با این‌حال، کمبود نیروهای ناظر بهداشتی باعث می‌شود این نظارت آن‌چنان‌که باید، نبوده و باز هم بازار محصولات غذایی
غیر بهداشتی پر رونق باشد.
مهندس سید رضا غلامی، رئیس اداره بهداشت اماکن وزارت بهداشت با اعلام اجرای طرح نظارت نوروزی بر سلامت اغذیه فروشی‌ها می‌گوید: طرح نظارت نوروزی بر اغذیه فروشی‌ها از اول اسفند با نظارت 4 هزار مامور بهداشت محیط بر بیش از 600 هزار اغذیه فروشی، رستوران و هتل در شهرها و جاده‌ها انجام می‌شود و بازرسان بهداشت محیط وزارت بهداشت در این مدت مراکز فروش مواد غذایی، رستوران ها، اغذیه فروشی ها، ترمینال‌ها، بوفه های قطار و کترینگ هواپیماها را بازرسی می‌کنند و تلاش بر این است که هر اغذیه فروشی در این مدت 45 روزه 3 بار بارزسی شود.
به گفته او، البته بازرسی وضع بهداشتی اغذیه فروشی‌ها یک کار دائمی است اما در فصولی از سال مانند تابستان و ایام نوروز که مسافرت مردم بیشتر می‌شود، نظارت بر این اماکن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و ماموران بهداشت محیط در این مدت اغذیه فروشی‌ها را از لحاظ رعایت بهداشت فردی پرسنل، ایمنی مواد غذایی از نظر استفاده از مواد اولیه سالم و بهداشتی، نظافت محیط، روش نگهداری بهداشتی مواد غذایی و طبخ مناسب و بهداشتی مواد غذایی کنترل می‌کنند.
کل مراکز فروش مواد غذایی کشور که به طور معمول تحت نظارت وزارت بهداشت هستند حدود یک میلیون و 100 هزار مرکز است، اما با توجه به تمرکز نظارت وزارت بهداشت در ایام نوروز بر اغذیه فروشی‌ها و رستوران‌های بین راهی و محل گذر مسافران در این مدت حدود 600 هزار اغذیه فروشی تحت نظارت ویژه نوروزی قرار می‌گیرند.
رئیس اداره بهداشت اماکن وزارت بهداشت می‌گوید: طرح نظارت ویژه بر اغذیه فروشی‌ها نوروز سال گذشته نیز در سراسر کشور اجرا شد و نتایج آن نشان داد که حدود 45 تا 50 درصد اغذیه فروشی‌ها اصول بهداشتی را رعایت می‌کنند و 50 درصد دیگر اصول بهداشتی را به طور کامل رعایت نمی‌کنند که البته میزان رعایت نشدن اصول بهداشتی در این اغذیه فروشی‌ها یکسان نبود و شاخص‌های غیر بهداشتی آنها از 10درصد تا 40 درصد متفاوت بود.با این اوصاف است که کارشناسان بر مشارکت مردم در امر نظارت تاکید می کنند.
غلامی در این‌باره توضیح می‌دهد: مردم نیز خودشان باید در اجرای این طرح مشارکت داشته باشند و درصورت برخورد با متخلفان، خاطی را به نزدیک ترین مرکزبهداشتی درمانی معرفی کنند و در خارج از ساعات اداری نیز با تلفن های مجهز به ضبط پیام گیر مستقردر دانشگاه های علوم پزشکی تماس گرفته و مراتب را اعلام کنند. به گفته او، نیروهای کشیک این دانشگاه ها با بررسی تماس ها در ابتدای هرروز موارد را پیگیری می‌کنند.
توصیه‌های بهداشتی نوروزی
به گفته غلامی، افزایش آگاهی مردم و رعایت موازین بهداشتی، عدم حمل موادغذایی پخته شده بیشتر از 2 ساعت، تهیه مواد اولیه سالم نظیر مواد پروتئینی و گوشتی از مراکز عرضه مجاز و ممهور به مهر دامپزشکی، عدم تهیه ماهی از دستفروشان، توجه به تاریخ انقضای مواد غذایی و نحوه نگهداری آنها، خرید شیرینی جاتی که روی جعبه‌های آنها مهر استاندارد و مجوز وزارت بهداشت دارد وتهیه آجیل‌هایی که از رنگ های غیر مجاز در آنها استفاده نشده مهم‌ترین توصیه‌های بهداشتی در ایام تعطیلات است.
