اما و اگرهای درصد مخاطبان تلویزیون | آماری که تکرار می‌شود

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از خبرآنلاین، نظرسنجی‌های ماهانه روابط عمومی سازمان صداوسیما که معمولا از بازه‌های ۴۱۶نفری به دست می‌آیند و بر اساس پیمایش‌های تلفنی به کل جامعه تعمیم داده می‌شوند، سال‌هاست که با انتقاد روبه‌رو هستند و در حالی که بسیاری از ریزش مخاطب این رسانه صحبت می‌شود مدیران ساختمان جام جم مهر تائید بر عملکرد خود می‌زنند.

مهر ماه بود که مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما اعلام  کرد که ۸۱ درصد از مردم کشور، بیننده فیلم و سریال‌های تلویزیونی از شبکه‌های داخلی و خارجی هستند که در این میان، جمعیت تماشاگران سیمای جمهوری اسلامی، تقریبا ۴ برابر کسانی است که شبکه‌های ماهواره‌ای را دنبال می‌کنند و ۵۰ درصد مردم فقط فیلم‌ها و سریال‌های داخلی را دنبال می‌کنند. این آمار حالا ماه هاست که تکرار می‌شود و میزان مخاطبان سازمان صداوسیما در همین حدود میان ۸۰ تا ۹۰درصد بدون تغییر می‌ماند.

در نوروز ۹۹ هم از زمانی که رئیس صداوسیما صراحتا تاکید کرد در دوران کرونا این رسانه ملی بوده که جامعه را کنترل کرده، آمار بینندگان نجومی سریال «پایتخت» و پس از آن «نون خ» سبب شد تا تلویزیون بیش از همه سال‌های اخیرش به داشتن مخاطب چشمگیر ببالد.

این درحالی بود که همچنان میزان تماشای بسیاری از برنامه‌های تلویزیون بیشتر حاصل بازنشر آنها در شبکه‌های اجتماعی بود. یعنی برآیند دیده شدن برنامه‌ها نه بر اساس تماشای زنده‌ که حاصل میزان بازنشر آنها است. مثل سریال ویژه ماه رمضان که بر اساس نظرسنجی‌های خود سازمان، میزان واقعی مخاطب آن حتی کمتر از سریال بازپخش شده «متهم گریخت» است.

اما در دل همین ابهام‌ها عوامل سریال «بچه مهندس۳» بسیار جدی صحت این نظرسنجی را زیر سئوال برده‌اند. نظرسنجی که براساس آن اعلام شد؛  تا ۸ قسمتی که از سریال‌های ویژه ماه رمضان روی آنتن رسانه ملی رفته است، سریال «زیرخاکی» با ۴۴درصد، پربیننده‌ترین سریال سیما بوده و رضایت ۷۴درصد از بینندگان را در حد «زیاد» جلب کرده است. «بچه مهندس۳» شبکه دو با جذب ۳/۳۳ درصد و «سرباز» شبکه سه با ۲۴ درصد مخاطب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

اعلام این نتیجه اما خیلی به مذاق اهالی سریال «بچه مهندس» که این شب‌ها فصل سوم آن از شبکه دو پخش می‌شود خوش نیامد و روزبه حصاری هنرپیشه نقش اول و حسن وارسته نویسنده این سریال در گفت‌وگوهایی به نقد این روش نظرسنجی پرداختند.

حصاری  با اعلام تشکیک در این نظرسنجی‌ها گفت: «من خیلی در جریان این نظرسنجی‌ها نیستم، اما آن چیزی که در جامعه می‌بینم، یک مقدار با نتیجه این نظرسنجی‌ها متفاوت است. یعنی اگر سامانه‌های نظرسنجی احتمالا کمی راحت‌تر باشند و مردم راحت‌تر بتوانند در این نظرسنجی‌ها شرکت کنند، شاید نتیجه خیلی متفاوت خواهد شد. »

اما جالب‌ترین مدل این انتقادها را حسن وارسته نویسنده سریال «بچه مهندس» داشته است. او که در یک گفت‌وگوی لایو اینستاگرامی با صفحه رسمی روابط عمومی تلویزیون صحبت می‌کرد گفت: «اولا که من این نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات را قبول ندارم. با این دوستان سال های سال کار کردم و می دانم چطور آمار می‌گیرند. خیلی روش‌هایشان به روز نیست. براساس شماره تلفن‌های ثابت نظرسنجی می‌کنند و این روزها هم که به خاطر شیوع کرونا فقط یک سوم پرسنلشان کار می‌کنند و خیلی نمی‌شود روی نتیجه این نظرسنجی حساب کرد. »

در ادامه این گفتگوی لایو، مجری برنامه اشاره کرد که این سیستم‌های سنجش تغییر کرده است اما این نویسنده با تاکید بر اینکه بر اساس فکت‌هایی تازه صحبت می‌کند گفت که از جزئیات مطلع است. نکته مهمی که می‌تواند اساس این نظرسنجی‌ها را در صورت واقعیت ادعا، از نظر علمی زیر سئوال ببرد، جایی بود که وارسته به لیست محدود شماره‌های تماس اشاره کرد. یعنی اینکه در نمونه‌گیری تصادفی از کل جامعه، این نظرسنجی‌ها در جمعی محدود انجام می‌شود که احتمال شرطی شدن به سئوالات را دارد و یا نمونه مناسبی برای اینکه به کل جامعه تعمیم داده شوند، نیست.مثلا تلوبیون یا یوتیوب و آپارات می‌توانند مرجع خوبی باشند. میزان بازدید سریال‌ها در تلوبیون کاملا مشخص است. 

نویسنده سریال «بچه مهندس» در ادامه به یک ایراد دیگر این نظرسنجی‌ها اشاره کرد و گفت: «اصلا این رقابت‌ها درست نیست. اینکه بخواهیم یک اثر کمدی را با یک اثر ملودارم رقیب کنیم کار غیرعلمی است. » او اساسا ساختار نظرسنجی ها را زیر سئوال برده است. ادعایی که اگر واقعیت داشته باشد، سوژه ای به مراتب خبرسازتر از حاشیه‌های اخیر تلویزیون بر سر سریال‌هایی مثل «پایتخت» است.