- مقدمه
از زمان ورودم به شورای اسلامی شهر تهران، که مصادف با سومین دوره آن بود، به سبب سابقۀ سکونت خانواده و علاقه فراوانی که به تهران و مردمان آن داشته‌ام مباحث مربوط به شهر تهران همواره برایم از اولویت ویژه‌ای برخوردار بوده است. از همان روزهای نخست به سبب ارتباطاتی که داشتم، با مردم و نخبگان بسیاری دیدار کردم و از مشکلات و مسائل این شهر و مردمش آگاه شدم. این آگاهی بلحاظ ماهیت و مقیاس جدای از آن اطلاعاتی بود که به طور رسمی و اداری دریافت می‌کردم. در دوره شش ساله مسئولیتم در ستاد شورایاری ها در دوره سوم، جلسات هم اندیشی منظم و بی واسطه ای با منتخبین مردم محله‌های شهر داشتم و از نزدیک با مشکلات اکثر محلات تهران آشنا می‌شدم.
در آن دوره تلاش کردیم تا سازوکارهای ارتباط با شورایاران و نهادهای محله ای را تسهیل کنیم و به همین دلیل هر دو هفته یکبار شهرداران مناطق و نواحی و سایر مدیران اجرایی سازمانهای دخیل در مدیریت شهر جلساتی را در سطح مناطق با حضور اعضای شورایاری برگزار می کردیم و از مسائل و مشکلات محله و دغدغه های شورایاران به عنوان بازوها و نمایندگان شورا در محلات آگاهی پیدا می کردیم و به منظور پیگیری خواسته ها و مصوبات آن جلسات کمیته ای را با عنوان کمیته پیگیری با حضور نمایندگان ستاد شورایاری، شورا و شهرداری منطقه تشکیل داده بودیم که وظیفه اش پیگیری مصوبات جلسات فوق الذکر بود. علاوه بر آن و به منظور نهادینه کردن جایگاه شورایاری ها در نظام مدیریت شهری هر هفته نمایندگان شورایاری مناطق و محلات برای ارائه گزارش در صحن شورا حاضر می شدند و گزارش خود را در حضور خبرنگاران و اعضای شورا و مدیران کلان و محلی شهرداری ارائه می کردند. مجموعه این اقدامات باعث شد تا سطح اعتماد بنفس شورایاران افزایش یافته و شهرداری در مقابل آنها پاسخگو باشد و البته حس مسئولیت پذیری شورایاران را نیز افزایش می داد. در کنار همه این اقدامات نشست های هفتگی به منظور توانمندسازی شورایاران طراحی شد که کمک میکرد تا ضمن اشراف بر مسائل شهر و مدیریت و برنامه ریزی، قدرت و سطح مهارت آنها افزایش پیدا کند که این کمک می کرد تا شورایاران در بودجه ریزی محلی ورود کرده و پیشنهادات خود را عملی کنند. تا پیش از آغاز شورای چهارم، از این طریق اطلاعات خوبی درباره مسائل و مشکلات محلات شهر تهران به دست آوردیم. علاوه بر این‌ها بازدیدهای بسیاری که از مناطق و محلات مختلف داشتم، در شناخت مسائل تهران بسیار مؤثر بوده است. با شروع دوره چهارم شورا و انتخابم به عنوان رییس شورای شهر تهران، تصمیم بر این گرفتم تا علاوه بر دیدارها و بازدیدهای رسمی از بخش‌های مختلف شهر، به‌طور منظم، در روزهای جمعه و خارج از عرف دیدارهای معمول اداری، شهروندان و محله‌های تهران را از نزدیک ببینم و با مسائل و مشکلات و یادگارهای مادی و معنوی آنها آشنایی بیشتری حاصل کنم و از دغدغه ها و پیشنهادات شهروندان آگاهی پیدا کنم. این اهداف، بیشتر از وظایف معمول اعضای شورا در هر سمتی بوده است. انتخاب روز جمعه تصادفی نبود، زیرا در سنت‌های کهن این سرزمین، روز جمعه، روز دید و بازدید است. اهدافی همچون آشنایی بیشتر و عمیق‌تر با شهر و محله‌های آن، شناختن و شناساندن لایه‌های پنهان شهر به خبرنگاران و متخصصان شهری، ارتباط با نخبگان و هنرمندان و چهره‌های مختلف و تقویت یا پیوند ارتباط با مجموعه مدیریت و مدیران ذیربط در مسائل گوناگون شهری و در یک کلام شهر را از سایه و تاریکی به روشنی و آفتاب آوردن. در این دیدارها که هنوز ادامه دارد، با یاری اصحاب رسانه، مسائل و موضوعات شهری که در شرایط عادی، ورود و حضور در آنها برای دیگران میسر نبود، مورد بازدید قرار می‌گرفت و اطلاعات آن انتشار می‌یافت.
