مفهوم کلی و کاربردی اصطلاح مبلمان شهری یا Street furniture عبارت است از : هر چیزی که عمده شهروندان در سطح شهر به گونه‌ای بدان نیاز دارند و از آن بهره برداری می‌کنند. اشیا، نمادها، بناها و وسایل هرکدام جزیی از مبلمان شهری محسوب می‌شوند. پس بر حسب فرهنگ و پیشینه، مبلمان شهری، نیاز شهروندان را تامین و در صورت عدم تامین نیاز و عدم پاسخگویی در نظام شهری، اخلال ایجاد خواهد کرد.
به همه این‌ها؛ مثال‌های خرد را نیز اضافه کنید. قرار نیست همه المان‌های شهر؛ بزرگ باشند. در اصطلاح علمی فقط اشیای مربوط به نشستن مانند نیمکت و صندلی سطح شهر مبلمان شهری را تشکیل نمی‌دهند بلکه در جشم اندازی وسیع و کلان‌تر ، اشیایی مانند مانند چراغ‌های روشنایی در سطع معابر، سطل زباله، تندیس‌های شهری، سرویس بهداشتی‌های عمومی، ایستگاه‌های تاکسی و اتوبوس، دستگاه‌های ورزشی و وسایل بازی پارک‌ها، تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی، صندوق‌های پست، آلاچیق‌ها، کیوسک‌ها ،آب نماها، فواره‌ها، و … نیز جزو مبلمان شهری قرار میگیرند.
نقش اصلی مبلمان شهری در سطح خیابانها و فضاهای شهری ایجاد مکانهایی است که زبان ناطق هویت انسان و منظر شهری مطلوب، باشد. مبلمان شهری خود انواع مختلفی دارد که هر کدام، از حیطه طراحی شهری، در راستای هویت شهر و سیمای آن گام بر می‌دارد و آینه‌ای از فرهنگ شهر است که خصوصیات منحصر به فرد هر کدام از این مبلمان‌ها نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که با طراحی درست و مناسب هر کدام از آنها با توجه به خصوصیات و نحوه مکان یابی مناسب، می توانند در جهت تأمین نیاز شهروندان و القاء هویت آنها نقش موثری را ایفا کنند.
اجزای مبلمان شهری، سه ویژگی اساسی دارند: کارکردی بودن، زیبایی وهویت مند بودن است که در صورت داشتن هر سه ویژگی، می‌تواند نیاز عملکردی، بصری و هویتی شهروندان را همزمان برآورده سازد.
البته این امر، مستلزم در نظر گرفتن مقوله‌های متعددی در طراحی اجزای مبلمان شهری است که نه تنها رنگ، هماهنگی با محیط پیرامون، دوام، ایمنی، و اقتصادی بودن آنها مورد نظر است، بلکه باید از نظر عملکردی، جانمایی مناسبی در سطح شهر داشته باشند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شهروندان باشند .
یکی از ویژگی‌های مهم اجزای مبلمان شهری ، وابستگی آنها به فرهنگ است. یعنی از فرهنگ و هویت شهر که متأثر از فرهنگ و هویت شهروندان است نشأت میگیرند. امروزه در طراحی شهرها، نحوه مبلمان فضاهای شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار است به عنوان مثال روشنائی معابر شهری و خیابانها ، نصب علائم راهنمائی و رانندگی ، جاگذاری و مکان یابی مناسب سطل‌های زباله ، طراحی مدرن فضاهای سبز، طراحی مناسب میادین و بلوارها ، نمادها ، پارک ها و فضاهای عمومی و.... همه باید متناسب با بافت فرهنگی و هویتی شهر و شهروندان و استعدادها و ظرفیتهای منطقه باشد .
متخصصان طراحی و زیبایی شنایی معماری اساس مبلمان شهری را نه همیشه اما عمدتا در یک گروه چهارتایی تقسیم بندی می‌کنند. ودر گروه چهارتایی: مبلمان خیابان، مبلمان ترافیک، مبلمان پارک، و مبلمان تبلیغات و اطلاع رسانی قابل تامل‌اند.
