فاطمه عسگری‌نیا_همشهری آنلاین: توجه به پژوهش و مطالعات علمی در حوزه مدیریت شهری موضوع مهمی است که از سوی کارشناسان، استادان حوزه مدیریت شهری و متخصصان این بخش به مدیران شهری توصیه می‌شود تا راه دستیابی به توسعه پایدار شهری هموار شود. افزایش روزافزون شهرنشینی و بالا رفتن جمعیت شهری در تهران ضرورت انجام پژوهش‌های اجتماعی را در حوزه شهری دو چندان کرده است، پژوهش‌هایی که می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک کنند. «مجید شمسه»، معاون مدیر کل مطالعات اجتماعی شهرداری تهران، انجام مطالعات علمی در حوزه‌های مختلف شهری و به کارگیری دستاوردهای این مطالعات در اداره امور شهر را تأیید و تأکید می‌کند که نتایج این پژوهش‌ها می‌تواند نقش مؤثری در مدیریت امور شهری و توسعه پایدار ایفا کنند به شرط آنکه این پژوهش‌ها هم از کیفیت لازم برخوردار باشند و هم برای کاربردی کردن نتایج‌شان از سوی مدیران شهری عزمی وجود داشته باشد.
- برای توسعه اجتماعی باید حرف مردم را شنید
دکتر شمسه معتقد است که پژوهش‌های اجتماعی می‌توانند در شناسایی مسائل، شناخت علل و عوامل پدیدآورنده و به تبع آن ارائه راهکارهای علمی و عملی البته تأثیرگذار به مدیران شهری نقش‌آفرینی کنند.
معاون اداره کل مطالعات اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران در حالی که به گستردگی دامنه موضوعات اجتماعی در حوزه شهری و ارتباط شهروندان با این موضوعات اشاره می‌کند، می‌گوید: «نظرسنجی‌های منظم و دوره‌ای بخش قابل توجهی از پژوهش‌های اجتماعی را تشکیل می‌دهند. علتش هم ضرورت اطلاع مدیران شهری از ذهنیت شهروندان در خصوص پروژه‌ها و برنامه‌های شهری، به‌عنوان کسانی است که آنها را بر کرسی مدیریت شهری نشانده‌اند.»
شمسه معتقد است تا وقتی که مدیران صدای شهروندان را نشنوند نمی‌توانند در برنامه‌ریزی برای توسعه شهری و ساختن شهری ایده‌آل موفق عمل کنند: «توسعه اجتماعی شهر بدون نظارت و شنیدن حرف‌های شهروندان امکانپذیر نیست، مدیران شهری با انجام نظرسنجی‌های مردمی پیرامون مهم‌ترین مسائل شهری و سیاست‌های مهمی که زندگی شهروندان را متأثر می‌سازد، می‌کوشند تا صدای گروه‌های مختلف را بشنوند. بی‌شک این نوع مطالعات می‌تواند در امر شناخت و کسب اطلاع موثق از نظرات، نگرش‌ها و آگاهی‌های شهروندان تهرانی بسیار مفید و کارساز باشد.»
- پژوهش‌های توسعه اجتماعی خاک می‌خورند
تنوع شیوه‌های انجام مطالعات و پژوهش‌های علمی در حوزه توسعه اجتماعی آنقدر زیاد است که دست پژوهشگران را برای انتخاب باز گذاشته تا با توجه به شرایط موجود در مسیر پژوهش گام بردارند. معاون اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با اشاره به این موضوع می‌گوید: «طبیعی است که وقتی یک پژوهش انجام می‌شود انتظار داریم که نتایج آن بتواند برای سازمان، شهروندان و جامعه هدف، مزایایی را در پی داشته باشد. بنابراین نفس کار پژوهش به خودی‌خود دارای مزیت است، اما باید توجه کرد که مزایا و معایب استفاده شدن یا استفاده نشدن این پژوهش‌ها در عمل، مستقیماً به کیفیت پژوهش ارتباط دارد. عدم استفاده از یک پژوهش خوب به همان اندازه دارای اشکال است که از یافته‌های یک پژوهش بی‌کیفیت استفاده شود؛زیرا استفاده از نتایج چنین پژوهش‌هایی مثلاً به دلیل داده‌سازی ممکن است مدیران و برنامه‌ها را از مسیر درست خود منحرف کند.»
شمسه در ادامه گلایه‌ای هم از خاک خوردن تعداد زیادی از پژوهش‌های علمی انجام شده در قفسه کتابخانه‌های سازمانی کرده و از حقیقتی تلخ پرده برمی‌دارد: «واقعیت این است که در حوزه توسعه اجتماعی شهر به وفور از این قبیل پژوهش‌ها یافت می‌شود. » معاون اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران که بیش از یک دهه سابقه کار در مراکز مطالعاتی دارد با اظهار تأسف از وجود پژوهش‌های تلنبار شده در قفسه کتابخانه‌های سازمانی، مهم‌ترین علت انباشت پژوهش‌ها را در قفسه‌ها مدیران اجرایی می‌داند: «متأسفانه بخش عمده‌ای از مدیران، هیچ شناخت و علاقه‌ای به انجام مطالعه و پژوهش‌ها ندارند. این مدیران خود را بی‌نیاز از مطالعات و پژوهش می‌دانند. پژوهش‌هایی که امروز تنها دستاوردشان تکمیل قفسه کتابخانه اتاق مدیران شهری است.»
