قصد او در تهرانگردیها و در نوشتن این مجموعه نگاه از نزدیک به نحوه زیست تهرانی‌ها و مسائل شهری‌ریز و درشتی است که مردم هر منطقه با آن درگیر هستند.
مسائلی که از یک منطقه به منطقه دیگر تفاوت دارد و احتمالاً کلی و عمومی نیست. این مجموعه که در مورد تمام مناطق تهران نگاشته شده، هم برای خوانندگان که مشکلات و ارزش‌ها و ظرفیت‌های منطقه خود را در آن می‌بینند و هم برای مدیران شهری که مسئول حل و فصل مشکلات مردم و برنامه‌ریزی برای توسعه شهر هستند خواندنی است.
منطقه ۳ سابقه تاریخی طولانی در برخی محله‌های اولیه و بافت‌های ارگانیک دارد. تشکیل این منطقه در تقسیمات اداری به سال ۱۳۵۸ بازمی‌گردد. سابقه تاریخی منطقه به هسته‌های سکونتگاهی ییلاقی و دارای فعالیت‌های زراعت و باغداری مانند دروس، زرگنده، قلهک و ده‌ونک مرتبط است. (طرح تفصیلی منطقه ۳، ۱۳۸۴). منطقه ۳ از جمله مناطقی است که از نظر سرمایه اجتماعی و شاخص‌های زندگی شهری، ویژگی ممتازی دارد و محله‌های آن دارای هویت اجتماعی استواری هستند. به همین دلیل این منطقه انسجام اجتماعی دارد و مهاجرت و جابه‌جایی در آن بسیار اندک است.
منطقه ۳ در شمال شرقی تهران واقع شده است و عرصه آن از شمال به بزرگراه شهید صدر، بزرگراه شهید مدرس و بزرگراه شهید چمران، از جنوب به بزرگراه رسالت، بزرگراه حقانی و بزرگراه شهید همت، از غرب به بزرگراه شهید چمران و از شرق به خیابان پاسداران و خیابان شریعتی محدود می‌شود. این منطقه همسایه جنوبی منطقه یک است. بیشتر محله‌های این منطقه در گذشته روستاهایی از شمیران و حومه آن بودند که در فاصله سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ به محله‌های شهر تهران افزوده شدند. از خیابان‌های مهم این منطقه می‌توان خیابان‌های شریعتی و ولی‌عصر(عج) را نام برد. خیابان شریعتی یا همانجاده شمیران مسیر اصلی دسترسی به روستاهای شمیران بود.
این خیابان از نخستین جاده‌هایی است که در زمان ناصرالدین شاه شوسه شد. خیابان ولی‌عصر(عج) را نیز در سلطنت پهلوی دوم ساختند و ولیعهد نامیدند. افزایش تعداد خودروها و وجود این جاده‌ها سبب شد تا آمد و شد تهرانی‌ها به نقاط خوش آب‌وهوای شمیران بیشتر شود و این روستاها به‌سرعت به بخشی از تهران تبدیل شوند. این منطقه همچنین محل گذر بخشی از بزرگراه‌های مهم پایتخت است. بزرگراه شهید مدرس، شهید حقانی، کردستان، شهید همت، رسالت و شهید چمران از این جمله هستند.
بزرگراه شهید مدرس یا شاهنشاهی سابق و بزرگراه شهید همت از نخستین بزرگراه‌هایی هستند که در تهران ساخته شده‌اند.
اراضی منطقه ۳ بخشی از اراضی شمیران و حومه آن بود. در مسیر جاده قدیم شمیران به سمت این منطقه، دوراهی معروف به قلهک قرار داشت و در اینجا مسیر روستای قلهک از جاده اصلی جدا می‌شد.
قلهک روستایی بود در ۱۳ کیلومتری جنوب امامزاده صالح(ع) در تجریش؛ روستایی خوش آب‌وهوا با ۷ رشته قنات که در بهار از رودخانه دربند، حقابه داشت. محصولات این روستا غلات، سبزیجات و میوه بود.
در عهد قاجار و عصر پهلوی اول و کمی پس از آن، این روستا نیز مانند دیگر روستاهای شمیران، ییلاق تهرانی‌ها بود و در فصل گرما میزبان بسیاری از آنها و به‌ویژه رجال نامدار می‌شد. رجال حکومت در این روستا و اراضی آن خانه‌باغ‌های ییلاقی داشتند و بیشتر فصل گرما را اینجا می‌گذراندند.
در روزگار قاجار داشتن خانه و باغ در قلهک برای صاحب‌منصبان مزیتی محسوب می‌شد؛ زیرا از آنجا که سفارت ییلاقی انگلیس هم در قلهک قرار داشت، در صورت هرگونه اتفاقی، دولت نمی‌توانست بدون اجازه سفارت انگلیس، کسی را در این روستا تحت تعقیب و پیگرد قرار دهد. دروس، رستم‌آباد، زرگنده و ونک نیز روستاهایی بودند که بعدها در بافت شهری قرار گرفتند و هرکدام به‌تنهایی یکی از محله‌های منطقه ۳ شدند.