درگزارش حاضر، علاوه بر آن که به طور اجمال، مناطق و اماکن مورد بازدید در جلسات با شورایاری‌های محلات و مناطق و برنامه‌های تهرانگردی معرفی گردیده، عموم مسائل و مشکلات این کلانشهر که در طول این بازدیدها و در ارتباط با مردم محله‌ها و بخش‌های مختلف مورد بحث و گفتگو قرار گرفته مشخص و تفکیک شده است. اینک که این سال‌ها را پشت سر گذاشته‌ام، به خوبی درک می‌کنم که این روش تا چه میزان می‌تواند در حل و فصل و به‌ویژه فهم بی‌واسطۀ مشکلات شهری موثر باشد.
- منطقه هویت و انسجام محله‌ای
منطقه سه شهر تهران، از جمله مناطقی است که به لحاظ سرمایه اجتماعی و به لحاظ شاخص های زندگی شهری، در سطح بسیار بالایی قرار دارد و محله های آن دارای هویت اجتماعی محکمی هستند؛ از این رو دارای انسجام اجتماعی بالایی بوده و مهاجرت و جابجایی در این منطقه بسیار پایین است.
این منطقه، در پهنۀ شمال شرقی تهران واقع شده است و محدودۀ آن از شمال به بزرگراه شهید صدر، بزرگراه شهید مدرس و بزرگراه شهید چمران، از جنوب به بزرگراه رسالت، بزرگراه حقانی و بزرگراه شهید همت، از غرب به بزرگراه شهید چمران و از شرق به خیابان پاسداران و خیابان شریعتی محدود میشود. این منطقه، همسایۀ جنوبی منطقۀ یک است. بیشتر محلات این منطقه در گذشته روستاهایی از شمیران و حومه آن بودند که در فاصله سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ شمسی به محلات شهر تهران اضافه شدند. از خیابان‌های مهم این منطقه می‌توان به خیابان شریعتی و خیابان ولیعصر اشاره کرد. خیابان شریعتی یا همان جاده شمیران، در گذشته مسیر اصلی دسترسی به روستاهای شمیران بود. این خیابان از اولین جاده‌هایی است که در زمان ناصرالدین شاه شوسه شد. خیابان ولیعصر را نیز در زمان پهلوی دوم ساختند. افزایش تعداد اتومبیل و همچنین وجود این دو جاده، سبب شد تا رفت‌وآمد تهرانی‌ها به نقاط خوش آب و هوای شمیران بیشتر شده و این روستاها خیلی زود به بخشی از تهران تبدیل شوند.
این منطقه همچنین محل عبور بخشی از بزرگراه‌های مهم پایتخت است. بزرگراه شهید مدرس، شهید حقانی، کردستان، شهید همت، رسالت و شهید چمران از این جمله‌اند. بزرگراه شهید مدرس یا شاهنشاهی سابق و بزرگراه شهید همت یا ونک و پارک وی قدیم از اولین بزرگراه‌هایی هستند که در تهران احداث شده‌اند.
