همشهری آنلاین: دونلی از سازهای مهاجر است و حدود نیم‌قرن پیش، از ایالت سِند و بلوچستانِ پاکستان به بلوچستان ایران آورده شد.
«نَل» در بلوچی یعنی نی. این ساز شامل دو نی است که نوازنده هر دو را هنگام نواختن در دهان خود قرار می‌دهد. نوع زبانه و شیوۀ دمیدن در دونلی مانند فلوت ریکوردر است و برخلاف تک‌نی که با نفس‌گیری مرتب نواخته می‌شود، به صورت ممتد و نفس‌برگردانی اجرا می‌شود؛ به این معنی که هنرمند با یک نی عمل دم و در نی دیگر بازدم را انجام می‌دهد و می‌تواند بی‌وقفه بنوازد.
جنس این ساز از چوب است و لوله‌های صوتی بلند آن نر و ماده‌اند و ممکن است اندازۀ آنها یکسان نباشد و کوتاه و بلند باشند. نی‌های مضاعف این ساز به هم متصل نیستند. لولۀ صوتی نر برای اجرای واخوان (آوا یا هارمونی پیوسته و مداومی که نقش همراهی دارد) و لولۀ صوتی ماده برای اجرای ملودی است.
لولۀ صوتی ماده، دَه سوراخ دارد که فقط روی شش سوراخ انگشت‌گذاری می‌شود. لولۀ صوتی نر نیز هفت سوراخ دارد و روی هیچ‌کدام انگشت‌گذاری نمی‌شود. سوراخ‌های لولۀ صوتی نر برای ایجاد واخوان‌های گوناگون است و بنا بر نیاز، آنها را با موم مسدود می‌کنند. لوله‌های صوتی دونلی در پشت، سوراخ صوتی ندارند.
این ساز را معمولاً در ذکرهای گواتی، انواع مقام‌های زهیروک و لیکو و ترانه‌های سَوت به کار می‌برند. دونلی گاهی به صورت تک‌نوازی و گاهی با همراهی یک تمبورک و یک دهلک نواخته می‌شود.
دونلی که به نام‌های «دونِی»، «دونای» و «دونَل» نیز شناخته می‌شود، از اختصاصی‌ترین سازهای موسیقی نواحی بلوچستان است. مشهورترین نوازندۀ این ساز در ایران استاد شیرمحمد اسپندار است.
نظر شما