به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، یکی از شاخص‌های اصلی برای سنجش اعتبار اخبار، منابع آن است. منبع خبر شخص یا نهاد حقیقی یا حقوقی است که اطلاعات رخدادها را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد. رسانه‌ها به لحاظ ایفای نقش حرفه‌ای و همچنین باورپذیری مخاطبان، منابع خبری را بطور دقیق در هر خبر بیان می‌کنند. این منابع باید هویت شناخته‌شده و وجود واقعی داشته باشند و امکان دسترسی رسانه‌ها نیز به آنها میسر باشد.
پاره‌ای از رسانه‌ها و بویژه رسانه‌های بین‌المللی با هدف تاثیر بر افکار عمومی‌و بعضا با ترفندهای پیچیده مبادرت به انتشار اخبار از منابع ناشناخته و مبهم می‌کنند. این منابع پشت نقاب‌هایی مانند«منابع آگاه»، «منابع اطلاعاتی»، «مقام آگاه»، «ناظران آگاه»، «یک منبع موثق»، و سایر عناوین دیگر پنهان می‌شوند، مبادرت به گل آلودکردن جریان آب و صید ماهی می‌کنند. چنین مواردی مصداق کاربست تاکتیک جنگ روانی«منبع نقابدار» در فرایند پوشش خبری است.
در چنین اخباری، "منابع آگاه" به دلایل متعدد علاقه‌ای به بیان نام خود در خبرها ندارند. این دلایل مشتمل بر از بین رفتن اعتبار منبع پس از آشکار شدن واقعیت، فرار از مسئولیت و پاسخگویی، ایجاد ابهام و پیچیده کردن فضای عمومی و انحراف اذهان عمومی از مسائل مهم‌تر، گرفتن بازخور و واکنش مسئولان و مردم و محک زدن افکار عمومی است.
در کشورهایی که سواد رسانه‌ای مردم پایین است، شایعه‌سازی این چنینی با موفقیت بیشتری مواجه می‌شود، زیرا مردم به‌صورت تخصصی اخبار را پی نمی‌گیرند. این در حالی است که اولین وظیفه هر کاربر یا مخاطب در خواندن خبرها، مطلع شدن از منبع دقیق و شناخته‌شده خبر است.
پاره‌ای از نهادهای حقوقی نقل خبر از منابع آگاه را فاقد هر گونه اعتبار می‌دانند بطور مثال «در ۹ تیر ۱۳۹۸وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بیانیه رسمی با توجه به لزوم اتخاذ مواضع صحیح، دقیق و منسجم در سیاست خارجی و مدیریت انتشار اخبار و مواضع خود بویژه در فضای مجازی، هرگونه نقل قول به نقل از "منبع آگاه، مقام آگاه یا مقامات ارشد در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران " را فاقد اعتبار» اعلام کرد.
چهارشنبه ۱۸ دی یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ۷۳۷ در مسیر تهران به کیف در حومه فرودگاه امام خمینی سقوط کرد. با گذشت چند ساعت از این رخداد و فقدان آمادگی رسانه‌ای دست اندرکاران سازمان هواپیمایی کشور، موج سواران امریکایی با استفاده از این خلا اطلاعاتی و با استفاده از قدرت امپراتوری رسانه‌ای خود، قبل از بررسی دقیق ماجرا مطابق کنوانسیون‌های بین‌المللی، سناریوی پیچیده‌ای را برای سقوط، رسانه‌ای کردند.
«یک مقام پنتاگون» و « یک مقام اطلاعاتی امریکا» که نخواسته‌اند نام آنها فاش شود مدعی شده‌اند که این هواپیما مورد اصابت موشک قرار گرفته است. خبرگزاری‌های بین‌المللی و مطبوعات مهم امریکا و متحدان غربی نیز متعاقب آن به جریان سازی در این باره پرداختند و با چارچوب بندی این سناریو و برجسته‌سازی سقوط هواپیما تلاش کردند اذهان عمومی جهانیان را از موضوع حرکت تروریستی آمریکایی‌ها دایر بر شهادت فرمانده ارشد نظامی؛ حاج قاسم سلیمانی و ۹ نظامی دیگر، حضور گسترده مردم در مراسم تشییع بی سابقه و حمله موشکی ایران به پادگان عین الاسد منحرف کنند.
فرایند سقوط و بررسی سوانح هوایی بطور دقیق مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام می‌گیرد و تشریفات حقوقی خاص خود را دارد. این بررسی باید با حضور طرف‌های درگیر ماجرا از جمله سازنده هواپیما، مالک هواپیما و کشور مورد سانحه و در صورت لزوم طرف‌های دیگر بررسی شود و معمولا مدت دار است.
در تاکتیک جنگ روانی «منبع نقابدار» در صورتی که با شفاف شدن واقعیت، دست سناریونویسان رو شود، اولین مورد، پاسخگویی چنین منابعی به افکار عمومی است تا درباره دروغ‌های خود توضیح دهند. اما پیدا کنید پرتقال فروش را! زیرا منبعی با هویت مشخص و در دسترس برای پیگیری رسانه‌ها وجود ندارد. در مورد سقوط هواپیمای اوکراینی، پنتاگون و دولت آمریکا با صدای بلند چنین منابعی را انکار خواهند کرد.
حجت‌اله عباسی | دکترای مدیریت رسانه
نظر شما