موارد ذیل نمونه‌هایی از دسته بندیهای جزییتراست:
- اطلاع رسانی
ستون های تبلیغاتی/ نقشه های شهر یا مترو/ ساعت/ تابلوهای تبلیغاتی/ تابلوهای اطلاع رسانی رایگان/ تابلوهای نام گذاری/ تابلوهای جهت دهنده و راهنما/ علائم ترافیکی/ تابلوهای هشدار دهنده/ خطوط عابرین پیاده/ گل میخ ها/ میله های هشدار دهنده/ تابلوهای LED پیام دهنده/ تلویزیون شهری/ داربست اطلاع رسانی/ تابلوهای سردرب مغازه ها/ تابلوهای پزشکان/ پرده و آویزهای اطلاع رسانی / تابلوهای مکان نما/ پلاک ها و نشانگرها
- سرپناه
کیوسک های عرضه/ کیوسک فروش بلیط/ کیوسک تلفن/ کیوسک مآمورین پلیس/ ورودی مترو و قطار شهری/ کیوسک اطلاع رسانی و راهنمای توریست/ ایستگاه اتوبوس/ ایستگاه تاکسی/ کیوسک های کنترل و بازرسی/ ایستگاه تراموا/ سکوی پلیس
- تغذیه و توزیع
ترانسفورماتور/ خطوط انتقال و تیرهای هوایی/ دستگاه های توزیع اتوماتیک/ صندوق ارتباطات/ آبخوریها/ روشویی و دستشویی ها/ فواره و آب نما/ آب پخش کن ها/ پست های آتش نشانی/ پستهای تلفن/ دستگاه عرضه روزنامه/ دستگاه عرضه مواد خوراکی
- تزئینی
گلدان و گلجای/ سبدهای تزئینات/ میله های نصب پرچم/ میله های نصب رژی و ریسه/ طاق نصرت/ پرچم ، پارچه و آویز/ عناصر تزئینی بادی
- روشنایی
چراغ های راهنمایی و رانندگی/ چراغ های خیابان/ چراغ های تزئینی/ عناصر نورانی/ نور افکن های میدانی/ چراغ های پارکی و کوتاه
- نقل و انتقال شهری
پله برقی/ پیاده رو متحرک/ پل عابر پیاده/ پلکان
- تخلیه و جمع آوری
آبریزگاه/ سطل های زباله/ مخازن تفکیک زباله/ مخزن زباله/ سطل های شن و ماسه/ صندوق های پست/ صندوق های صدقات
- موانع و راهبند
جدول/ تیرک/ نرده و حفاظ/ حصار و پرچین/گاردریل/ راه بند
- عمومی
سنگ فرش/ شبکه پای درخت/حصار و محافظ درخت/ صندلی/ نشیمنگاه/یادمان ها/ احجام/پل‌ها/ دریچه‌های فاضل آب
مبلمان شهری نمادی از نوآوری های شهری، فرهنگ، مذهب، نیازها و هویت شهر است و نه تنها زیبایی شهر را متمایز نشان می دهند بلکه بخشی از زندگی افراد را در بر می گیرند. تفاوت این المان ها، اشکال و رنگ های متفاوتی که به نمایش می گذارند هر کدام حس زیبایی شناسی در افراد را زنده کرده و محیطی مطلوب برای رفع نیاز آن ها فراهم می نمایند. در واقع تاثیر روانی المان های شهری بر افراد غیر قابل انکار است زیرا آن ها احساسات افراد را بر انگیخته و منجر به تعلق خاطر شهروندان به شهر خواهند شد. این المان ها گروه های مختلف جامعه را به یکدیگر ارتباط می دهند و فضایی مشترک برای تجربیات آن ها به وجود می آورند.
*در نگارش و تدوین این یادداشت از این منابع بهره برده شده است:
دانش زیبا سازی شهری ، تاریخچه مبلمان شهری ، نشر هنر معماری قرن ، 1392
طراحی مبلمان شهری در محیط شهری ، مسعود معماری ، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته طراحی صنعتی ، دانشگاه تهران
نظر شما