همشهری آنلاین_ راحله عبدالحسینی: خبر راه‌اندازی بزرگ‌ترین رصدخانه خورشیدی در محله دارآباد شمیران هیجان‌انگیز است. رصدخانه‌ای که به ۲ تلسکوپ مدرن، حرفه‌ای و قدرتمند مجهز شده تا در روز و شب امکان رصد را برای بازدیدکنندگان فراهم کند. در کنار رصدخانه خورشیدی، نخستین موزه شهاب سنگ نیز راه‌اندازی شده‌است. ساعتی مهمان رصدخانه خورشیدی و موزه شهاب می‌شویم تا با زیر و بم این ۲ مرکز تازه افتتاح شده در منطقه بیشتر آشنا شویم.
موزه حیات وحش دارآباد در ارتفاعات محله دارآباد واقع شده‌است. برای رفتن به رصدخانه خورشیدی باید به بخش جنوبی موزه برویم که هیومن پارک در آن هست. نمای آجری کروی شکل رصدخانه خودش را نشان می‌دهد. به رصدخانه که می‌رسیم، قبل از قرار گرفتن پشت تلسکوپ، نمای کلی شهر تهران را می‌بینیم رصدخانه خورشیدی دارآباد در نقطه‌ای جانمایی شده که به راحتی بتوانیم آسمان را حتی با وجود آلودگی و غبار در هوا رصد کنیم. در واقع این رصدخانه خورشیدی در ارتفاعی واقع شده که دید ۳۶۰ درجه بدون مانع دارد. زحل و مشتری هم از این نقطه قابل رصد است. طوری که به گفته «حمیدرضا نادربیگی» یکی از کارشناسان رصدخانه، در کویر هم بهتر از این نمی‌توانیم این ۲ سیاره را رصد کنیم. رصدخانه خورشیدی در موزه دارآباد با تلسکوپ‌های مجهز این امکان را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است تا بتوانند اجرام آسمانی و سیاره‌هایی را که خارج از شهر قابل رصد بود از این رصدخانه تماشا کنند. هنوز تا غروب خورشید ۲ ساعتی باقی مانده است که ما پشت تلسکوپ رصدخانه می‌توانیم گوی آتشین خورشید همراه با اشعه‌های نازکی از آن را که بی‌شباهت به مویرگ‌های سرخ نیست، ببینیم.
- دیدن شراره‌های خورشید
عنوان بزرگ‌ترین رصدخانه خورشیدی به چه دلیل به این رصدخانه داده‌شده است؟ «مجید نوائیان» مدیر موزه دارآباد این‌طور پاسخ می‌دهد: «این رصدخانه با داشتن یک تلسکوپ خورشیدی که طول موج اچ‌ـ آلفا را کنترل می‌کند امکان رصد خورشید و شراره‌های آن را فراهم کرده‌است. چون مشاهده خورشید می‌تواند به چشم آسیب برساند تلسکوپ رصدخانه‌های خورشیدی باید بتوانند طول موج اچ‌ـ آلفا را شناسایی کنند که برای چشم انسان ضرر ندارد. بنایراین این رصدخانه، بزرگ‌ترین رصدخانه خورشیدی در تهران است.» برای دیدن خورشید و شراره‌های آن قبل از غروب آفتاب باید به رصدخانه بروید. اما رصدخانه خورشیدی دارآباد امکان دیدن دیگر اجرام آسمانی و سیاره‌ها در شب را با یک تلسکوپ دیگر برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌است. نوائیان توضیح می‌دهد: «رصدخانه با داشتن ۲ تلسکوپی که کنار هم قرار گرفته‌اند، هم رصدخانه روز است برای مشاهده طول موج اچ‌ـ آلفا و در نتیجه دیدن طوفان‌های خورشیدی یا همان شراره‌های خورشیدی و انواع خورشیدگرفتگی و هم رصدخانه شب. رصدخانه‌های شب زیادی در کشور فعال است. در این رصدخانه هم با داشتن تلسکوپ ۸ اینچ، مخصوص دیدن آسمان در شب، مشاهده سیاره‌ها در شب برای بازدیدکنندگان فراهم است.»
- رصد خورشید از طلوع تا غروب
در تهران رصدخانه‌های متعددی هست که در زمان ساخت و افتتاح که به سال‌های پیش برمی‌گردد به خوبی جانمایی شده‌بود اما با رشد ساختمان‌های عمودی، حالا اطراف رصدخانه را برج‌ها یا در برخی مواقع درختان بلند فرا گرفته‌اند. طوری که برای دیدن خورشید باید صبر کنند تا ساعت حدود ۱۱ که خورشید به میانه آسمان برسد و از پشت درختان و ساختمان‌ها درآید. این یعنی امکان دیدن خورشید در ساعات اولیه طلوع امکانپذیر نیست. نوائیان درباره مکان‌یابی رصدخانه در موزه دارآباد می‌گوید: «محلی که رصدخانه خورشیدی دارآباد در آن ساخته شده، روی تپه است که ۴۰۰ متر با زمین‌های اطراف اختلاف ارتفاع دارد و به نوعی بام شهر محسوب می‌شود. هیچ‌وقت مقابل رصدخانه را مانعی نمی‌پوشاند. برج میلاد با ارتفاع ۴۳۵ متری نیز دید رصدخانه را نمی‌پوشاند. به همین دلیل در این رصدخانه که بزرگ‌ترین رصدخانه خورشیدی تهران لقب گرفته، امکان رصد خورشید از نخستین لحظه طلوع تا آخرین لحظه غروب فراهم است. رصدخانه مراغه هم روی تپه‌ای در غرب مراغه در زمان خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد که با وجود گذشت این همه سال و انبوه ساخت‌وساز هنوز هیچ مانعی جلو آن را نگرفته است.»
