به گزارش همشهری آنلاین، اعتمادالسلطنه از رجال دربار قاجار و عهد ناصرالدین‌شاه، درباره کارنامه خورش اثر نادرمیرزای قاجار نوشته است: «کارنامه انواع اطعمه و الوان اغذیه ایرانی و کیفیت طبخ و ترکیب و ترتیب هر یک از آش‌ها و خورش‌ها و هر گونه پختنی‌های مردم این ممکلت از اهالی حضاره و ایلات رحاله... و به فارسی خالص برنگاشته.»
دستور غذاهای ایرانی که نادرمیرزا جمع‌آوری کرده و نوشته، نه تنها شرح شیوه پخت غذاهای به شیوه مردم عصر اوست، بلکه بخشی از تاریخ ایران است. در این کتاب، نادرمیرزا علاوه بر اینکه درباره غذاها نوشته است، به شرح وقایع هم پرداخته و از این رو کتاب زبان گویای بخشی از تاریخ ایران است. در اثر نادرمیرزا، می‌توان کلمات و اصطلاحاتی در توصیف زندگی روزمره و اسباب و ادواتش دید که سال‌هاست از یاد رفته‌اند و امروز در زبان فارسی دیگر استفاده نمی‌شوند و این بر جذابیت‌های اثر برای روزگار ما افزوده است.
نویسنده برای مدتی در یکی از روستاهای آذربایجان که تیول او بود، اقامتی اجباری داشت و خود گفته که دلتنگی و دور ماندن از کتاب‌ها و کارهای دفتری، بهانه‌اش برای نوشتن این کتاب بوده است: «سالی چنان افتاد که به آذرآبادگان به روسـتاها در تابستان به سر می‌بردم بـه سَراو و آن دهکده‌ها مرا بود بـه فرمان شاهنشاه و آنجای بودن خانگی و فرزندان من. مرا خوی بود به نگاه کردن در نامه‌های تازی و پارسی. و آن فراهم نبود، ازیرا که یک‌تنه به لشکرگاه آمده بودم...بر خود فروپیچیدم و اندیشه‌ها کردم که مرا پیشه باید که روزگار بگذرد و روز و شب به سر آید و یادگاری باشد به تازی و پارسی... شبی بانوی من گفت «بیا تا چامه گوییم که شب بس دراز است و افسون خواب، چامه است.» گفتم «نخست تو گوی و من نیز داستانی به یاد آرم و دیگر شب گویم.» سرود که «خورش‌های ایران‌زمین چندگونه است؟» گفتم «چه دانم. خوردنی و پختنی زنان سازند و پزند. تو گوی هر آنچه دانی از این دست و من تو را نگارنده باشم.»
نادر میرزا و همسرش که او را در کتاب با عناوین کدبانو، بانوی سرای، بانوی من و خدای‌خانه از او یاد شده، شروع می‌کنند به تقسیم‌بندی خوراک‌های مرسوم زمانه خودشان و شیوه فراهم‌آوری و پخت و پز این غذاها. نادر میرزا مانند بسیاری از تاریخ‌نگاران و نویسندگان عهد قاجار، علاوه بر موضوع اصلی کتاب، خاطراتی نقل کرده و درباره حوادث اجتماعی و سیاسی عصر خود نوشته است. او علاوه بر دستور غذا، داستان‌هایی روایت کرده و شعرهایی در متن گنجانده است.
کتاب کارنامه خورش؛ دستور غذاهای نادرمیرزا قاجار به کوشش نازیلا ناظمی و توسط نشر اطراف منتشر شده است. ناشر درباره این کتاب آورده :« تسلط نادرمیرزا قاجار (۱۲۴۲ قمری - ۱۳۰۳ قمری) به ادبیات، تاریخ و طب دوره خودش و دقت او در نگارش باعث شده کتاب کارنامه خورش تنها دستور طبخ غذاهای مختلف نباشد. این کتاب فرهنگ‌نامه‌ای از غذاهای ایرانی است همراه شرح حوادث تاریخی، خاطرات نویسنده، قصه و شعر که همه با نظمی درونی کنار هم نشسته‌اند. توصیفات و ابداعات زبانی برای طعم‌ها، تاریخچه غذاهای محلی ایران همراه گزارش آداب و رسوم، روابط اجتماعی و خانوادگی آن دوره کاری کرده که این متن در گذر زمان همچنان خواندنی و تازه باشد.»
نظر شما