به گزارش همشهری آنلاین، تنبلی چشم یکی از انواع اختلالات بینایی است که بر اثر آن در یک چشمِ به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی به وجود می‌آید. در این حالت، اگرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است، اما دید چشم حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود. وقتی تکامل بینایی در یکی از چشم‌ها طبیعی و در چشم دیگر غیرطبیعی باشد، چشمی که بینایی‌اش تکامل پیدا نکرده، مبتلا به ضعف بینایی شده و به تدریج تنبل می‌شود.
تنبلی چشم در ۲ تا ۳ درصد کودکان دیده می‌شود و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است. یادآوری این نکته هم مهم است که اگرچه معمولاً یک چشم درگیر است، ولی در برخی حالات، ممکن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل باشند.
چشم‌های برخی کودکان با آنکه ظاهری سالم دارند اما از دید کافی برخوردار نیستند. رشد و تکمیل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد اما حداکثر سرعت رشد آن تا سه سالگی است. هنگامی که مشکلات دید کودک قبل از ۵ سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد، بینایی کامل کودک قابل بازگشت است. پس از پنج سالگی هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به تعویق بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می‌شود. به طوری که پس از ۷ تا ۱۰ سالگی درمان هیچ تاثیری نخواهد داشت.
شیوع تنبلی چشم در جهان ۲.۵ تا ۳ درصد است. طبق آمار به‌دست‌آمده از اجرای برنامه پیشگیری از تنبلی چشم در کشور، شیوع تنبلی چشم در گروه سنی ۴ تا ۶ سال ۱.۴ درصد است. تنبلی چشم معمولا در یک چشم اتفاق می‌فتد اما این امر قطعی نیست و امکان دارد که هر دوچشم به این عارضه دچار شوند.
- علت تنبلی چشم چیست؟
آزاده فرحی فوق تخصص استرابیسم و اکوپلاستیک، در مقاله‌ای درباره تنبلی چشم نوشته است: تنبلی چشم بر اثر اختلال در عملکرد طبیعی چشم‌ها و عدم تکامل بینایی رخ می‌دهد. البته در بسیاری از موارد هم ممکن است دلایل مرتبط با تنبلی چشم ارثی باشند.
علل تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:
* استرابیسم (لوچی): تنبلی چشم اغلب به دنبال استرابیسم روی می‌دهد. در استرابیسم یا انحراف چشم‌ها، کودک برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتر دارد استفاده می‌کند و در نتیجه چشم منحرف، تکامل پیدا نمی‌کند و تنبل می‌شود.
* عیوب انکساری: عیوب انکساری، انواعی از اختلال‌های بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح هستند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می‌آید. در این حالت چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود. وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می‌تواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً دشوار است. زیرا در این حالت ظاهر چشم ها طبیعی بوده و به نظر میرسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.
* عوامل مسدودکننده مسیر بینایی: عوامل مسدودکننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و ... گفته می‌شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌کنند.
- تنبلی چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص تنبلی چشم کار آسانی نیست. زیرا تا زمانی که کودک مشکل واضحی نداشته باشد یا دچار انحراف واضح چشمی نشود، والدین متوجه مشکل بینایی فرزندشان نخواهند شد. چشم‌پزشک نیز تنبلی چشم را بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم تشخیص می‌دهد. اندازه‌گیری قدرت بینایی در کودکان کم سن کار دشواری است و چشم‌پزشک باید به وسیله روش‌های خاص از جمله بررسی چگونگی تمرکز و تعقیب کردن اشیاء توسط یک چشم در حالی که چشم دیگر پوشانده شده است، قدرت بینایی کودک را تخمین بزند.
باید به این موضوع مهم هم توجه داشت که ضعف بینایی در یک چشم همیشه به معنای تنبلی چشم نیست. زیرا گاهی ممکن است این مشکل با تجویز عینک اصلاح شود. برخی مواقع نیز سایر بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، عفونت‌ها، تومورها یا سایر اختلال‌های داخل چشم موجب کاهش بینایی هستند که اگر امکان درمان آنها وجود داشته باشد، دید کودک نیز اصلاح می‌شود.
- تنبلی چشم چگونه درمان می شود؟
برای اصلاح تنبلی چشم، کودک باید بیاموزد که از چشم ضعیف‌تر خود نیز استفاده کند. این کار با قرار دادن یک پوشش بر روی چشم قوی‌تر به مدت چند هفته یا چند ماه قابل انجام است. این شیوه موثرترین روش برای درمان تنبلی چشم است.
