این در حالی است که مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش های نفتی بارها اعلام کرده بودند که از روز نخست خرداد تمامی صاحبان خودروهای دیزلی باید با در اختیار داشتن کارت هوشمند به جایگاه‌های عرضه سوخت مراجعه کنند. تجربه برنامه‌ریزی و اجرای طرح کارت هوشمند سوخت برای عرضه بنزین البته این گمانه زنی را آسان ساخت که ورود شیوه عرضه گازوئیل به سامانه هوشمند طبق اعلام قبلی دولت سر موعد مقرر صورت نگیرد. با این همه مدیرعامل شرکت ملی پخش های نفتی حتی در نیمه اردیبهشت یعنی تنها دو هفته مانده به زمان اعلام شده تاکید کرد که هیچ مشکلی برای این طرح وجود ندارد.
مدیر عامل شرکت ملی پخش‌‌های نفتی به مهر گفت: طبق قولی که داده شده، استفاده از کارت هوشمند گازوئیل برای خودروهای دیزلی از اول خرداد ماه آغاز می‌شود و دراین زمینه مشکلی وجود ندارد.
سید نورالدین شهنازی‌زاده جایگاه‌های عرضه سوخت را آماده اجرای طرح عنوان کرده و بر اجرایی شدن طرح در یکم خرداد تاکید کرده بود.
حتی مقام ارشد وی نیز که این طرح را به شرکت ملی پالایش و پخش یعنی شرکت تحت مدیریتش پیشنهاد کرده، عنوان کرده است:« روند ثبت نام نسبت به روزهای اولیه فراخوان تا حدودی کند شده است، ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد تقاضا برای ثبت نام برای کارت هوشمند گازوئیل به 600 هزار درخواست برسد.»
محمد رضا نعمت‌زاده در حاشیه سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی تهران در پاسخ به خبرنگار همشهری عصر با ابراز امیدواری به اینکه سوخت گیری با کارت هوشمند گازوئیل از اول خرداد ماه اجرایی شود، تاکید کرده بود: « تا آخر اردیبهشت ماه همه‌تلمبه‌های مورد نیاز برای اجرای این طرح آماده خواهد شد.»
با این حال غلامحسین نوذری وزیر نفت دوم محمود احمدی‌نژاد در چهارمین روز خرداد و پس از پا گذاشتن طرح به دوره تاخیر اعلام کرد:« سوخت گیری با کارت هوشمند برای خودروهای دیزلی از اول تیر ماه عملیاتی می‌شود و با این اقدام 5 تا 7 میلیارد دلار در واردات گازوئیل صرفه جویی می‌شود.»
وزیر نفت گویی فراموش کرده است که چهارم آذر سال گذشته به خبرنگاران گفته بود: « براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و تجربه‌های کسب شده از سهمیه بندی بنزین پیش‌بینی می‌شود تا قبل از پایان سال بتوان مرحله اول اجرای سیستم کارت هوشمند گازوئیل را اجرا کرد.»
نوذری پیش از اینکه کار به امسال بکشد و اول خرداد را به‌عنوان موعد مقرر عرضه گازوئیل با کارت هوشمند عنوان کند، گفت: « اجرای سیستم کارت هوشمند گازوئیل زمان زیادی نخواهد برد، زیرا سهمیه بندی بنزین تجربه خوبی را به جا گذاشته است.» با این همه دیدیم که نه تنها کار تا پایان سال گذشته حتی به‌اصطلاح در مرحله اول صورت نگرفت بلکه بهار هم گذشت و همچنان گازوئیل به شیوه سابق قابل خریداری است.
وزیر نفت که حالا اول تیر وعده می‌دهد همچنین در آذر سال گذشته یکی از دلایل اطمینان به اجرایی شدن طرح در موعد مقرر را شناسایی آسان خودروهای دیزلی خوانده بود. نوذری گفت: « شناسایی خودروهای گازوئیلی بسیار آسان‌تر از خودروهای بنزین‌سوز است، زیرا تعداد آنها نسبت به‌خودروهای بنزین سوز کمتر است.»