غلامی می‌گوید: در سال های گذشته، فرهنگسازی در عرصه مواد غذایی صورت نمی گرفت، اما از سال 82آموزش بهداشت اصناف آغاز شد و طی سال های 82تا 85، 13درصد فعالان مواد غذایی تحت آموزش بهداشت اصناف قرار گرفتند. رئیس اداره بهداشت اماکن وزارت بهداشت تصریح می‌کند: وزارت بهداشت فقط بر رستوران‌ها، اغذیه فروشی‌ها و مراکز مجاز و دارای مجوز نظارت دارد و نظارت بر دستفروش‌ها و مراکز غیر مجاز عرضه مواد غذایی بر عهده شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و سازمان ایرانگردی و جهانگردی است که نظارت بر آنها از سوی این مراجع انجام می شود یا در مواردی پس از گزارش ماموران بهداشت محیط وزارت بهداشت از سوی این مراجع ، به تخلفات این نوع فروشندگان مواد غذایی رسیدگی می شود.
به گفته غلامی، در رعایت نکردن بهداشت اماکن عرضه کننده مواد غذایی نباید تنها وزارت بهداشت را مسئول دانست، چراکه این وزارتخانه به عنوان ناظر بهداشتی مواد غذایی، ضوابط بهداشتی را به اتحادیه اصناف اعلام و سپس این اتحادیه پروانه کسب صادر می کند. به این ترتیب، بسیاری از اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی، بدون داشتن پروانه کسب فعالیت می کنند که در این زمینه باید بازرسان وزارت بازرگانی پاسخگو باشند.
غلامی می‌گوید: به طور قطع حل مشکلات موجود در واحدهای عرضه کننده مواد غذایی مشروط به وجود هماهنگی میان سازمان های ذی ربط است و در حقیقت وزارت بهداشت تنها ناظر بر رعایت بهداشت فردی و محیطی در این اماکن است و صدور پروانه کسب به عهده آن نیست.
تعطیلی 20هزار واحدمتخلف در سال گذشته
بر اساس گزارش اداره بهداشت مواد غذایی و بهسازی اماکن عمومی وزارت بهداشت در سال 85به طور کلی 2میلیون و 500بار بازدید از اغذیه فروشی ها به وسیله بازرسان وزارت بهداشت صورت گرفت که از این تعداد، 50هزار مورد به دستگاه قضائی معرفی و 20هزار واحد مواد غذایی در سال گذشته به طور موقت تعطیل شدند. پس از تعطیلی موقت یا برخورد مراجع قضائی، واحد مورد نظر با ارائه تعهد محضری، متعهد به اصلاح موارد تخلف می شود و البته واحدهای متخلف در صورت عدم اصلاح ، دیگر اجازه فعالیت در رشته مربوط را ندارند. همچنین 60هزار نمونه برداری از مواد غذایی در سال 85انجام شد که بر اساس گزارش اداره بهداشت مواد غذایی و بهسازی اماکن عمومی وزارت بهداشت 70درصد این موارد مطلوب شناخته شدند و 30درصد دیگر یعنی نزدیک به 18هزار واحد متخلف بودند.
همچنین سال گذشته نزدیک به یک میلیون و 700کیلوگرم مواد غذایی غیر قابل مصرف کشف و معدوم شد. به اعتقاد کارشناسان، ضعف قانون و قدیمی بودن قوانین مربوط به جریمه و برخورد با متخلفان اصول بهداشتی در اماکن عمومی که منجر به برخورد نه چندان محکم دستگاه قضائی با آنان می‌شود، یکی از مشکلات اصلی نظارت وزارت بهداشت محسوب می‌شود.
براساس سیستم سنتی نظارت بر این اماکن که متکی بر حضور بازرس در محل است، وجود چند متولی در مورد برخی مواد غذایی مانند فرآورده های خام دامی نظیر گوشت و فرآورده های لبنی که سازمان دامپزشکی متولی آن است، از جمله مشکلاتی است که نظارت بر این اماکن را با مشکل مواجه می کند.
در حال حاضر 5هزار مامور بهداشت محیط در سراسر کشور کار نظارت بر بهداشت اماکن عمومی و اغذیه فروشی ها را در کنار دیگر مسائل بهداشت محیط از جمله بهداشت آب و هوا انجام می دهند.
بر اساس شاخص های موجود باید در شهرهای بزرگ به ازای هر 250 اغذیه فروشی یک مامور بهداشت محیط فعال باشد و البته این شاخص در روستاها به علت پراکندگی جغرافیایی و افزایش مسئولیت ماموران بهداشت محیط به یک مامور به ازای هر 50مرکز کاهش می یابد. در این شرایط برای انجام حداقل نظارت بر این اماکن به 2هزار مامور بهداشت محیط دیگر نیاز است.
