با اینکه در چند سال اخیر استفاده از بوتاکس رایج شده، اما از آغاز سال جدید میلادی، سازمان غذا و داروی آمریکا در مورد این روش، هشدار‌هایی مطرح کرده که قابل تامل است.
بد نیست بدانید این سازمان بر خلاف همتایان اروپایی خود، تا این زمان به بیماران و پزشکان درباره خطرات بوتاکس هشدار رسمی اعلام نکرده بود.
سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف سم بوتولینوم یا همان بوتاکس را در مقادیر محدود برای درمان انقباضات غیرقابل کنترل عضله شانه و گردن، پلک زدن اسپاسمودیک چشمان، تعریق بیش از حد از ناحیه زیر بغل و صاف کردن گهگاه چین‌های بین دو ابرو ( تنها کاربرد زیبایی) مجاز دانسته اما هشدار‌هایی هم در کنار آن مطرح کرده است.
از آنجا که این ماده به هر حال یک سم است، چنانچه درست تهیه نشود و خالص و نگهداری نشده باشد و همچنین درست تزریق نشود، موجب عوارضی می‌شود که گاهی جبران‌پذیرنیست .
به همین دلیل بوتاکس‌های غیراستاندارد، به‌خصوص وقتی افراد غیرمتخصص بدون توجه به نکات ایمنی از آن استفاده می‌کنند، بیشترخطرآفرین است. حتما این را هم شنیده‌اید که دوز استفاده از این سم دارویی خیلی اهمیت دارد؛ به‌طوری که مسمومیت شدید با این سم به‌علت ایجاد فلج عضلات تنفسی می‌تواند منجر به مرگ شود.
همه اینها باعث شده تزریق غیرکارشناسانه بوتاکس احتمال خطرات گوناگونی مثل غیرقرینه شدن صورت و ابرو، افتادگی پلک و یا فلج صورت را به‌دنبال داشته باشد. انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی کشورمان هم چندی پیش نسبت به خطرات تزریق بوتاکس که در آرایشگاه‌ها و سالن‌های زیبایی انجام می‌شود، هشدار داده بود.
مسلم این است که تنها متخصصان پوست دوره دیده می‌توانند از چنین عوارضی پیشگیری کنند، اما هشدار اخیر حتی در مورد کاربرد صحیح این دارو توسط متخصصان هم اعلام خطر جدی می‌کند.
بوتاکس، سم تصفیه و رقیق شده‌ای‌است که از باکتری عامل بوتولیسم (کلستریدیوم بوتولینوم، عامل مسمومیت غذایی کشنده) گرفته شده. این سم باجلوگیری از انتقال استیل کولین از عصب به عضله و فلج کردن عضلات باعث صاف شدن چین و چروک‌ها و کاهش خطوط بین ابروها و دور چشم می‌شود.
استیل کولین نوعی انتقال دهنده پیام‌های عصبی از مغز به عضله است که دستور انقباض را به عضله می‌رساند.
بوتاکس، اولین بار در سال 1980 برای درمان اختلالات عضلات مانند لوچی و تنبلی چشم، تیک‌های چشم و پلک زدن غیرقابل کنترل به‌کار رفت. وقتی به‌طور تصادفی اثر آن در کاهش چین‌های دور چشم مشاهده شد؛ جراحان پوست و زیبایی در سال1987 برای زیبایی از آن استفاده کردند.
مرگ کودکان
بوتاکس، داروی ضد‌چروک مشهور، در بعضی از مصرف‌کنندگان با علائم مسمومیت خطرناک بوتولیسم همراه بوده و حتی در بعضی کودکان آمریکایی موجب مرگ شده.
با شنیدن این خبر لابد از خودتان می‌پرسید کودکان را چه به تزریق بوتاکس ؟ کودکان را چه به رفع چروک ؟! لازم است بدانید بوتاکس که این روز‌ها به‌دلیل کاربرد آن در زیبایی وکاهش چروک صورت، شناخته شده است در گروهی از بیماری‌های مربوط به اسپاسم و گرفتگی عضله مانند دیستونی گردن واسپاسم‌های گردنی شدید هم به کار می‌رود.
البته سازمان غذا و داروی آمریکا در بررسی خود متوجه شد اکثر کودکانی که پس از تزریق فوت کرده بودند، مبتلایان به فلج مغزی بودند و این دارو برای درمان اسپاسم عضلانی پای آنها استفاده شده بود.
جالب است بدانید اگر چه در برخی کشور‌ها مصرف بوتاکس برای چنین بیمارانی مورد تایید است اما سازمان غذا و داروی آمریکا هنوز به‌طور رسمی چنین کاربردی را برای بوتاکس مورد تایید قرار نداده است.
علاوه بر این گزارش هایی از بیماری پس از تزریق بوتاکس وجود دارد که مربوط به افراد در سنین مختلف است. طبق گزارش های FDAدست‌کم یک مورد تزریق منجر به بستری خانمی شد که برای رفع چروک پیشانی‌اش بوتاکس استفاده کرده بود. البته FDA آمار دقیقی از این گزارش‌ها نداده است.
اعتراض به سازندگان
در ماه‌های گذشته پس از انتشار گزارش مرگ بعد از تزریق و انتشار سم بوتولینوم در بدن 16 نفر از مصرف‌کنندگان این ماده، گروه حفظ سلامت شهروندان خواستار هشدارهای جدی متخصصان در این باره شدند.
