چرا درخت‌های بلوط‌ خشک می‌شوند؟

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، جنگل‌های زاگرس با خطرات مختلفی مثل خشکسالی، آتش‌سوزی، تغییر کاربری، قطع درختان، چرای بیش از حد دام مواجه هستند. مجموعه این عوامل موجب کاهش سطح جنگل‌ها و کم‌شدن تراکم پوشش گیاهی شده است.

بر اساس آخرین آمارهای رسمی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۳ در حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار هکتار یا به‌عبارتی سطحی معادل ۲۵ درصد از این جنگل‌ها از بین رفته‌اند.

با توجه به این‌که زوال جنگل‌ها، پدیده‌ای چند بعدی و پیچیده است، مهناز کرمیان و جواد میرزایی؛ پژوهشگران دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام، مهم‌ترین عوامل موثر بر خشکیدگی بلوط ایرانی را از دیدگاه متخصصین جنگل را مورد مطالعه قرار دادند.

در این مطالعه پژوهشگران عوامل موثر بر خشکیدگی بلوط را با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی بررسی کردند. روش سلسله مراتبی؛ روشی برای تصمیم‌گیری است و در آن با شناسایی عوامل موثر بر یک پدیده به شناسایی زیرفاکتورهای تاثیرگذار آن می‌پردازند و میزان اهمیت و اولویت هر یک را بررسی می‌کنند.

در این تحقیق پرسش‌نامه‌ای در بین اساتید گروه علوم جنگل دانشگاه ایلام، کارمندان بخش جنگل ادارات منابع طبیعی کل و شهرستان و اعضای هیئت ‌علمی بخش جنگل در موسسه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان توزیع شد و پس از بررسی نظرات آنان، با استفاده از نرم‌افزار، اولویت‌های این عوامل تعیین شد.

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، ۶ معیار اصلی موثر بر خشکیدگی بلوط شناسایی شد. این معیارها شامل: خشک‌سالی و تغییر اقلیم، آلودگی هوا، آفت و بیماری‌ها، عوامل انسانی و دام، مشخصات کمی و کیفی درخت و خصوصیات جنگل‌شناسی و کیفیت رویش‌گاه بودند.

بررسی اهمیت این عوامل نشان داد که معیار خشکسالی و تغییر اقلیم مهم‌ترین عامل در خشکیدگی بلوط است و مشخصات کمی و کیفی درخت و خصوصیات جنگل‌شناسی کم‌ترین اهمیت را دارند.

زیر معیارهای خشکسالی و تغییر اقلیم شامل؛ کاهش بارندگی (بیشترین اهمیت)، طول دوره خشک‌سالی و تغییرات دمایی (کم‌ترین اهمیت) بودند. معیار آلودگی هوا نیز شامل زیرمعیارهای؛ گرد و غبار (بیشترین اهمیت)، افزایش دی‌اکسید کربن، باران‌های اسیدی (کم‌ترین اهمیت) بودند.

همچنین بیماری ذغالی، موخور، حشرات چوبخوار، قارچ‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا از عواملی بودند که در معیار آفات و بیماری‌ها قرار می‌گرفتند. زراعت دیم در زیر اشکوب، چرای دام، قطع و سرشاخه‌زنی و حضور بیش‌از حد گردشگران از عوامل انسانی و دام بودند که باعث خشکیدگی درختان بلوط می‌شوند

از دیگر زیرمعیارهایی که در خشکیدگی این درختان اثر دارند؛ سن، قطر و ارتفاع درخت، مواد غذایی، رطوبت، بافت و عمق خاک است.  

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ اگر چه مطابق نتایج این تحقیق و نظرات متخصصین جنگل، زیرمعیارهای شکل زمین و موقعیت مکانی به ترتیب کمترین وزن‌های مربوط به کیفیت رویشگاه را به‌دست آوردند؛ ولی با توجه به نتایج پژوهش‌های گذشته و موقعیت جغرافیایی و کوهستانی بودن استان ایلام پیشنهاد می‌شود این عوامل در پژوهش‌های مربوط به خشکیدگی بلوط در استان بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «مهم‌ترین عوامل موثر بر خشکیدگی بلوط ایرانی (Quercus brantii) در استان ایلام»، در دوفصل‌نامه بوم‌شناسی جنگل‌های ایران منتشر شده است.