اراضی منطقه ۳ در گذشته جزء اراضی شمیران و حومه آن بودند. در گذشته در مسیر جاده قدیم شمیران به سمت این منطقه، دوراهی‌ای قرار داشت که به دوراهی قلهک معروف بود. این‌جا جایی بود که مسیر روستای قلهک از جاده اصلی جدا میشد. قلهک روستایی بود در سیزده کیلومتری جنوب امامزاده صالح تجریش؛ روستایی خوش آب و هوا، با هفت رشته قنات؛ که در بهار از رودخانه دربند، حقآبه داشت. محصول این روستا غلات، سبزیجات و میوه بود. در دوره قاجار و پهلوی اول و کمی بعد از آن، این روستا نیز همانند سایر روستاهای شمیران، ییلاق تهرانی‌ها بود و در فصل گرما میزبان بسیاری از آنها، به ویژه رجال نامدار میشد. این رجال در این روستا و اراضی آن خانه باغ‌های ییلاقی داشتند و بیشتر فصل گرما را در این‌جا می‌گذراندند. در دوره قاجار داشتن خانه و باغ در قلهک برای رجال یک مزیت محسوب میشد؛ زیرا از آن‌جا که سفارت ییلاقی انگلیس هم در قلهک قرار داشت، در صورت بروز هرگونه اتفاقی، دولت نمی‌توانست بدون اجازۀ سفارت انگلیس، کسی را در این روستا تحت تعقیب و پیگرد قرار دهد. دروس، رستم‌آباد، زرگنده و ونک نیز در گذشته روستاهایی بودند که بعدها در بافت شهری قرار گرفته و هر کدام به تنهایی یکی از محلات منطقۀ ۳ شدند.
منطقه ۳ در حال حاضر با مناطق ۱، ۴، ۲ و ۶ و ۷ همسایه است و دارای شش ناحیه و دوازده محله می‌باشد. مساحت کل این منطقه ۲۰۸.۳۱ کیلومتر مربع و از این حیث در رتبه دهم شهر تهران قرار دارد و ۳.۴ درصد از کل وسعت شهر تهران را شامل میشود. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیت این منطقه ۳۱۴ هزار نفر است.
۱. تهرانگردی پانزدهم: به تاریخ ۰۴/۱۱/۱۳۹۲
۲. تهرانگردی چهل‌وهشتم: به تاریخ ۰۵/۰۴/۱۳۹۴ به مناسبت ماه مبارک رمضان
۳. بخشی از تهرانگردی پنجاه‌ویکم: به تاریخ ۱۶/۰۵/۱۳۹۴ به مناسبت روز خبرنگار
۴. بخشی از تهرانگردی پنجاه‌ودوم: به تاریخ ۳۰/۰۵/۱۳۹۴ به مناسبت روز پزشک
۵. بخشی از تهرانگردی پنجاه‌وچهارم: به تاریخ ۲۷/۰۶/۱۳۹۴ به مناسبت روز شعر و ادب پارسی (شعر گردی)
۶. بخشی از تهرانگردی پنجاه‌وپنجم: به تاریخ ۱۰/۰۷/۱۳۹۴ به مناسبت عید غدیر
۷. بخشی از تهرانگردی شصت‌وچهارم: به تاریخ ۰۹/۱۱/۱۳۹۴به مناسبت جشنوارۀ تئاتر فجر (تئاترگردی)
۸. بخشی از تهرانگردی هفتادوپنجم: به تاریخ ۲۲/۰۵/۱۳۹۵به مناسبت روز خبرنگار (روزنامه‌گردی)
۹. بخشی از هشتادمین تهرانگردی: به تاریخ ۳۰/۰۷/۱۳۹۵ با محوریت کودک و شهر
۱۰. بخشی از تهرانگردی هشتادودوم: به تاریخ ۲۷/۰۸/۱۳۹۵ به مناسبت هفتۀ کتاب (کتاب‌گردی)
۱۱. بخشی از تهرانگردی هشتادوچهارم: به تاریخ ۲۶/۰۹/۱۳۹۵ به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص)
در این برنامه‌ها ضمن شرکت در مراسم افتتاح باشگاه اصحاب فرهنگ و هنر با حضور هنرمندانی چون داریوش ارجمند، هوشنگ توکلی، داریوش اسدزاده، اسماعیل خلج و محمود پاک نیت، از قسمت‌های مختلف این منطقه بازدید به عمل آمد. شایان ذکر است به دلیل اهمیت بازدید مسائل و مشکلات مربوط به منطقه از نزدیک و بنابر اهمیت موضوعات، در برخی از این بازدیدها، مسئولان دستگاههای دیگر همچون رئیس اداره فرهنگ و ارشاد شهر تهران، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، مدیر کل حوزه وزارتی سازمان میراث فرهنگی، معاون برنامه ریزی سازمان زیباسازی، به همراه شهردار منطقه و معاونین ایشان اینجانب را همراهی می کردند.
