عالم خیال یا مثال با ویژگی‌هایی چون نداشتن ماده ودر عین حال، داشتن کم، کیف و وضع در سلسله مراتب طولی عالم واسطه بین عالم عقلی و مادی است و ویژگی‌های بینابینی در میان ماده و معنی دارد و این خصایص در جریان انتقال فیض از عالم معنی به ماده نیز به‌صورت واسطه عمل می‌کند.
انسان با سیر آفاقی وانفسی به عالم مثال عروج کرده و حقایق عالم را شهود می‌کندو یا به مرتبه عقل بالمستفاد رسیده و به عقل فعال اتصال یافته و حقایق معقول را درک می‌کند. تا اینجا بین اهل معنی اشتراکات فراوانی وجود دارد اما هنگامی که بحث انتقال این معانی از عوالم معنی به عالم ماده مطرح می‌شود پای هنر به میدان بحث کشیده می‌شود.
عالم مثال مطلق یا خیال با ویژگی‌های خاص خود از دریچه خیال مقید هر انسان که قائم به نفس جزئی اوست وارد ذهن او می‌شود و محیط، آموزش، میزان طهارت نفس و... در سمت‌گیری و نوع انتقال آن معانی به عالم ماده و نحوه انتقال معانی به دیگران نقش فراوانی دارد.
هنرمندان واقعی این حقایق را پس از سال‌ها تحصیل و مداومت برتمرین و محاسبه و مراقبه نفس، از راه کشف‌های صوری مثل کشف ابصاری و سمعی و کشف‌های برتر معنوی همچون کشف حدسی، قدسی یا الهامی دریافت می‌کنند و با استفاده از قوه مصوره و حافظه، حفظ می‌کنند وبا خلاقیت هوشمندانه به بازتولید این زیبایی‌های مکشوف و متعالی می‌پردازند و آنچه از تجلیات اسمایی و صفاتی در عوالم قدس، شهود یا درک کرده‌اند را با زبان جمالی و هوش‌ربای هنر و در قالب آثار هنری از غیب به شهادت می‌آورند تا دیگران را نیز در شهود جمال بی‌مثال معشوق با خویش سهیم کنند.
هنر متعالی وحدت‌گرا و وحدت بین است و در نگاه به عالم ماده نیز وحدانیت و یگانگی را پی‌می‌گیرد؛ منشوری است که نورملکوت را با طیف‌های مختلف منعکس کرده و کثراتی که ارائه می‌دهد نیز به وحدت اشاره داشته و مراتب تشکیکی آن وجود واحد را می‌نمایاند.
در یک نگرش معنا شناختی و سِمانتیکی، هیچ جزئی ازاجزای این مجموعه هنری از معنی تهی نیست و درصدد نمود بخشیدن به آن بودِ مطلق است. ریشه در آسمان دارد و از معنی سیراب می‌شود و به عالم ناسوت ثمرلاهوتی ارزانی می‌دارد. رازآلود و سمبلیک بودن آن نیز نشان دهنده بی‌نهایتی منبع لایزال آن است. نگاهی به زندگی هنرمندان طراز اولی همچون میرعماد، رضا عباسی و... و پیگیری آثار آنان از زمانی که در تکنیک به اوج می‌رسند تا هنگامی که به اوج پختگی در هنر خویش نایل شده و پیشگام می‌شوند مؤید این سیرعالی درونی است.
