نمونه‌اش مرکز لغتنامه دهخدا در باغ فردوس و مدرسه ابتدایی و راهنمایی بلوار میرداماد. دکتر «محمود افشار یزدی» بیش از ۶۰ سال پیش بنیادی به نام بنیاد موقوفات دکتر افشار راه‌اندازی کرد تا در راه ترویج زبان و ادبیات و فرهنگ فارسی قدم بگذارد. او تا زمان مرگ یعنی سال ۶۲ مدیریت این بنیاد را برعهده داشت. اهدای جایزه سالانه دکتر افشار یکی از فعالیت‌های این بنیاد است که نام دکتر افشار را در میان پژوهشگران و محققان زبان فارسی زنده نگه داشته است.
مؤسسه دهخدا و مستغلات دیگری در محله باغ‌فردوس، مدرسه ابتدایی و دبیرستان خیابان میرداماد، بنیاد موقوفات دکتر افشار و... یادگاری‌های دکتر «محمود افشار یزدی» در پهنه شمال تهران هستند که یاد او را همچنان زنده نگه می‌دارند. محمود افشار، متولد ۱۲۷۲ در یزد بود و در نوجوانی، بعد از اینکه مادرش را از دست داد، عازم هندوستان شد تا مدتی در کنار عمویش زندگی کند و به تحصیل بپردازد. علوم جدید و زبان انگلیسی و تجارت را در این دوره فرا گرفت. «یوسف یعقوبی» مسئول واحد حقوقی بنیاد موقوفات دکتر افشار می‌گوید: «دکتر افشار در ۱۲ سالگی برای تحصیل عازم هندوستان و سپس راهی سوئیس شد. پس از رسیدن به درجه دکترای حقوق و علوم سیاسی به ایران بازگشت.
در طول دوران زندگی خود، در ۸ مرحله به سفرهای خارجی رفت و طی همین سفرها تصمیم به ایفای نقش فعال برای ارتقای فرهنگی، علمی و ادبی کشور ایران گرفت.» آشنایی و دوستی نزدیک با «علی‌اکبر داور» از محصلان ایرانی در سوئیس، از نقاط عطف زندگی دکتر افشار بود. ۲۸ سال داشت که به ایران برگشت و مدتی در مدرسه علوم سیاسی مشغول تدریس شد. به پیشنهاد داور، مدیریت مدرسه تازه تأسیس «تجارت» را برعهده گرفت و در سال‌های آغازین دهه ۱۳۰۰، مدرسه‌ای منطبق با علوم نوین را در آنجا پایه‌ریزی کرد. در سال ۱۳۰۵، به پیشنهاد داور، وارد تشکیلات قضایی نوین شد و سمت «مستشاری استیناف تهران» را برعهده گرفت.
دادیار دیوان عالی کشور و مستشار دیوان عالی، سمت‌های مهمی بودند که در دوره‌های بعد در عدلیه به او سپرده شد. بعد از استعفا از عدلیه، به‌عنوان معاون وزیر فرهنگ، در این وزارتخانه مشغول کار شد و این آخرین تجربه کار اداری دکتر افشار بود. یعقوبی می‌گوید: «دکتر افشار پس از آنکه مدتی به‌عنوان قاضی و سپس در مناصب دیگر مشغول کار بود، در سال ۱۳۳۷، خود را بازنشسته کرد و با مشورت بزرگان، اموال خود را در مسیر وقف و فعالیت‌های عام‌المنفعه گذاشت.» دکتر افشار از سال ۱۳۰۰ وارد عرصه مطبوعات شد و مجله آینده را راه‌اندازی کرد. این مجله در مقاطع مختلفی کار خود را ادامه داد و در این میان، چند بار متوقف شد. «ایرج افشار» فرزند دکتر محمود افشار آخرین دوره از فعالیت این مطبوعه را مدیریت کرد.