تعیین ضرب الاجل فقط برای مردم
دی سال گذشته یعنی یک‌ماه پس از اینکه وزیر نفت از امکان اجرایی شدن مرحله نخست عرضه گازوئیل با کارت هوشمند سخن گفته بود، روابط عمومی شرکت ملی پالایش و پخش های نفتی ایران اعلام می‌کند که «براساس مصوبات نمایندگان منتخب ویژه تبصره ۱۳ قانون بودجه سال‌جاری و به‌منظور ساماندهی توزیع و مصرف سوخت خودروهای دیزلی، در آینده نزدیک توزیع نفت گاز به‌خودروهای دیزلی به‌وسیله کارت هوشمند سوخت انجام خواهد شد.» در این اطلاعیه البته زیرکی خاصی به کار گرفته می‌شود چنانچه از زمان خاصی سخن به میان نمی‌آید جز اینکه مهلتی برای ثبت نام کارت هوشمند تعیین می‌شود.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی 25 دی تا 30 بهمن را مهلت قطعی ثبت نام اعلام کرد. ثبت نامی اینترنتی که تجربه چنین طرحی برای کارت‌های هوشمند بنزین به ویژه برای صاحبان موتورسیکلت نشان داد که چه مشکلاتی را به همراه داشته است.
در حالی که چنین ضرب الاجلی برای شهروندان صاحب خودروهای دیزلی تعیین می‌شود اما نیمه اردیبهشت وقتی که مسئولان در می‌یابند، ثبت نام اینترنتی برای رانندگان خودروهای دیزلی چندان هم سهل نیست و با انقضای مهلت همچنان خواهان ثبت نام وجود دارد اعلام می‌کنند که تا هر وقت مراجعه‌کننده وجود داشته باشد ثبت نام ادامه می‌یابد.
مدیر طرح کارت هوشمند گازوئیل نیز با اشاره به تاکید دولت مبنی بر سوخت گیری خودروهای گازوئیل سوز با کارت هوشمند سوخت از اول خرداد ماه، تصریح کرد: برای اجرای این طرح در زمان تعیین شده آمادگی کامل داریم. عبدالرضا امینی مدیر طرح کارت هوشمند گازوئیل همان موقع پیش‌بینی کرد که حدود 550 تا 600هزار نفر برای دریافت کارت هوشمند گازوئیل ثبت نام کنند. در همین حال خبر می‌رسید بالغ بر یک میلیون کارت در دست انتشار است. با این حال و فارغ از موضوع تاخیر در اجرایی ساختن طرح عرضه گازوئیل به وسیله کارت هوشمند، همچنان هراس از سهمیه بندی این فرآورده نفتی در میان مصرف‌کنندگان وجود دارد. این در حالی است که غلامحسین الهام سخنگوی دولت نهم گفته است که دولت تصمیمی در این‌باره ندارد.
در حال حاضر بحث توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی پس از سهمیه بندی بنزین به موضوعی پر مناقشه بدل شده و به‌نظر می‌رسد که چندان با توقع دولت درباره کاهش مصرف سوخت از سوی مردم، تناسبی نداشته باشد.
هراس از سهمیه بندی گازوئیل از آنجا ناشی می‌شود که کارت هوشمند سوخت در حال حاضر به‌عنوان ابزاری برای سهمیه بندی دردست سیاستگذاران است. حال آنکه خودروهای سواری و شخصی از پیش از انقلاب در کشور به‌صورت گازوئیل سوز تولید و یا وارد نمی‌شوند و عمده مصرف‌کنندگان در حوزه حمل‌ونقل، اتوبوس‌ها و کامیون‌ها هستند و از سویی دیگر در حوزه تولید انرژی نیز نیروگاه‌ها حجم قابل توجهی از گازوئیل تولیدی در پالایشگاه‌ها را به‌خود اختصاص می‌دهند. همچنین ایران بخشی از گازوئیل مصرفی خود را از خارج وارد می‌کند و درصورت افزایش تعداد مصرف‌کنندگان گازوئیل، نیازهای ایران به این ماده سوختی به شدت افزایش خواهد یافت.
