- چرا اسامی نامزدهای نهایی کتاب سال را قبل از برگزاری جشن کتاب سال اعلام نکردید؟
داوری در شرایط سنگینی انجام شده و امکان جوسازی وجود دارد.
- امسال شیوه داوری کتاب سال چگونه بود؟
امسال حدود 7500 کتاب در 61 گروه، گرایش و رشته به داوری رفته‌اند. هر گروه یک تیم سرداوری دارد که از 3 تا 6 نفر تشکیل شده است. وظیفه این سرداورها این است که کلیه کتاب‌ها را ببینند و غربال اولیه را انجام دهند.
- کتاب‌هایی که در غربال اولیه ریزش پیدا نمی‌کنند، باید چه خصوصیاتی داشته باشند؟
چاپ اول باشند، صحیح باشند، ترجمه از متن اصلی باشند، حرف بدیع، نو و تازه‌ای داشته باشند، جزوه درسی نباشند، کمک درسی نباشند، چاپ قبلی نباشند و وزن آنها به قدری باشد که جامعه علمی بپذیرد. ضمن اینکه در حوزه‌های رمان و دین، اصول نظام را زیر سؤال نبرده باشد.
مراحل داوری چگونه انجام شد؟
برگه‌هایی را در اختیار داوران قرار می‌دادیم. در هر فرم نسبت به نوع رشته مورد داوری، 12تا 14 فاکتور وجود دارد که جمع نمرات آن 1100 است و 5 نمره هم برای امتیاز خاص در نظر گرفته می‌شود.
خط و فونت و صحافی و… هم امتیازاتی دارد. اگر موردی پیش بیاید که امتیازاتی که داورها به یک اثر داده اند، اختلافات فاحشی داشته باشد، سرداورها بررسی می‌کنند تا ببینند کدام یک، معیارها را درست‌تر داوری کرده‌اند و کدام یک، بی‌دقتی کرده‌اند. آنها اختیار دارند در این موارد داور دیگری را هم برای بررسی مجدد دعوت کنند.
کمیته عالی داوری با توجه به امتیازات، نفرات برگزیده را انتخاب می‌کنند و تقدیری‌ها هم بر مبنای امتیازات معرفی می‌شوند. البته اهدای جوایز تقدیری‌ها در هفته کتاب سال آینده انجام می‌شود.
- چرا؟
چون جزء آیین نامه کتاب سال وزارت ارشاد است. البته سال آینده غیراز کتاب سال و کتاب فصل، دو سه جایزه ملی دیگر هم مطرح می‌شود. یکی جایزه پروین اعتصامی است که سال آینده برگزار می‌شود. اساس نامه جایزه ادبی جلال را هم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تصویب کرده. این جایزه به لحاظ مادی بالاترین رقم را دارد و 110سکه جایزه می‌دهد.
- دادن 50 سکه به برندگان کتاب سال چه انگیزه‌هایی ایجاد می‌کند؟
50 سکه به پول امروز، حدود 12 میلیون است. درست است که کسی برای جایزه ننوشته است اما به هر حال این میزان جایزه، ایجاد انگیزه می‌کند. ضمن اینکه ارشاد هم 1000 نسخه از کتاب‌هایی را که برنده جایزه کتاب سال شده اند، خریداری می‌کند که هم به نفع ناشر است و هم به نفع مولف. به هر حال معرفی مولفان برتر به جامعه نیز تأثیر زیادی در شناخته شدن آنها و آثارشان دارد.
- آن طور که قبلا مطرح شده بود، برگزاری جشنواره‌های کتاب فصل، کار داوری کتاب سال را تسهیل می‌کند. نظر شما در این باره چیست؟
کتاب فصل بالای 100 میلیون تومان در هر سال هزینه می‌برد و حدود 8 هزار کتاب در 4 مرحله داوری می‌شود اما به این معنی نیست که اگر کتابی در کتاب فصل داوری نشده، در کتاب سال مورد داوری قرار نگیرد چون حق مولف پایمال می‌شود. اما کتاب فصل در هر حال داوری‌های کتاب سال را تسهیل می‌کند.
- چرا اسم داورها پیش از اهدای جوایز اعلام نمی‌شود؟
امسال بعد از برگزاری مراسم اسم تعدادی از داورها اعلام می‌شود. داورها برگه‌های اطلاعاتی پر می‌کنند که آخرین سؤال آن این است که آیا تمایلی به اعلام نامتان به‌عنوان داور دارید یا خیر. اگر کسی بگوید که حاضر نیستم، این کار را نمی‌کنیم اما کسانی که تمایل داشته باشند، نامشان بعد از اهدای جوایز اعلام می‌شود.
اگر پیش از اعلام برگزیدگان، نام داوران اعلام شود، آرامش را از آنها می‌گیرند. یکی دیگر از دلایلی هم که باعث می‌شود قبل از برگزاری مراسم از داورها اسمی برده نشود این است که مسئله داوری تا جایی که ممکن است با سیاست خلط مبحث نشود. چون داورهای ما از میان طیف‌ها و گروه‌های مختلف فرهنگی و سیاسی انتخاب می‌شوند. اما بسیار عادلانه قضاوت کرده‌اند و وزانت علمی خودشان را به خاطر جناح سیاسی رقیب زیر سؤال نبرده‌اند.
- داوران از میان چه کسانی برگزیده می‌شوند؟
داوران کتاب سال استادان زبده کشور هستند. امسال 80 داور جدید از استادان دانشگاه‌های کشور با ما همکاری داشته‌اند که 30 نفر از آنها استاد تمام و در رشته خودشان شاخص هستند.
- معیار انتخاب داورهای کتاب سال فقط داشتن مدارک تحصیلی بالاست؟
خیر. برخی از استادان هستند که مدرک تحصیلی ندارند اما در تحقیق و پژوهش یا مثلا نسخ خطی مورد پذیرش هستند. پس علاوه بر تخصص، تجربه و داشتن تالیف، قبول در نظر عام هم مهم است و به داوری اعتبار می‌بخشد.
اگر هم داوری، کتابی در یک رشته داشته باشد، باید بپذیرد که یا کتابش از گردونه داوری خارج شود، یا از داوری کناره‌گیری کند.
