بتواند چنان پیوند عمیقی با فرهنگ‌ها و سنت‌های ایجاد کند و در برخی زمینه‌ها ریشه خرافاتی به‌خود بگیرد، دور از ذهن بود. اما این نوشیدنی مفرح و تمدد اعصاب از چنان جایگاه ویژه‌ای در ارتباطات برخوردار شده که به‌عنوان نخستین متاع در دید و بازدیدها و در پذیرایی از میهمانها مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخی با اعتقادات خرافی به آن تفال می‌زنند. در ادامه به برخی از کاربردها و نوع نگرشی که به این نوشیدنی گرم در میان اقوام مختلف وجود دارد می‌پردازیم:
- خواستگاری: از قدیم‌الایام در مراسم خواستگاری «چای آوردن عروس» نخستین فرصت دیدار چهره به چهره خانواده داماد با عروس بود. هنگامی که عروس «چای» می‌آورد باید دقت و توجه داشت که چای در سینی نریزد چراکه این امر از نظر خانواده داماد، نشان از «شلختگی» و نا آشنایی او به «فوت و فن» خانه داری و کدبانویی محسوب می‌شد. البته این فرهنگ رفته رفته رنگ باخته ولی هنوز در برخی مناطق کشور متداول است.
- چای کهنه دم: در میان طایفه «سرخه» در غرب شهرستان شوش، با وجود چای آماده برای یک میهمان خاص، درصورتی که میهمانی جدید به جمع اضافه شود، به نشانه احترام میهمان جدید حتی در صورت تازه دم بودن چای، صاحب خانه (میزبان) خود را موظف به تهیه یا «دم کردن» چای جدید می‌داند. اگر میزبان این کار را نکند و از چای دم کرده برای میهمان قبلی به میهمان جدید تعارف کند، این عمل نشانه بی‌احترامی به میهمان جدید محسوب می‌شود.
در میان اغلب طوایف خوزستان همچنین مرسوم است که قاشق چایخوری نباید در داخل استکان باشد و باید قاشق در کنار استکان و روی «نعلبکی» گذاشته شود و اگر میزبانی قاشق را درون استکان قرار دهد این عمل نوعی بی‌احترامی است.
- چای رنگ پریده: در طایفه «چنانه» در جنوب ایران چای بسیار غلیظ نوشیده می‌شود و اگر میزبانی چای «کمرنگ» برای میهمان خود بیاورد، با شکایت میهمان مواجه خواهد شد. ترک‌ها برای چای کمرنگ ضرب المثلی هم دارند و هر گاه چای کمرنگ ببینند به طنز و شوخی می‌گویند: «انگار پاسبان دیده رنگش پریده! »
- مهمان ناخوانده: یکی از باورهایی که از قدیم الایام در مورد چای وجود دارد تشخیص آمدن مهمان از روی تفاله‌های چای بود. این باور هنوز هم مرسوم است و بسیاری از مردم قرار گرفتن تفاله‌ها به شکل ایستاده روی چای را نشانه قریب الوقع بودن یک مهمان ناخوانده می‌دانند. همچنین برخی نیز بر این باورند که اگر ۳ استکان پشت سر هم ردیف شود بلافاصله مهمان خواهد آمد و برای همین سعی می‌کنند آنها را طوری بچینند که این اتفاق رخ ندهد.
- فال چای: این نوع فال نیز سرگرمی کسانی است که به‌دنبال فرار از سرگردانی و ناامیدی و مشکلات‌شان هستند و متصورند این روش دری از آینده به رویشان باز می‌کند. به همین‌خاطر به آن دل خوش می‌کنند و روی به سایت‌های فالگیری و فالبینی رایج در فضای مجازی می‌آورند. خرافاتی‌تر شدن مردم در این روزها نیز به‌دلیل آن است که اضطراب‌ها و ناامیدی‌های فردی و اجتماعی بیشتر شده و افراد برای آرامش خود به اینگونه خرافات روی می‌آورند. خرافاتی ناشی از جهل، عدم‌آگاهی و دانش است.
- رسمی در قهوه‌خانه‌ها: رسم دیگری هم وجود دارد و آن اینکه کسی که یک یا چند چایی خورده و دیگر تمایلی به صرف چای ندارد، استکان چای خود را روی نعلبکی می‌خواباند. این رسم در قهوه خانه‌های قدیمی کاربرد بیشتری داشت و قهوه چی، مادام که مشتریان استکان‌های خود را نخوابانده‌اند، برای آنها چای سرو می‌کرد. البته برخی قهوه خانه‌ها هم‌اکنون نیز به این رسم پایبندند.
- استکان‌های کمر باریک: طراحی این استکان‌ها در فرهنگ قدیم نیز جالب توجه است و بی‌علت نبوده. گودی کمر این استکان‌ها باعث می‌شود به‌راحتی در دست جای گیرند. این گودی کمر، همچنین باعث می‌شود تفاله‌های چای که ته استکان هستند، نتوانند از بخش باریک به راحتی عبور کنند و فرد چای را آسوده خاطرتر سرو کند. همچنین اگر استکان با ته مانده چایی کج شود و به پهلو بر زمین بیفتد، تفاله‌ها روی زمین و فرش نمی‌ریزند.
- تعارفاتی به رنگ چای: این نوشیدنی توانسته در تعارفات مرسوم ما ایرانی‌ها جایگاه خود را پیدا کند و معمولا هنگامی که میزبان تمایل داشته باشد تا مهمانی را به منزلش دعوت کند می‌گوید «یک چایی، چیزی در خدمتتون باشیم»، «بیایید دور هم یه چایی بخوریم» و او را به خوردن یک چای قند پهلو یا دیشلمه و لبریز، لب‌سوز و لب‌دوز دعوت می‌کند.
نظر شما