آغاز ساخت رصدخانه خورشیدی به سال ۱۳۹۲ برمی‌گردد. مدیر موزه دارآباد درباره روند ساخت رصدخانه بیشتر توضیح می‌دهد: «ستون مرکزی که تلسکوپ روی آن سوار می‌شود، استحکام و ویژگی‌های خاصی را می‌طلبید که حداقل لرزش را داشته باشد. تلسکوپ در طبقه چهارم ساختمان قرار گرفته. در حالی که ساختمان ۲ طبقه هم زیر زمین دارد. ستون مرکزی داخل صخره بسیار محکم کار گذاشته شده‌است. به این‌ترتیب با کمترین لرزش، مخاطب بهترین دید از داخل تلسکوپ را دارد.»
- امکان حضور علاقه‌مندان و پژوهشگران در رصدخانه
علاقه‌مندان بازدید از رصدخانه گروه‌های سنی مختلف را شامل می‌شوند. نوائیان مخاطبان را به ۲ دسته تقسیم‌بندی می‌کند: «یک دسته مخاطبان شامل خانواده‌ها و دانش‌آموزان مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی می‌شود که در گروه مخاطبان عمومی قرار می‌گیرند و دسته دوم گروه تخصصی که شامل پژوهشگران می‌شوند. برای هرکدام از این گروه‌های مخاطب در رصدخانه، آموزش‌های لازم از سوی کارشناسان و راهنمایان رصدخانه ارائه می‌شود. در شب‌های رصدی، گروه‌های نجوم آماتور و حرفه‌ای به رصدخانه می‌آیند و کارشناسان برای هرکدام از گروه‌ها توضیحات لازم را ارائه می‌کنند.»
- موزه شهاب سنگ در کنار رصدخانه خورشیدی دارآباد افتتاح شد/ سوغاتی از منظومه شمسی
شهاب سنگ‌ها، ما را با دنیای ناشناخته بیرون از جو زمین روبه‌رو می‌کنند. اجرامی که بیرون از جو زمین و در منظومه شمسی در حرکت هستند و درصورت داشتن سرعت بیشتر می‌توانند وارد جو زمین یا سیاره دیگری شوند. جنس شهاب سنگ‌ها یا همان سنگ‌های آسمانی فلز و سنگ است. هفته گذشته همزمان با رصدخانه خورشیدی دارآباد، موزه شهاب سنگ نیز در جوار رصدخانه افتتاح شد.
در کنار شهاب‌سنگ‌هایی که در موزه نگهداری می‌شود، شناسنامه‌ای هست که جنس و قدمت شهاب سنگ در آن ذکر شده‌است. «حمیدرضا نادربیگی» راهنمای موزه شهاب سنگ و کارشناس رصدخانه می‌گوید: «جذابیت موزه شهاب سنگ برای بازدیدکنندگان به قدمتی است که شهاب سنگ‌ها دارند. قدمت برخی از آنها به ۵ هزار سال قبل برمی‌گردد.» شهاب سنگ‌ها و قدمت آنها برای پژوهشگران این حوزه بسیار مهم است: «از طریق قدمت شهاب سنگ‌ها می‌توانیم سن کیهان و جهان هستی را تا حدودی تشخیص دهیم.» سیارک‌ها و ستاره‌های دنباله‌داری هستند که وقتی از بین می‌روند به قسمت‌های زیادی تقسیم می‌شوند. قسمت‌های به جا مانده وقتی وارد منظومه شمسی می‌شوند، اول جذب سیاره مشتری و بعد مریخ و بعد از آن به کره زمین، وارد و به قسمت‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند که در این موزه به نمایش گذاشته شده‌است. شهاب سنگ‌های این موزه از موزه‌های بین‌المللی خریداری شده‌اند.