- در راه ترویج فرهنگ فارسی
زمین و املاک باارزشی توسط دکتر افشار در گوشه‌وکنار تهران وقف شد. در کنار این موقوفه‌ها، دکتر افشار «بنیاد موقوفات دکتر افشار» را راه‌اندازی کرد تا با فعالیت‌های هدفمند، به امور فرهنگی به‌خصوص توجه به اعتلای زبان فارسی بپردازد. مسئول واحد حقوقی بنیاد موقوفات دکتر افشار می‌گوید: «بررسی سیر فعالیت‌های دکتر افشار در زمینه وقف نشان می‌دهد که وقف‌های وی بر اساس نیازهای روز جامعه بوده است و البته ایشان بسیار پایبند و معتقد به توسعه علم و دانش و فرهنگ و ادب ایران‌زمین از طریق وقف بود. دکتر افشار از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۴۱ در مراحل مختلف به بیان نظرات خود درباره وقف و ضرورت ترویج آن برای انتفاع همه اقشار جامعه پرداخته که این نظرات در کتابی با قلم او با نام «پنج وقف‌نامه» منتشر شده که طی آن به سؤالات، ابهامات، سرزنش‌ها و برخی انتقاداتی که به خاطر فعالیت در زمینه وقف به وی وارد شده پاسخ گفته است.»
دکتر افشار در زمان حیات خود، سرپرستی این بنیاد را برعهده داشت و بعد از آن، طبق وقف‌نامه، این بنیاد به‌صورت شورایی متشکل از ۵ نفر از مقامات کشوری اداره می‌شود: «بیش از یک میلیون‌مترمربع از اراضی متعلق به دکتر افشار، در مسیر وقف قرار گرفته است که تقریباً ۱۰ هزارمترمربع آن به مجموعه بنیاد موقوفات دکتر افشار اختصاص دارد.»
- جایزه‌ای برای فارسی‌دوستان
«محمود منیعی» بنیانگذار انجمن دوستداران تهران می‌گوید: «تاکنون ۲۶ دوره از جایزه ادبی و تاریخی بنیاد دکتر محمود افشار برگزار شده و طی آن نویسندگان، دانشمندان و پژوهشگرانی از سراسر جهان که به فرهنگ، تاریخ، ادب و زبان فارسی توجه چشمگیر و خاص داشته‌اند، معرفی شده و از آنها تجلیل شده است. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که در شرایط امروز جامعه باید در دستور کار انجمن‌های مردمی قرار گیرد، معرفی دستاوردهای ارزشمند بزرگان شهر همچون دکتر محمود افشار است.» بنیاد موقوفات دکتر افشار در سال ۱۳۳۷ تأسیس شد. انتشارات دکتر محمود افشار تا زمان درگذشت واقف در سال۱۳۶۲ شمسی حدود ۱۵ عنوان کتاب منتشر کرد.
از آن سال تا این زمان بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب در زمینه‌های لغت و دستور و ادبیات فارسی، جغرافیای تاریخی و تاریخ ایران منتشر شده است. هیئتی از کتابشناسان و استادان این حوزه، انتخاب کتاب برای چاپ را برعهده دارند. همچنین طبق خواسته واقف هر سال به یک ایران‌شناس غیرایرانی یا دانشمند ایرانی جایزه ویژه «ادبی و تاریخی» اهدا می‌شود. این بنیاد از سال ۶۸ تاکنون جوایزی را به افرادی مثل «نذیراحمد» استاد زبان و ادبیات فارسی، «غلامــحسین‌یوسفی» نویســـنده و مترجـــم و استاد ادبیات فارسی، «امین‌عبدالمجیـد بدوی» پژوهشگر ادبیات فارسی مصـر، «منوچهرستوده» ایران‌شناس و جغرافیدان تاریخی، «عبدالحسین‌زرین‌کوب»، «فریدون مشیری»، «ریچارد فرای»، «محمدعلی‌موحد»، «هوشنگ ابتهاج»، «هانس دوبروین» و... اهدا کرده است.
- موقوفه‌ای ابدی
بنیاد موقوفه‌های دکتر افشار بیشترین تمرکز خود را بر آموزش و ترویج فرهنگ و زبان فارسی گذاشته است. این مجموعه اهداف مشخصی دارد؛ انتشار کتاب و رساله در زمینه زبان فارسی، تاریخ صحیح ایران و جغرافیای تاریخی ایران، اهدای کتاب و رساله‌ها به کتابخانه‌های معتبر جهان و دانشمندان ایران‌شناسی، اهدای جایزه سالانه به پژوهشگران زبان فارسی و محققانی که در دانشگاه‌های مختلف جهان به تدریس زبان فارسی می‌پردازند، راه‌اندازی مرکز لغتنامه دهخدا، همکاری با آموزش و پرورش برای ساخت مدرسه و... گوشه‌ای از فعالیت‌های این بنیاد است. موقوفات دکتر افشار در محله باغ فردوس، موقوفه‌ای ابدی و ادامه‌دار است که به همت بنیاد اداره می‌شود.
نظر شما