبیه شده در این سرداب، قبر سلطان در وسط قرار دارد و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آنها در گرداگرد آن قرار داده شده است.
عسگری افزود: مقبره داخلی مقبره شامل اتاق هشت گوش ساده ای به اضلاع ۷۵.۳ متراست، دیوارها بطور کامل ساده و در میان هر ضلع آن، طاق نما و طاقچه ی بلندی به ضلع ۷۵.۱ متر و ارتفاع ۳سه متر به چشم می خورد.
وی یادآوری کرد: دیوارهای داخلی اضلاع مقبره، از یک قشر گچ پوشیده شده، در ورودی، رو به طرف شمال و در سمت جنوب نمای داخلی، محراب بسیار جالبی با مقرنس های گچبری دیده می شود.
این کارشناس ادامه داد: طاق نماهای اضلاع داخلی در زیر گنبد، به هشت ضلع تبدیل شده و سپس دایره ی گنبد بر روی آن قرار گرفته است که نور گیرهای بالای ترنبه ها، بر گریو گنبد تعبیه شده و نور داخل را فراهم می سازد.
وی ادامه داد: این بنا در بخش فوقانی، خاصه گنبد، فاقد تزیینات لازم از جمله پوشش کاشی است و چنین به نظر می رسد که بعد از اینکه مقبره را تا ارتفاع ۵.۲ متری ساخته اند، تحولاتی که شاید مرگ سلطان یا دیگر تحولات سیاسی بوده، موجب شده است که ساختمان مقبره را با سرعت بیشتر و تزیین کمتری بسازند.
عسگری افزود: مقبره دارای حیاطی با دو در بوده، یکی در قسمت جنوبی و دیگری در منتهی الیه دیوار شرقی که هر دو در دوره های بعد به وسیله سنگ های نامنظم و بدون ملاط مسدود شده و در قسمت جنوب غربی حیاط نیز آثار دو زیرزمین کشف شده که به نظر می رسد محل مقابر بوده است.
وی اضافه کرد: پلان معماری این مجموعه با الهام از عقاید و مراتب صوفیه طراحی و هر یک از فضاها با عملکردی خاص، اجرا شده و واحد نخستین در قسمت ورودی به مرتبه فقرا اختصاص داشته، طالبان جنت، مرتبه بعدی این فرقه، در زوایای قسمت ورودی جای گرفته اند.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سلطانیه ادامه داد:حجرات انفرادی صحن مرکزی با داشتن درهای کوتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آنها تشکیل میداده است.
وی خاطرنشان کرد: صحن خانقاه، محل سماع جمعی بوده که سلطان در وسط و مریدان در گرداگرد آن حلقه می زده اند و بدین ترتیب حلقه ذکر بر پا می گردیده و به احتمال زیاد واحدهای جنوبی خانقاه به عنوان کلاس های آموزشی و فضای واقع در طرفین ایوان جنوبی، محل حلقه ذکر زمستانی بوده است.
عسگری افزود: طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فروریخته و گرداگرد آن عنصری شبیه به جان پناه دیده می شود، حاصل اینکه قرینه سازی در کل مجموعه بطور رعایت شده و مصالح اصلی بنا را لاشه سنگ ها و ساروج تشکیل داده و سقف حجرات و زوایا گنبدی شکل است.
وی اظهار داشت:عده ای از محققان و باستان شناسان بنای خانقاه را مقدم بر مقبره سلطان چلپی می دانند و بعضی از آنان، تاریخ احداث مقبره را مقدم بر خانقاه اعلام نموده اند در صورتی که اول آرامگاه و سپس خانقاه ساخته شده است.
این کارشناس ادامه داد: یکی از مدارک بسیار ارزنده ای که در حل مسئله تاریخ گذاری واقعی بنای خانقاه از اهمیت بسزایی برخوردار است، مطالعه کتیبه حک شده جرز جنوبی ایوان جنوبی است.
این مسئول افزوداین کتیبه در سه قطعه که یکی در بالا و دو قطعه در طرفین ایوان نوشته شده، از اسناد بسیار معتبر در شناسایی شهر سلطانیه و نکات و دقایق آن است.
وی اضافه کرد: سبک قبر سلطان چلبی در این آرامگاه اهمیتی بسزا دارد، از این نظر که این قبر، حلقه ذکر صوفیه را تداعی می کند.
این کارشناس ادامه داد: بدین معنی که داخل مقبره به فضاهایی تقسیم گردیده، که جسد سلطان در وسط دفن شده و اجساد مریدان با توجه به درجه و مراتب آنها، در گرداگرد آن قرار داده شده اند.
وی خاطر نشان کرد: بحث در باب انتساب این بقعه به سلطان چلپی هنوز مفتوح است، علت تغییر در سبک آجر چینی، قابل بحث و بررسی بوده و بالاخره ارتباط خانقاه با مقبره بایدبه طور متقن روشن شود.
به گفته این کارشناس این اثر به شماره ۱۶۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
نظر شما