- آشنایی با چند شهاب سنگ موزه
نانتان : این شهاب سنگ سال ۱۹۵۸ میلادی در چین یافت شده و احتمال می‌رود سقوط آن مربوط به سال ۱۹۱۶ میلادی باشد. بزرگ‌ترین قطعه این شهاب سنگ ۲ تن جرم دارد. شهاب سنگ اولیه ۵/۹ تن جرم داشته‌است. عناصر سازنده: نیکل قدمت: ۴۵ میلیارد سال
سیچمن: جرم اولیه این شهاب سنگ ۲۷۳ کیلوگرم بوده و توسط یک زمین‌شناس سال ۱۹۶۷ میلادی به‌صورت قطعه‌های مثلثی شکل که در میان سنگ‌های دیگر قرار داشته، یافت شده‌است. در ساختار این شهاب سنگ‌ها ۲۰ درصد کریستال زیتونی مشاهده شده که باعث بهتر دیده شدن ساختار سیلیکاتی آنها می‌شود. عناصر سازنده: نیکل، گالیوم، ژرمانیوم
مونیونالوستا: شهاب سنگ مونیونالوستا سال ۱۹۰۶ میلادی در سوئد یافت شد. دارای صفحات کاماسیت و طرح‌های هشت ضلعی است که در زمان خشک شدن شهاب سنگ به دلیل فشارلایه‌های بیرونی به وجود آمده. نام این شهاب سنگ از رودخانه مونیو و آلوستا به معنی منطقه یا مقر گرفته شده است. عناصر سازنده: نیکل، گالیوم، ژرمانیوم، ایریدیوم.
کمپودلسیلو: این شهاب سنگ در مناطق شمالی آرژانتین یافت شده‌است. شهاب سنگ اولیه قبل از برخورد با زمین بیش از ۵۰ تن جرم داشته است. جرم این شهاب سنگ در موزه، ۱۵ گرم و در ابعاد ۳ در ۳ در ۵/۱ سانتیمتر است. عناصر سازنده: بیشتر از آهن و اندکی از نیکل قدمت: ۴ تا ۵ هزار سال
سیخوته‌آلین: ساعت ۱۰:۳۸ فوریه ۱۹۴۷ میلادی ناگهان نور بسیار شدیدی در آسمان منطقه سیخوته‌آلین در شرق روسیه دیده شد که به گفته شاهدان، آن را از خورشید پرنورتر دیدند. این شهاب سنگ با سرعت ۵/۱۴ کیلومتر بر ثانیه به جو زمین، وارد و پس از ورود به جو به چند تکه تقسیم شد. بزرگ‌ترین قطعه در ارتفاع ۵ کیلومتری از سطح زمین منفجر شد. جرم شهاب سنگ در این موزه ۱۱ گرم است. عناصر سازنده: نیکل، کبالت، پتاسیم، گوگرد.
تکتیت: تکتیت‌ها زمانی به وجود می‌آیند که شهاب‌سنگ به زمین برخورده و به دلیل برخورد، مایعات و بخار را به فضا برمی‌گرداند. قطعات این شهاب سنگ از استرالیا تا چین پخش شده‌است.
- از موزه حیات وحش تا رؤیا پارک در دارآباد
اگر تصمیم گرفتید برای بازدید از رصدخانه خورشیدی و موزه شهاب سنگ راهی موزه دارآباد شوید خوب است با دیگر مجموعه‌های تفریحی در این موزه نیز آشنا شوید. در سالن‌های موزه حیات وحش دارآباد شگفتی‌های حیات وحش را تماشا می‌کنید. در این بخش می‌توانید شاهد نمونه‌های زیستی متنوع ایران باشید و در سالن‌های آن حیوانات تاکسیدرمی شده کمیابی را ببینید. در موزه دارآباد با بیش از ۲۶گونه از موجودات مختلف از جمله خرگوش‌ها، جوندگان، گوشتخواران، گربه‌سانان، گوزن‌ها، خرس‌ها، ببرها و... آشنا می‌شوید. بیش از ۱۶۵گونه پرنده از مجموع حدود ۵۱۷گونه پرنده شناسایی شده در ایران نیز در سالن‌های مختلف این موزه به چشم می‌خورد. در بخش دیگری از محوطه موزه دارآباد، هیومن پارک تهران راه‌اندازی شده که همه گروه‌های سنی می‌توانند از آن بازدید کنند.
در این مجموعه همراه یک راهنما، از گوش وارد بدن انسان می‌شوید و از مغز، چشم، دهان، نای، قفسه سینه، قلب، کبد، و معده می‌گذرید و در نهایت از روده‌ها بیرون می‌روید. پارک موضوعی هیومن پارک به‌عنوان بزرگ‌ترین پارک بدن انسان در خاورمیانه نام‌برده می‌شود. در کنار هیومن پارک، مجموعه تفریحی دیگری برای کودکان ۳ تا ۱۴ ساله به نام دکتر لند فعال است. کودکان در این بیمارستان تفریحی، نقش‌های مختلف پزشکی از جمله احیای بیمار، عصب‌کشی دندان، کار در اورژانس و... را تجربه می‌کنند. رؤیا پارک مجموعه دیگری برای سرگرمی و تفریح است که شما را به دنیای تصاویر سه بعدی می‌برد و می‌توانید تجربه قدم زدن در اتاق وارونه، سوار شدن روی قالیچه پرنده و ۱۰۰ موضوع دیگر را برای خود ثبت کنید. در رؤیا پارک تصاویر سه بعدی به کمک خطای دید خلق می‌شود.
نظر شما