درباره بنا و معماری کاخ ورسای

همشهری آنلاین: کاخ‌ها و بناهای تاریخی از آن رو که هویت حقیقی و فرهنگی یک منطقه و یا یک سرزمین را برای آیندگان بازتعریف می‌کنند همواره مورد توجه قرار دارند. در وهله اول و در ذات این مهم نیست که در یک بنای تاریخی یا یک کاخ باشکوه، کدام شاه یا سلطان زندگی می کرده است؟ رفتارش چگونه بوده؟ و آیا مورد اقبال بوده است یا خیر؟ سبک و ساخت و ساز معماری این سازه‌های قدیمی خود گویای حقیقت تاریخی هستند.

رشد فرهنگی و مقیاس هنری و نوآوری‌ها در این ساخت و سازهای قدیمی و باشکوه، هر کدام ویژگی‌های منحصربفرد آن بازه زمانی را بازگو می‌کنند. کاخ ورسای یکی از مهمترین سازه‌ها در این باره است. این کاخ در دهکده سابقا ییلاقی ورسای در نردیک پاریس سروشکل گرفت. از حدود سال ۱۶۲۴ دهکده ورسای مورد توجه قرار واقع شد اما از از سال ۱۶۶۷ تا ۱۰ پس از آن مجموعه کاخ و ساختمان‌های باشکوهش در منطقه‌ای به وسعت ۱۵۰ هزار متر مربع ساخته شدند. این در حالی است که زیربنای خود کاخ ورسای حدود نصف این مساحت   است.

• مفاهیم: معماری گوتیک چیست؟
• مفاهیم: معماری کلاسیک چیست؟
• مفاهیم: معماری نئوگوتیک چیست؟

• معماری داخلی کاخ ورسای

کاخ ورسای به‌طور کلی متشکل از ۳۵۰ واحد است. البته این تعداد به معنای تعداد اتاق نیست. چون واحدها از نظر از اندازه و ساخت با یکدیگر متفاوت‌اند . اتاق خواب لویی چهاردهم در طبقهٔ بالا و در مرکز محور غربی-شرقیِ کاخ ورسای قرار دارد. این اتاق به عنوان مهمترین مکان در فضای داخلی کاخ ورسای شناخته می‌شد.

• مفاهیم: معماری باروک چیست؟

تالار آینه‌ها نیز یکی از مهمترین بناهای کاخ ورسای است. این تالار متشکل از ۱۷ تالار بزرگ آینه‌کاری شده است و روبه‌روی هریک از این طاق‌ها، یک پنجره قرار دارد. در هر طاق ۲۱ قطعه آینه به کار رفته است و مجموعا ۳۵۷ قطعه آینه در تالار وجود دارد. طول، عرض و ارتفاع تالار آینه‌ها به ترتیب معادل با ۷۳، ۱۰٫۵ و ۱۲٫۳ متر است. از جمله تزئینات تالار می‌توان به نقاشی‌های سقف و مجسمه‌های طلاکاری شدهٔ کنار دیوارها اشاره کرد. چند چلچراغ شیشه‌ای هم در تالار موجود هستند که از سقف آویزان شده‌اند و زیبایی آن را دوچندان کرده‌اند. در مراسم‌های مخصوص سلطنتی با استفاده از چیزی حدود ۲۰۰۰۰ شمع تالار آینه‌ها را روشن می‌کردند و در این حالت، لقب «دالان روشنایی» را برای آن در نظر گرفته بودند.

• آشنایی با معماری تودور

برای انجام مراسمات مذهبی پنج کلیسا در فضای داخلی کاخ ورسای ساخته شده بودند که از آن میان تنها آخرین کلیسا باقی مانده است.کار ساخت این کلیسا در سال ۱۷۱۰ به پایان رسید. با وجود اینکه بعضا از این کلیسا با نام باروک یاد شده است، معماری آن در مقایسه با کلیساهای باروک ایتالیایی محدودتر است و بیشتر حالتی تئاترگونه دارد. استفاده از شیشه‌های طرح‌دار و رنگی، سقف طاقی‌شکل و نشیمنگاه کم‌عرض این کلیسا باعث شده است تا برخی افراد ویژگی‌های معماری گوتیک را به آن نسبت بدهند.

