همشهری آنلاین: دهل در مناطق مختلف ایران اندازه‌هایی متفاوت و گونه‌های زیادی دارد. بزرگ‌ترین نمونه‌های آن را در مناطق کویری یزد، نائین و کاشان می‌توان یافت که منحصراً در محرم و تاسوعا و عاشورا از آن استفاده می‌شود. دهل‌های رایج در کردستان اندازه‌ای متوسط دارند و دهل بختیاری کوچک‌تر از آن است. در سیستان و بلوچستان هم گاه از آن در اجرای ترانه به همراه قیچک استفاده می‌شود.
این ساز در موسیقی نواحی، اکثراً در مجالس شادی و گاهی سوگواری نواخته می‌شود و ساز همراهی‌کنندۀ سرنا و کرناست.
دهل بدنه‌ای استوانه‌ای از چوب یا فلز دارد که بر هر دو طرف آن پوست کشیده شده‌است و نوازنده آن را با ریسمانی از شانه‌ها به خود می‌آویزد و با دو مضراب چوبی آن را به صدا در می‌آورد.
در سیستان و بلوچستان و خراسان، دهل را با چوبی قوس‌دار در یک دست و دو قطعه چوب نسبتاً کوچک که به انگشتان سوم و چهارم یک دست دیگر متصل می‌شوند، می‌نوازند. گاهی هم آن را با دست می‌نوازند، به‌ویژه اگر اجرا در مکانی سربسته باشد.
یک دست، نقش اصلی را در نواختن دهل و ایجاد تقارن‌های اصلی متریک-ریتمیک دارد. صدای برخورد چوب با طبل شدید وپرحجم و بم است. وظیفۀ دست دیگر ایجاد تزئینات ریتمیک و تکمیل اجزای ریتم است. در مجموع، دست‌های راست و چپ نقش‌های متفاوتی دارند و مکالمه‌ای ریتمیک میان خود برقرار می‌کنند.
منبع: سازشناسی ایرانی، ارفع اطرایی و محمدرضا درویشی، ماهور، چاپ سوم: ۱۳۹۶
نظر شما