حتی وقتی که تنبلی اصلاح شد، ممکن است به منظور جلوگیری از برگشت آن، استفاده از پوشش بر روی چشم سالم برای مدت‌ها ضروری باشد. در موارد خاصی بر اساس تشخیص پزشک، به جای بستن چشم می‌توان از قطره‌های چشمی یا عدسی‌های مخصوص که قادر به تار کردن بینایی چشم سالم‌تر هستند، استفاده کرد.
روش دیگر درمان تنبلی چشم، تحریک و فعال‌سازی چشم مبتلا با روش‌های مختلف است که روش «فعال درمان» نام‌گذاری شده است. این روش فقط در مطب و کلینیک ارتوپتیک قابل انجام است و نیاز به مراجعات متعدد دارد.
در صورت تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی چشم، بینایی در اکثر کودکان بهبود پیدا می‌کند. احتمال موفقیت در درمان تنبلی چشم در ۹ سال اول زندگی بیشتر است. معمولاً بعد از گذشت این دوره، احتمال بهبود تنبلی بسیار کم می‌شود.
- نکته مهم
همه پدر و مادرها باید بدانند که درمان تنبلی چشم به علت انسداد مسیر بینایی (مانند وجود آب مروارید)، فقط در صورتی موفقیت‌آمیز است که تشخیص و درمان علت زمینه‌ای در دو تا سه ماه اول زندگی صورت گیرد.
- عوارض درمان نشدن تنبلی چشم
اگر تنبلی چشم اصلاح نشود، مشکلات زیادی رخ خواهد داد که مهم‌ترین آنها عبارتند از :
* ایجاد نقص بینایی شدید و دائمی در چشم تنبل
* از بین رفتن دید سه‌بعدی
* محرومیت از بینایی برای تمام عمر در صورت ابتلای چشم سالم به بیماری یا آسیب دیدن
- درمان چشم‌های تنبل
توصیه شده است که بینایی تمامی کودکان تا قبل از ۳ سالگی توسط پزشک ارزیابی شود. بسیاری از پزشکان، معاینه‌های چشم‌پزشکی را به عنوان بخشی از معاینه‌های معمول کودکان انجام می‌دهند و در صورت نیاز، کودک را به چشم‌پزشک معرفی می‌کنند.
تمرکز و برچسب گذاشتن معمولا برای درمان آمبلیوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عینک می‌تواند این عدم تعادل را تصحیح کند و تمرکز و گذاشتن برچسب، مغز را مجبور می‌کند تا از چشم ضعیف‌تر استفاده کند. درمان دوبینی بستگی به این دارد که چشم به طرف داخل چرخیده باشد یا خارج. و اینکه انحراف دائمی است یا متناوب. اگر انحراف متناوب باشد، می‌توان با عینک و ورزش‌درمانی مشکل را به مرور زمان حل کرد. اگر انحراف به طرف داخل باشد، انجام عمل جراحی روش معمول‌تر است. چون آموزش چشم‌ها برای اینکه نزدیک یکدیگر قرار بگیرند تا اینکه از یکدیگر فاصله بگیرند، دشوارتر است. اگر با نشانه‌های تنبلی چشم کودک خود مواجه شدید، بهترین کار این است که با یک پزشک صحبت کنید و دستورهای او را برای درمان این مشکل اجرا کنید تا فرزند دلبندتان در آینده دچار مشکلات بزرگ‌تر نشود.
خوشبختانه روش‌های نوین، ارزیابی بینایی در نوزادان و کودکان کمسن را ممکن کرده است. در صورت تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی چشم، بینایی در اکثر کودکان بهبود می‌یابد. احتمال موفقیت در درمان تنبلی چشم در ۹ سال اول زندگی بیشتر است. معمولاً بعد از گذشت این دوره، احتمال بهبود تنبلی بسیار کم می‌شود. بیشتر کودکان تمایل به بستن چشم ندارند و از این کار امتناع می‌کنند، ولی شما به عنوان والدین باید کودک خود را راضی به انجام کاری کنید که قطعا به نفع اوست.
- نقاشی کردن برای درمان تنبلی چشم
باشگاه خبرنگاران جوان نیز در مطلبی درباره تنبلی چشم در کودکان و درمان آن نوشت: اگر کودک برای نقاشی کردن از مداد قرمز استفاده کند یا در صفحه‌های شطرنجی نقاشی کند و دقت کند که رنگ‌ها از اطراف خانه‌های شطرنجی بیرون نزند، تأثیر بیشتری بر بهبود دید او می‌گذارد.
نقاشی با آبرنگ نیز بسیار مؤثر است. همچنین بهتر است کودک یک بار با چشم تنبل و یک بار با چشم سالم (بستن چشم مقابل) نقاشی کند. سپس نقاشی‌ها را با یکدیگر مقایسه و سعی کند که با چشم تنبل مانند چشم سالم کار کند.
نظر شما