در باره سالن اپرای سلطنتی ورسای نیز باید گفت این سالن محل اصلی برگزاری نمایش‌های تئاتر و اپرای کاخ بود. طراحی این سالن به عهدهٔ معمار فرانسوی، آنژ ژاک گابریل بود و به همین خاطر از آن با نام تئاترِ گابریل هم یاد شده است. طراحی داخلی سالن به عهدهٔ آگوستین پاژو بود که تقریبا تمام قسمت‌های فضای داخلی را با چوب کار کرده است. رنگ انتخاب‌شده برای چوب‌ها به گونه‌ای بوده است که شبیه سنگ مرمر شوند. سالن از لحاظ ویژگی‌های صوتی بسیار مناسب است و بخش اعظم این ویژگی به‌خاطر استفاده از چوب در طراحی داخلی است. سالن اپرای سلطنتی ورسای ظرفیت گنجایش بیش از هفتصد نفر را دارد.

• معماری بیرونی کاخ ورسای

بازدید و بررسی تخصصی کاخ ورسای تقریبا جزو برنامه‌های درسی دانشجویان رشته معماری و زیبایی شناسی معماری است. کاخ ورسای  مجموعه‌ای از سبک‌های معماری باروک و روکوکو است. روکوکو یا باروک متأخر نوعی سبک معماری است که از اواسط قرن هجدهم معرفی شد؛ شاخصهٔ این سبک تزئینات و ریزه‌کاری‌های فراوان فضای داخلی و طراوت و سرزندگی آن است.

اما فرانسوی‌های معاصر زمان ساخت و بهره‌برداری از کاخ ورسای، معماری آن را به سبک باروک نمی‌دانستند و این مسئله کاملا قابل‌درک است، چراکه معماری کاخ ورسای، در مقایسه با بناهای عصر باروک ایتالیایی بسیار متفاوت است؛ بناهایی که در آن زمان به عنوان منبع الهامی برای دیگر کشورهای اروپایی به شمار می‌رفتند.

• سازه‌هایی که از کاخ ورسای تاثیر گرفته‌اند

کاخ سلطنتی روسیه به نام کاخ پتروف ساخته‌شده به دستور پطر کبیر/ کاخ سفید در ایالات متحده/ کاخ سلطنتی هرنشیمزی در آلمان ساخته شده به دستور لودویگ دوم پادشاه باواریا/ کاخ همپتون کورت در انگلیس / کاخ چت وورث در انگلیس/ کاخ بلن هیم در انگلیس ساخته شده به دستور دوک مارلبورو / کاخ شلوس ویلهمشوس در آلمان / کاخ شلوس آگوستوسبورگ در آلمان/ کاخ لودویگزبورگ در آلمان/ کاخ شلوس شلیسهلم در آلمان/ کاخ وورزبورگر در آلمان/ کاخ دروتهیلنگم در سوئد/ کاخ شونبرون در اتریش/ کاخ استرازا در مجارستان
کاخ کاسرتا در ایتالیا/ کاخ دوکال در ایتالیا/ کاخ استیپینیجی در ایتالیا/ کاخ لا گرانجا در نزدیکی مادرید اسپانیا/ کاخ کوئلوز در اسپانیا/ کاخ جاگاتجیت در پنجاب هند/ کاخ لازینکی در لهستان/ کاخ برانیسکی در لهستان/ کاخ پاورکورت هووس در ایرلند

منابع:

Ayers, Andrew (۲۰۰۴). The Architecture of Paris. Stuttgart, London: Edition Axel Menges. ISBN ۹۷۸۳۹۳۰۶۹۸۹۶۷.

Berger, Robert W. (۱۹۸۵a). In the Garden of the Sun King: Studies on the Park of Versailles Under Louis XIV. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library.