منطقه ۳ اکنون با مناطق یک، ۲، ۴ و ۶ و ۷ همسایه است و ۶ ناحیه و ۱۲ محله دارد. مساحت کل این منطقه بیش از ۲۹ کیلومترمربع است و از این نظر در رتبه هشتم مناطق شهر تهران قرار دارد. براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این منطقه قریب به ۳۳۰ هزار نفر بوده است.
- مروری بر وضعیت منطقه ۳
براساس تحلیل طرح تفصیلی منطقه ۳، این منطقه از نظر فضایی توسط بزرگراه مدرس به ۲ بخش شرقی و غربی تقسیم شده است. محور اصلی قسمت شرقی این منطقه، محور شریعتی است. همچنین خیابان‌های ظفر، دولت و میرداماد به‌صورت عمود بر خیابان شریعتی قرار دارند و این محورها نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند. همه مسیل‌های منطقه ۳ در همین قسمت شرقی قرار گرفته. محور اصلی قسمت غربی این منطقه خیابان ولی‌عصر(عج) است و خیابان آفریقا محور مهم دیگر به‌صورت موازی با ولی‌عصر(عج) واقع شده است. (طرح تفصیلی منطقه ۳، ۱۳۸۴)
براساس طرح تفصیلی، این منطقه عملکردهای گسترده‌ای را در خود جا داده است که عبارتند از: اقامتگاه‌ها و هتل‌ها، مراکز آموزش عالی، مراکز درمانی، مراکز تفریحی، مراکز ورزشی، سفارتخانه‌ها و وزارتخانه‌ها، مراکز تجاری و اداری و عملکرد مسکونی.
بسیاری از دفاتر سفیران و اقامتگاه‌های آنها نیز در این منطقه قرار دارد. افزون بر این، ۲ محور خدماتی کلان در این منطقه وجود دارند: نخست، مجموعه شهری واقع در شمال غربی منطقه حدفاصل خیابان ولی‌عصر(عج) و بزرگراه شهید چمران که مساحتی حدود ۵۰۰ هکتار دارد و شامل شهربازی، نمایشگاه بین‌المللی، هتل استقلال، صدا و سیما، بوستان ملت، بیمارستان قلب، بیمارستان خاتم‌الانبیا(ص)، بیمارستان ولی‌عصر(عج) و مدرسه پرستاری، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، ورزشگاه آرارات، تأسیسات وزارت نیرو، مجموعه ورزشی جانبازان، قرارگاه ثارالله(ع) و مجموعه ورزشی انقلاب است. دوم، مجموعه شهری اراضی عباس‌آباد در جنوب منطقه که حدود ۳۵۰ هکتار از آن در منطقه ۳ قرار
دارد. (طرح تفصیلی منطقه ۳، ۱۳۸۴)
منطقه ۳ دارای برخی از عناصر مهم ساختاری و راهبردی شهر تهران است. خیابان ولی‌عصر(عج) و محور شریعتی از اجزای استخوان‌بندی فضایی شهر هستند. همچنین در طرح ساختاری‌ـ راهبردی شهر تهران هر دو محور خدماتی کلان منطقه (عباس‌آباد و ولی‌عصر(عج)) مورد تأکید قرار گرفته‌اند. چشم‌انداز طرح تفصیلی منطقه بر محورهای موقعیت استقرار طبیعی و تاریخی منطقه، نقش کارکردی منطقه در کلانشهر تهران و جایگاه اجتماعی و اقتصادی منطقه تأکید کرده است.
بر همین اساس در بیانیه چشم‌انداز به نقش و جایگاه منطقه ۳ در ایجاد یکپارچگی میان ساختار محیط طبیعی و سازمان فضایی و پاسخگویی به کارکردهای مقیاس کلانشهر تهران توجه شده است. (طرح تفصیلی منطقه ۳، ۱۳۸۴)
همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود نرخ رشد جمعیت در این منطقه در سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ منفی است و در دهه‌های بعدی نیز نرخ رشد جمعیت آن تا سال ۱۳۸۵ به‌طور تدریجی افزایش داشت و پس از آن نیز کاهش تدریجی داشت.
از مجموع ۹۰ برنامه تهرانگردی که از ۱۹ مهر ۱۳۹۲ تا ۲۰ اسفند ۱۳۹۵ در روزهای جمعه انجام شد (به‌استثنای کتاب‌گردی‌های روزهای پنجشنبه)، ۲ برنامه کامل به بازدید از منطقه ۳ اختصاص داشت؛ یکی از این تهرانگردیها به مناسبت ماه مبارک رمضان بود و از افطار تا پاسی از شب ادامه داشت. بخشی از تهرانگردیهای موضوعی که به مناسبت‌های روز خبرنگار، روز پزشک، روز شعر و ادب پارسی، عید غدیر، جشنواره تئاتر فجر، هفته کتاب و میلاد پیامبر اکرم(ص) با محوریت کودک و شهر صورت گرفت بازدید از این منطقه را هم دربرداشت.
نظر شما