۱. محله ده ونک و دیدار و گفتگو با شورایاران و اهالی محله و معتمدین محلی
۲. مسجد جامع ده ونک و گفتگو با افراد حاضر در مسجد
۳. حمام تاریخی ده ونک و بحث احیای مجدد آن به عنوان یکی از اماکن هویت بخش این محله
۴. باغ خاندان مستوفی الممالک و بازدید از آن، برای اولین بار، و درخواست از مسئولین شهری منطقه مبنی بر کمک و رسیدگی به فضای سبز این باغ زیبا
۵. باغ ایرانی و بحث و گفتگو با مهندس مختاری، رییس سازمان پارکها، در خصوص احداث بوستان هایی با الگوگیری از معماری این بوستان تازه تأسیس
۶. امامزاده قاضی الصابر (ع) و بازدید از بخش های مختلف تازه ساز آن و گفتگو با مدیریت و زائران این مجموعه و ساکنان محله ده ونک
۷. منزل مرحوم علامه کرباسچیان و دیدار با فرزند بزرگوار ایشان
۸. زورخانه ده ونک و دیدار و گفتگو با اهالی زورخانه و محله
۹. قبرستان قدیمی ده ونک و بحث ساماندهی آن به عنوان یکی از مکان های هویت بخش محله ده ونک
۱۰. دانشگاه الزهرا و دیدار و گفتگو با رییس این دانشگاه و بازدید از بخش های مختلف آن
۱۱. آرامگاه خانوادگی مستوفی الممالک، واقع در مجموعه دانشگاه الزهرا، که برای اولین بار به صورت رسمی مورد بازدید قرار می گرفت.
۱۲. رستوران سنتی ترمه و بحث ایجاد کافه قطار دانشجویی، در واگن به جا مانده از سال های گذشته در روبروی این رستوران
۱۳. کلیسای میناس مقدس و دیدار و گفتگو با متولیان این مکان مقدس و همچنین ارمنی های ساکن محله ونک ارامنه
۱۴. مجموعه ورزشی آرارات و دیدار و گفتگو با مدیران این مجموعه، به عنوان مهم ترین مرکز فرهنگی ورزشی اقلیت های مذهبی در تهران
۱۵. کلیسای مادور مقدس، واقع در محوطه باشگاه آرارات
۱۶. گالری آنه، از مراکز فرهنگی هنری فعال در محله ده ونک
۱۷. باشگاه اصحاب فرهنگ و هنر و دیدار و گفتگو با هنرمندان پیشکسوت
۱۸. منزل مرحوم آذر حق نظری و دیدار با خانواده ایشان
۱۹. منزل استاد منصور نریمان و دیدار با خانواده ایشان
۲۰. خانواده شهید بیان و دیدار با خانواده آن شهید
۲۱. کوچه سجاد، به عنوان قدیمی ترین بخش محله قلهک
۲۲. منزل استاد حسین استاد ولی، و دیدار و گفتگو با ایشان در خصوص ترجمه و ویراست قرآن
۲۳. حلیم فروشی معیر خیابان شریعتی در ایام ماه مبارک رمضان
۲۴. حلیم و آش فروش سیار خیابان، شریعتی در ایام ماه مبارک رمضان
۲۵. آستان مقدس امامزاده اسماعیل زرگنده و دیدار با متولی این مجموعه و اهالی محله
۲۶. موزه سرای شهید بهشتی، و دیدار و گفتگو با فرزند شهید بهشتی
۲۷. سینما فرهنگ و دیدار با مسئولین این سینما و بحث در مورد میزان استقبال مردم منطقه و شهر از سینما
۲۸. نمازخانه موقت مسجدجامع قلهک و دیدار با تعدادی از نمازگزاران
۲۹. حاشیه بوستان طالقانی و دیدار با مردم در ایام ماه مبارک رمضان و بررسی وضعیت زندگی شبانه در این ایام در سطح شهر