- نقش مؤثر پژوهش در پایداری اجتماعی شهر
برای پایداری اجتماعی شهر، ما نیازمند یک فضای شهری مناسب هستیم که هم تأمین‌کننده تعاملات اجتماعی باشد هم کاهنده آسیب‌های اجتماعی. تحولات گسترده جامعه شهری ما در دهه‌های اخیر، موجب شده تا امروز شاهد حرکت شهرها به سمت ناپایداری اجتماعی باشیم. معاون اداره کل مطالعات اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران در حالی توجه به این مهم را ضروری می‌داند که معتقد است نقش پژوهش‌های علمی در پایداری اجتماعی شهر بسیار مؤثر است: «یکی از خصوصیات محله‌های پایدار و سالم ایجاد یک ساختار کالبدی مناسب برای جبران خلأ روابط اجتماعی و فرهنگی و شکل‌گیری حرکت در کالبد شهر و اجزای آن است.»
دکتر شمسه در ادامه صحبت‌های خود به شکست‌های گاه و بیگاه برنامه‌ها و تصمیمات مدیران شهری اشاره می‌کند و درباره علت آن چنین توضیح می‌دهد: «گاهی برنامه‌ها و تصمیمات مدیریتی در شهر با شکست روبه‌رو می‌شوند، چون مطالعات علمی روش‌مند و مستند به شواهد علمی و قابل اتکا در باره آنها انجام نمی‌شود و این مطالعات تا حدودی متکی به نظرات غیرکارشناسی و غیرعلمی و گاهی با نگاه ابزاری صورت می‌گیرد که از این‌رو، پایداری اجتماعی کافی ندارد یا نتایج دلخواه و مطلوب را به بار نمی‌آورد.»
- پژوهشگران دغدغه حل مشکل مردم را داشته باشند
او در تکمیل توضیحات خود راه‌حلی هم برای کارآمد کردن نتایج پژوهش‌ها ارائه می‌دهد: «برای اینکه پژوهش‌های کاربردی و مؤثر برای توسعه اجتماعی شهر به دست مدیران شهری برسد لازم است که کار پژوهش و مطالعه پیرامون موضوعات روز اجتماعی را به پژوهشگران کارآمد و متکی به دانش روز بسپاریم.»
معاون اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، تلاش در جهت تبیین نقش مؤثر پژوهش‌های علمی در توسعه اجتماعی شهر را ضروری می‌داند و تأکید می‌کند که در این مسیر لازم است پژوهشگران هم با رعایت کردن استانداردهای علمی در پژوهش‌های خود، برای ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی شهروندان تلاش کنند.
همچنین دکتر شمسه از نقش پژوهشگران در کیفیت پژوهش‌ها و به تبع آن در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان غافل نشده و می‌گوید: «پژوهشگران، در صورتی که به معنی واقعی کلمه پژوهشگر باشند، می‌توانند نقش مؤثری را در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به واسطه انجام پژوهش‌های اجتماعی ایفا کنند. بنابراین پژوهشگران باید در رعایت استانداردهای علمی در پژوهش‌های خود مقید بوده، به توسعه دانش تخصصی خود اهمیت داده و دائماً دانش تخصصی خود را به‌روز کنند و ضمن احساس مسئولیت در قبال داده‌هایی که جمع‌آوری می‌کنند، حتی الامکان از نگاه ابزاری به پژوهش خودداری کنند. یعنی نگاه پژوهشگران تنها به پروژه‌های پژوهشی نباشد و در حوزه‌ای که مطالعه می‌کنند دغدغه داشته باشند و به فکر حل مسائل و یافتن پاسخی برای برون‌رفت از مشکلات باشند. در غیراین صورت، نتیجه پژوهش‌ها دردی از مردم درمان نمی‌کند و موجب می‌شود تا به‌رغم انجام حجم انبوهی از پژوهش‌ها در حوزه توسعه اجتماعی، در عمل مردم تغییر ملموسی در جامعه حس نکنند.»
مصداق صحبت‌های دکتر شمسه حجم انبوهی از مطالعات ناکارآمد است که به باور مدیران شهری بیش از آنکه منطبق بر داده‌های واقعی و ارزیابی شرایط واقعی جامعه باشد برآوردی از تخیلات پژوهشگران است.
- کم اعتنایی مدیران سابق به پژوهش‌های حوزه بانوان
معاون اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در ادامه به مطالعات و پژوهش‌های علمی صورت گرفته در حوزه بانوان اشاره و اظهار می‌کند: «به نظر می‌رسد در این حوزه مطالعه به اندازه کافی انجام شده و یا در حال انجام است. هرچند ممکن است همچنان خلأهایی وجود داشته باشد. با این‌حال نتایج مطالعات انجام شده در این حوزه‌ها مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر، از سوی مدیران شهری چندان مورد توجه قرار نگرفته است که علت آن را بیشتر می‌توان به کیفیت پایین پژوهش‌ها و کم اعتنایی مدیران به نتایج پژوهش عنوان کرد.»
دکتر شمسه یکی از رموز موفقیت پژوهش‌های علمی را آگاهی مدیران شهری از حوزه پژوهش، باور پژوهش‌ها و به کارگیری پژوهشگران توانا می‌داند و یادآور می‌شود: «تجربه نشان داده پژوهش‌هایی که در سایه این‌گونه مدیریت‌ها صورت می‌گیرند با استقبال بیشتری روبه‌رو و نتایج آنها با جدیت بیشتری در اداره شهر بکار گرفته می‌شوند.»
او برای اثبات سخنان خود به نتیجه بکارگیری پژوهش‌ها در حوزه ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی پروژه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح‌هایی که در سال‌های اخیر در حوزه توانمندسازی بانوان اجرا و در نهایت منجر به ایجاد یا اصلاح طرح توانمندسازی زنان شده است، نشان از کیفیت این پژوهش‌ها دارد. خوشبختانه امروز فردی در مسئولیت امور بانوان شهرداری حضور دارد که برای مدیریت حوزه خود، باور به انجام مطالعه و پژوهش دارد.»
منیع:ویژه نامه شهرپژوه
نظر شما