از آنجا که ایران اسلامی به عنوان پیشگام و پرچمدار صنعت نفت خاورمیانه در جهان آوازه‌ای بلند یافته، از این رو در سیر مراحل تکوین صنعت نفت ایران همواره شاهد رویدادهایی بوده‌ایم که هر یک منشأ تحولی تازه و تأثیرگذار در منطقه و جهان است. تولد بورس نفت بازتاب‌های متفاوتی را در جهان و بازار جهانی به همراه داشته است.
همچنین بورس نفت می‌تواند اثری مطلوب و نقشی تعیین‌کننده در اقتصاد کشورمان و جهان داشته باشد و بین فروشنده و خریدار یعنی طرف‌های عرضه و تقاضا تعامل مناسب، قانونمند و آگاهانه ایجاد کرده و در زمینه به حداقل رساندن نوسانات کاذب بازار و با استفاده از فناوری‌های نوین در زمینه اطلاع‌رسانی، سهولت خرید را موجب شود.
برنامه ریزی برای بورس نفت به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت صورت می‌گیرد و با توجه به این‌که تولیدات نفت خام و گاز اکثراً در خاورمیانه، آسیا و آفریقا است، به شدت تحت‌تأثیر تغییرات و تحولات سیاسی بوده و بدین علت باید ساز و کار بورس نفت قابلیت‌های لازم و همگام با این تغییرات و تحولات را داشته باشد.
بورس نفت در ایران
بورس نفت در کشورمان از اردیبهشت 1385 آغاز و سرانجام با سرمایه 20 میلیارد ریالی و مشارکت صندوق بازنشستگی وزارت نفت با 80 درصد سهام، بنیاد مستضعفان 10درصد و منطقه آزاد کیش با 10درصد سهام، اجرایی شد. در واقع بورس نفت با شفاف‌سازی بازار نفت و پتروشیمی و اطلاع‌رسانی صادقانه، تولید و تجارت این کالاها در زیر مجموعه‌های وزارت نفت را به‌صورت حقیقی امکان‌پذیر ساخته و دست مافیا را از این صنعت مهم کوتاه می‌کند.
همچنین باعث افزایش تولیدات صنایع پتروشیمی و نفتی پائین دستی و واقعی شدن قیمت‌ها و ارزان شدن قیمت محصولات به‌دلیل رقابتی شدن خواهد بود و می‌توان فرآورده‌های نفتی، مشتقات نفتی و اقلام گوناگون پتروشیمی به‌ویژه روغن پایه، پلی اتیلن و دوده صنعتی و سایر فرآورده‌ها از جمله نفت کوره را معامله کرد.
همان‌طور که اعلام شده تاکنون نفت سپاهان، پتروشیمی امیر‌کبیر، نفت پاسارگاد و سایر شرکت‌ها برای حضور در بورس نفت اعلام آمادگی کرده‌اند. در این خریدها علاوه بر ریال از سایر ارزهای مورد تائید بانک مرکزی نیز استفاده می‌کنند. نظارت بر بورس کیش که شعبه ای هم در تهران دارد بر عهده شورای عالی بورس، وزیر اقتصاد و دارایی و سازمان بورس است.
تسریع در راه‌اندازی کامل
هر چند افتتاح کامل بورس در قالب 2 مرحله فرآورده های نفتی و پائین دستی و نفت خام، برنامه‌ریزی شده و طبق تصویب هیأت وزیران مرحله نخست در بخش اول افتتاح شده ولی مرحله دوم بر اساس مصوبه دولت به زمان مطالعه و بررسی نمایندگانی از وزارت نفت، اقتصادی و دارایی، وزارت خارجه و بانک مرکزی موکول شده است.
امید است امسال مرحله دوم بورس نفت کیش با عرضه نفت خام راه‌اندازی شود چرا که به گفته غلامحسین نوذری وزیر نفت، ایران با تولید 63 میلیارد تن نفت در 100 سال اخیرا هنوز سهمی در تجارت این محصول در دنیا ندارد اما راه‌اندازی بورس نفت فضای رقابتی مطلوبی را برای جبران سال‌ها عقب‌ماندگی فراهم خواهد کرد.
تحقق این امر موجب می‌شود تا در عرصه جهانی گامی به سوی تجارت برداشته شود، موفقیتی که می‌توان آن را در راستای ملی شدن صنعت نفت ارزیابی‌کرد. نقش‌آفرینی موثر بورس نفت می‌تواند جایگاهی ویژه در تجارت جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی برای کشورمان ایجاد کند.
امید است دولت با برنامه‌ریزی برای تحقق فعالیت‌های عملیاتی مرحله دوم که مهمترین آنها اصلاح قوانین برای تحقق معاملات کاغذی از قبیل option feuture و اصلاح زیر ساخت‌های بانکی، بیمه‌ای و مخابراتی برای انجام معاملات بین‌المللی است، زمینه معامله مجموعه اقلام صنعت نفت و گاز و پتروشیمی را فراهم آورد تا بتوانیم هم‌پای بورس‌های بزرگ بین‌المللی نقش آفرینی کرده و اعتبار و جایگاهی نوین برای مبادلات نفتی فراهم کنیم.
ضرورت‌های کارآمدی بورس نفت
با روند رو به افزایش قیمت‌ها، اکنون قیمت نفت به 120 دلار رسیده که این امر اهمیت روز افزون این سرمایه‌ملی را گوشزد می‌کند. با رشد سریع اقتصادی کشورهای چین و هند، این کشور‌ها هر روز احتیاج بیشتری به نفت پیدا خواهند کرد بر این اساس گرچه کشورهای پیشرفته صنعتی به فکر چاره جویی برای رفع این مشکل هستند، اما تاکنون نتوانسته‌اند بازار را متعادل کنند. در چنین شرایطی اهمیت و ارزش بورس نفت مشخص‌تر شده و ضروری است تا دولت برای افتتاح کامل بورس نفت دستورات مقتضی را صادر و چاره اندیشی کند.
