گزارش‌های آماری تایید نشده | یک میلیون ایرانی کرونا دارند؟

پژوهشگران بسیاری این روزها به تحلیل آماری کرونا می‌پردازند و گمانه‌های تاییدنشده‌ای را مطرح می‌کنند. یکی از این بررسی‌ها به صورت غیر مستقیم حاکی از آن است که احتمالا در ایران افزون بر یک میلیون نفر به بیماری کرونا مبتلا هستند.

به گزارش همشهری آنلاین، صدرا ساده، پژوهشگر امپریال کالج لندن در این خصوص نوشته است: در فقدان آمار قابل اعتماد، که تا حدودی ناشی از عدم امکانات کافی برای تست کردن تمام افراد است، برای تخمین میزان شیوع کرونا باید به سراغ روش‌های غیرمستقیم آماری یا مدل‌سازی رفت. یکی از این راه‌ها، بررسی آمار مبتلایان یا تلفات در یک صنف خاص (مثلا کارمندان بانک یا کادر بخش سلامت) است. آخرین آمار و اطلاعات حاکی از آن است که تا ۹ فروردین ۱۳۹۹حدود ۹۰۰ نفر از کادر سلامت به کرونا مبتلا شده‌اند، که از این میزان ۷۸ نفر فوت کرده‌اند.

به ازای هر صدهزار نفر، در ابتدای سال ۱۳۹۵ حدود ۴۵۶ نفر کادر سلامت در ایران گزارش شده، و برآورد می‌شود که این عدد به حدود ۷۷۰ نفر در سال ۱۴۰۴ افزایش یابد. با فرض این که میزان کادر سلامت در وضعیت فعلی میانگین دو عدد پیشین است (۶۱۳ نفر در هر صدهزار نفر)، و با احتساب جمعیت ۸۱ میلیونی ایران، می‌توان ضریب شیوع کرونا در میان کادر سلامت را محاسبه کرد، که به عددی نزدیک به ۰.۲ درصد می‌رسد (یا ۲ نفر در هر هزار نفر).

آمار جهانی درصد مرگ‌ومیر در گروه‌های سنی مختلف را تخمین زده است. با فرض این که کادر پزشکی در بازه سنی بین ۲۰ تا ۷۰ سال باشد، می‌توان ضریب مرگ‌ومیر مورد انتظار از این اعداد را حدود ۱ درصد در نظر گرفت. در کشوری مثل کره جنوبی که تست کردن در ابعاد وسیع تجربه شده است هم ضریب مرگ‌ومیر متوسط عددی بین ۱ تا ۲ درصد بوده است. با این حال، در آمار کرونای کادر سلامت، این نسبت تلفات به تعداد کل مبتلایان حدود ۸ درصد است (۷۸ نفر از ۹۲۷ نفر). این اختلاف با ضریب مرگ‌ومیر قابل انتظار می‌تواند ناشی از کم‌تشخیصی یا کم‌گزارشی موارد واقعی کرونای مثبت باشد (۱). به این معنی که تعداد واقعی مبتلایان از میزان گزارش شده بیشتر است، و چون مخرج کسر گزارش شده کوچکتر از میزان واقعی است، نرخ مرگ‌ومیر بیشتری به دست می‌آید.

اگر ضریب کم‌تشخیصی ۸ برابر را وارد محاسبه کنیم، عدد شیوع به حدود ۱.۵ درصد می‌رسد.

با فرض ضریب مرگ‌ومیر مشابه برای تمام جمعیت ایران، این به معنی ابتلای بیش از یک میلیون نفر (یک میلیون و دویست هزار نفر) به کرونا است.

تخمینی مشابه برای ایتالیا نیز به عددی بیش از یک میلیون می‌رسد. مطابق آخرین آمار، ۵۰ نفر از پزشکان ایتالیایی در اثر کرونا فوت کرده‌اند. به ازای هر هزار نفر، حدود ۴ پزشک در ایتالیا وجود دارد. محاسبه مشابهی شبیه آن چه در بالا ارائه شد برای ایتالیا – با محاسبه جمعیت ۶۰ میلیونی این کشور – به عدد یک میلیون و دویست هزار مبتلا می‌رسد، که با توجه به میزان شیوع و نسبت مرگ‌ومیر بالا در این کشور دور از انتظار نیست. تا این لحظه، از حدود صدهزار مبتلا، نزدیک به ۱۱ هزار نفر فوت کرده‌اند. با محاسبه ضریب کم‌تشخیصی از این اعداد نیز به عددی بیش از یک میلیون (یک میلیون و صدهزار نفر) می‌رسیم.

تخمین‌های فوق، مثل هر تخمین دیگر، تقریبی است. یکی از موارد محدودکننده، احتمال ابتلای بیشتر کادر سلامت به بیماری کرونا به دلیل ارتباط بیشتر با بیماران و تماس مداوم با ویروس است. با این حال، کادر سلامت از متوسط جامعه دسترسی بیشتری به دانش و تجهیزات ایمنی در برابر بیماری دارد، که همین می‌تواند اثر تماس بیشتر را خنثی کند. از سوی دیگر، تخمین دقیق‌تر، باید توزیع سنی کادر سلامت – و تفاوت آن با توزیع جمعیت در کل کشور – را نیز به عنوان عاملی اثرگذار در نظر بگیرد.

علیرغم تمام این عوامل محدودکننده و فرض‌های ساده‌ساز، نتایج این تخمین به تخمین‌های دیگر نزدیک است. نتایج یک تحقیق مدل‌سازی شیوع کرونا به عددی نزدیک به ۹۰۰ هزار مبتلا در ابتدای فروردین رسیده است (۲). از سوی دیگر، دبیر کمیته مراقبت و درمان بیماری کرونا در دانشگاه علوم پزشکی مشهد از جان باختن ۶۰۰ بیمار مشکوک به کرونا در استان خراسان رضوی خبر داده است. محاسبه نسبت مرگ‌ومیر با لحاظ کردن جمعیت این استان و برون‌یابی آن به کل کشور، به عدد تلفات کشوری حدود ۸۰۰۰ می‌رسد. با فرض فوت حدود ۱ درصد مبتلایان، این به معنای بیش از ۸۰۰ هزار مبتلا در کل کشور است. هرچند تخمین دقیق‌تر، باید توزیع استانی جمعیت و شیوع بیماری را در نظر بگیرد.

تخمین حدود یک میلیون مبتلا، بر مبنای شیوه‌های مختلف تخمین و مدل‌سازی، حاکی از شیوع کرونا به جمعیتی بیش از یک درصد جمعیت کشور است. تفاوت بین آمار رسمی و قطعی با تعداد واقعی مبتلایان مختص ایران نیست، و مطالعات نشان می‌دهد که کشورهای دیگر از جمله ایتالیا هم ممکن است تا ۲۰ برابر بیش از آمار رسمی مبتلا داشته باشند (۱). با این حال، درک و اذعان به ابعاد واقعی اپیدمی برای پیش‌بینی سناریوهای محتمل پیش رو و سیاست‌گذاری مناسب و متناسب ضروری است. برای مثال در نظر بگیرید که اگر میزان شیوع بیماری هر یک هفته دوبرابر شود - چیزی که در فقدان فاصله‌گذاری فیزیکی و اجتماعی جدی محتمل است - یک میلیون مبتلا ظرف کمتر از دو ماه به کل جمعیت کشور تبدیل می‌شود.