۳۰. نمایشگاه قرآن کریم و دیدار و گفتگو با مدیران و مسئولین برگزاری این نمایشگاه و بحث در مورد میزان استقبال مردم از این نمایشگاه
۳۱. بوستان آب و آتش، در ایام ماه مبارک رمضان و بررسی وضعیت زندگی شبانه در این ایام در سطح شهر
۳۲. پل طبیعت، در ایام ماه مبارک رمضان و بررسی وضعیت زندگی شبانه در این ایام در سطح شهر
۳۳. کتابخانه ملی، و دیدار و گفتگوی شبانه با مدیران این مجموعه، در خصوص بررسی وضعیت این کتابخانه در ساعات شبانه و مراجعه کنندگانی که در این ساعات از کتابخانه استفاده می نمایند.
۳۴. دفتر موسسۀ اطلاعات و دیدار و گفتگو با مدیر و کارکنان این مجموعه و بررسی وضعیت خبرنگاران خبرگزاری ها و جراید
۳۵. موزۀ موسسۀ اطلاعات و معرفی آن به عنوان یکی از موزه های مجموعه ای کشور
۳۶. دفتر روزنامۀ سپید و دیدار و گفتگو با مدیر و خبرنگاران حوزه سلامت
۳۷. دفتر هفته‌نامۀ سلامت و دیدار و گفتگو با مدیر و خبرنگاران حوزه سلامت
۳۸. دیدار و عیادت از حمید سبزواری، هنرمند و شاعر آیینی منطقه و شهر
۳۹. انجمن شاعران ایران و دیدار و گفتگو با شعرا در روز شعر و ادب فارسی
۴۰. منزل مرحوم یوسف دولتی (از شهدای فاجعۀ منا) و ابراز همدردی با خانواده ایشان
۴۱. دیدار با خانم آهو خردمند و گفتگو با ایشان در خصوص فعالیت های هنری شان در زمینه نقاشی
۴۲. موسسۀ همشهری و دیدار از بخش ها و تحریریه های مختلف این روزنامه به عنوان بزرگترین روزنامه شهری ایران و گفتگو با مدیران و کارکنان و خبرنگاران این مؤسسه
۴۳. کتاب‌فروشی نشر شهر و آشنایی با فعالیت های این انتشارات
۴۴. انتشارات افرا و آشنایی با فعالیت های این انتشارات
۴۵. بیمارستان کودکان مفید و دیدار و گفتگو با رییس، پزشکان و کارکنان این مجموعه در خصوص وضعیت درمانی کودکان تهرانی و عیادت از تنی چند از کودکان بستری این مرکز و گفتگو با والدین آنها در خصوص وضعیت و کیفیت خدمات رسانی این بیمارستان
۴۶. مرکز فن آموز خلیج فارس، به عنوان یکی از مراکز آموزشی واقع در منطقه
۴۷. حسینیه ارشاد و بازدید از بخش های مختلف این مجموعه همچون کتابخانه و ... و گفتگو با مدیران این بخش در خصوص فعالیت های فرهنگی و آموزشی این مرکز
۴۸. دبیرخانه جایزه مصطفی(ص) و دیدار با مدیران و مسئولین این دبیرخانه و گفتگو در مورد فعالیت های این دبیرخانه و همچنین برنامه های آتی مرتبط با شهر تهران این دبیرخانه
۴۹. منزل استاد فلسفی و دیدار با ایشان و همسر محترمشان و گفتگو در خصوص فعالیت های هنری شان در زمینه خط
بر اساس بازدیدهایی که در این دوره از این منطقه انجام گرفت و نیز با توجه به مطالعاتی که درباره مسائل شهری مختلف در این منطقه به عمل آمد و همچنین با عنایت به گفتگوهایی که در طی این سال ها با مردم این محله و منطقه صورت پذیرفت، لیستی از مشکلات این منطقه توسط مردم و شورایاران ارائه گردیده که به شرح زیر هستند:
۱. بافت فرسودۀ محلات قدیمی (مانند ده ونک، حسن‌آباد، زرگنده، قلهک و ...)