آمار‌ها گویای آن است که مصرف گازوئیل در ایران بیشتر از بنزین است. به‌طور متوسط، روزانه حدود 85 میلیون لیتر گازوئیل در ایران مصرف می‌شود که حدود 80 میلیون لیتر آن در داخل تولید می‌شود. به گفته کارشناسان نرخ رشد مصرف گازوئیل در ایران بالاست و پیش‌بینی می‌شود که واردات گازوئیل تا دو سال آینده به حدود 16 میلیون لیتر در روز برسد. همه اینها در حالی است که ایران تا 3 سال پیش تمام نیاز مصرفی خود به گازوئیل را در داخل تولید می‌کرد و اکنون وارد‌کننده است.
قاچاق، معضلی بدون آمار
خبری که شهریور سال گذشته همه نظرها را به سوی خود جلب کرد اگرچه هنوز هم عجیب به‌نظر می‌رسد اما یکی میان صدها نمونه است. « قاچاقچیان سوخت برای قاچاق گازوئیل از استان خوزستان، ۳ کیلومتر لوله کشی کرده‌اند. این خط لوله که از جنس پلی‌اتیلن است زیر شن‌های ساحل مخفی شده بود. این خط لوله قاچاق که در کرانه‌های میان ماهشهر و هندیجان تأسیس شده توسط مأمورین دریابانی ناجا کشف شد.»
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، که این خبر را به خبرنگاران داده بود از هویت قاچاقچیان سخنی به میان نیاورد اما با اجازه انتشار این خبر فرصتی به مردم داد تا از گوشه‌ای از یک فاجعه اقتصادی آگاه شوند. ماجرا از این قرار بود که تانکرها، سوخت خود را ابتدای این لوله وارد می‌کردند و گازوئیل در پایان لوله در آب‌های ساحلی توسط تانکرهایی پلاستیکی بارگیری می‌شده‌است. این خبر بسیار مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی واقع شد اما از آن پس قاچاق سوخت همچنان ادامه دارد.
اول خرداد یعنی همان روزی که طبق وعده وزیر نفت و مدیران تحت امرش بایست عرضه گازوئیل در شبکه هوشمند وارد می‌شد دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان خوزستان خبر داد که 200 هزار لیتر گازوئیل قاچاق از یک کشتی خارجی در سواحل خلیج فارس واقع در استان خوزستان کشف و ضبط شده است. به گفته عبدالرحیم ناطقی این کشتی که در منطقه شمال خلیج فارس به‌عنوان واسطه سوخت قاچاق فعالیت می‌کرده، گازوئیل مازاد کشتی‌ها و لنجهای ایرانی را خریداری و به کشتی‌های بزرگ و اقیانوس پیما می‌فروخته است.
کشف بیش از 153 هزار لیتر گازوئیل توسط سازمان تعزیرات حکومتی نیز دیگر خبری بود که چندی پیش به گوش رسید. یکی از تازه‌ترین پرونده‌های این سازمان در استان کرمان نیز مربوط به یک دستگاه نفت‌کش است که مبادرت به عرضه خارج از شبکه به میزان بیش از 27 هزار لیتر گازوئیل کرده است. این دست پرونده‌ها در سازمان تعزیرات حکومتی آنقدر فراوان است که ذکر حتی چند نمونه از آن مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد بود و این تازه بخشی از قاچاق گازوئیل است که کشف می‌شود.
درحال حاضر ۵۶۰۰ تلمبه نفت گاز درکل کشور موجود است که به‌نظر می‌رسد به‌دلیل عدم‌توفیق در نصب دستگاه‌های کارت خوان روی همه این تعداد تلمبه در سراسر کشور، تغییر شیوه عرضه گازوئیل با تاخیر روبه‌رو شده است. اگرچه کارشناسان بر این باورند که قاچاق توسط شبکه‌هایی صورت می‌گیرد که چندان هم وابسته به حجم گازوئیل ذخیره در جایگاه‌ها نیست اما تاخیر و تعلل در تغییر عرضه سوخت در زمانی که دولت نتوانسته است با استفاده از روش‌های دیگر جلوی قاچاق را بگیرد، سبب می‌شود که روزانه خسارت قابل توجهی متوجه اقتصاد کشور شود.
آقای وزیر از اول خرداد گذشتیم و به تیر هم چیزی باقی نمانده است!.