۲. تخریب بناهای تاریخی
۳. کمبود پارکینگ و ترافیک به دلیل وجود بافت‌های تجاری و اداری در منطقه (مثلا در خیابان پاسداران و خیابان دولت، خیابان ظفر، محله اختیاریه، محله امانیه، آرارات، دروس، زرگنده، کاووسیه، ونک (مانند مسیرهای منتهی به بوستان مختاری)، ...)
۴. تخریب قنات‌های قدیمی منطقه
۵. ضعف در سیستم روشنایی برخی از معابر (مانند برخی معابر محلۀ داوودیه و ...)
۶. تخریب باغات منطقه
۷. نابسامانی‌های ناشی از دفع ناصحیح زباله در برخی از محلات
۸. نابسامانی سیما و منظر برخی از خیابان‌های اصلی منطقه (مانند خیابان شریعتی، ...)
۹. مشکلات ناشی از فعالیت صنایع مزاحم و آلاینده مانند تعمیرگاه‌ها و پارکینگ‌های غیر مجاز در برخی محلات (مانند محلۀ آرارات، ...)
۱۰. دفع نادرست فاضلاب در برخی محله‌ها (ناتمام ماندن شبکۀ فاضلاب محلۀ داوودیه، وصل نشدن فاضلاب‌های محلۀ رستم‌آباد-اختیاریه به شبکۀ فاضلاب شهری، ...)
۱۱. بلاتکلیفی برخی اماکن و موقوفات (مانند موقوفۀ کنار مسجد قلهک، ...)
۱۲. نابسامانی رودخانۀ ظفر (بوی نامطبوع آن به‌خصوص در فصول گرم سال، ...)
در بازدیدهایی که طی برنامه های تهرانگردی از بخش های مختلف منطقه سه داشتم، علاوه بر نظارت و انتقال مباحث و مسائل این منطقه به مجموعه شورای اسلامی شهر تهران و طرح آنها در صحن و بخش های مختلف کارشناسی شورا، پیشنهاداتی نیز به مسئولان و سازمانهای ذیربط ارائه شد که عبارت است از:
۱. حفظ و ترمیم برخی ساختمان‌های قدیمی (مانند حمام ۴۰۰ سالۀ ده ونک و ...)
۲. تاکید بر بازسازی و احیای قنات‌های منطقه
۳. تملک و حفظ برخی از باغات منطقه
۴. ایجاد فضایی برای مطالعه در دانشگاه الزهرا (س) (تبدیل یکی از قدیمی‌ترین واگن‌های ایران که در دانشگاه الزهرا بلااستفاده است به جایی برای کتاب‌خوانی و مطالعه)
۵. بازسازی و بازپیرایی ساختمان انجمن شاعران
۶. رسیدگی و ساماندهی به برخی صنایع آلاینده و مشاغل مزاحم در منطقه
۷. مذاکره برای تعیین تکلیف برخی موقوفات منطقه
۸. بهسازی و بازپیرایی خیابان شریعتی
البته طرح این مباحث و پیشنهادها به تنهایی راهگشای تمام مشکلات محله ها و شورایاری ها نیست اما می تواند زمینه گفت و گو، ارائه نظر و پیشنهاد تکمیلی شهروندان به ویژه شورایاران را فراهم آورد.
نظر شما