کسانی که در این جریان مورد اعتراض قرار گرفتند، سازندگان دو آمپول میو بلوک و بوتوکس آلرژان بودند. این اعتراض دلیل خوبی داشت؛
در 180 گزارش رسیده به سازمان غذا و داروی آمریکا عوارضی چون ضعف عضلانی، اختلال در بلع غذا، اختلال تنفسی ناشی از آسپیراسیون و مشکلات ناشی از ورود جسم خارجی از راه تنفس به ریه‌ها برای این دارو‌مشاهده شده بود.
اگر چه این گزارش ها عارضه مشخصی را برای این محصولات اثبات نمی‌کرد، اما از آنجا که متخصصان معتقد بودند این گزارش ها کمتر از چیزی است که در واقعیت رخ می‌دهد، تصمیم گرفتند الگوی عوارض احتمالی را پیدا کنند.
بد نیست بدانید 16 مورد از گزارش‌های رسیده به سازمان غذا و دارو مرگبار بوده و 4مورد از آنها کودکان زیر 18 سال بودند. در ضمن 87 بیمار در بیمارستان بستری شدند.
دکتر سیدنی ولف مدیر تحقیقات این گروه معتقد است این مشکلات وقتی ایجاد می‌شود که سم بوتولینوم از محل تزریق به قسمت های دیگر بدن مانند مری منتشر شده و در عضلات مربوط به بلع و یا تنفس، فلج نسبی ایجاد کند.
او می‌گوید: اگر چه این هشدار در برگه دارو ذکر شده اما به راحتی مورد غفلت واقع می‌شود. بنابر این این انجمن از سازمان غذا و داروی آمریکا تقاضا کرد که با سفارش یک جعبه سیاه (قوی‌ترین نوع هشدار) روی برچسب دارو و فرستادن نامه‌ای به پزشکان استفاده‌کننده از دارو،موضوع را برجسته‌تر کند تا به راحتی مورد غفلت واقع نشود.
(این کار یک سال پیش در انگلیس و آلمان انجام شده) علاوه بر این، پیشنهاد داده شد که یک راهنمای مصرف‌کننده با توضیح خطرات تزریق تهیه شود.
با این تمهیدات مصرف‌کنندگان دارو با مشاهده علائم هر عارضه -پیش از اینکه دیر شود- برای انجام اقدامات ضروری به پزشک مراجعه خواهند کرد و بنابر این از مرگ و عوارض خطرآفرین این تزریق پیشگیری خواهد شد.
بالاخره بعد از گذشت دو هفته از اعلام هشدار توسط انجمن سلامت مصرف کنندگان، سازمان غذا و داروی آمریکا هم موضع خود را اعلام و هشدارهای این انجمن درباره مصرف بوتاکس را تایید کرد.
برچسب‌ها چه می‌گویند؟
متخصصان تاکید می‌کنند مردم باید نسبت به خطرات احتمالی مسمومیت با سم بوتولینوم، آگاهی کافی داشته باشند. علائم اولیه عبارتند از: خشکی دهان، اختلال در تنفس و بلع غذا، افتادگی پلک، اشکال در تکلم، ناتوانی در بالا نگه داشتن سر و ضعف سایر عضلات.
بنابر این لازم است مراقب این علائم باشند و درصورت مشاهده آنها به پزشک مراجعه شود.
البته این اولین هشدار‌ها نیستند.
حتی در برچسب دارویی نیز احتمال انتشار این سم و مرگ ذکر شده اما این عوارض را مربوط به وجود بیماری‌های خاص عصبی-عضلانی در فرد( مانند میاستنی گراو) اعلام کرده بود و این مسئله‌ای است که سازمان غذا و داروی آمریکا به تازگی اصلاح کرد؛آسیب دیدن از سم بوتولینوم حتی در افرادی که عامل زمینه‌ای ندارند هم ممکن است اتفاق بیفتد.
به همین سبب این سازمان از سازندگان دارو خواست تا این هشدار‌ها به شکل جدی تری روی برچسب دارو قرار گیرد.
چه کسی ضرر می‌کند؟
با این حال تولید‌کنندگان این دارو معتقدند تمام عوارض احتمالی در برچسب دارو قید شده و این کار با هماهنگی سازمان غذا و داروی آمریکا صورت گرفته. کارولین وان هوف، سخنگوی یکی از شرکت‌های تولید این دارو به نام آلرژان، علت مرگ کودکان را تزریق مقدار غیرمجاز دارو یا به‌اصطلاح پزشکی ( اوور دوز ) اعلام کرد.
جالب است بدانید آنها پیش از این اعلام کرده بودند که در سال 2007 سقف فروش آلرژان به 1/1 بیلیون دلار رسیده است.تعجب می‌کنید اگر بگوییم محققان روانپزشک متوجه شده‌اند 40 درصد از بیمارانی که با این روش زیبایی خود را به‌دست آورده‌اند، به نوعی میل شدید و اجبار به انجام مجدد آن (نوعی اعتیاد) دچار می‌شوند؟
البته این مسئله با توجه به ظاهر شدن مجدد و طبیعی چروک‌ها پس از چند ماه خیلی هم عجیب نیست.شاید اگر به همین ترتیب پیش برود حتی هشدارهای روی برچسب هم نتواند جلوی فروش این داروی زیبا‌کننده را بگیرد؛
همانطور که در بوق کردن عوارض سایر داروهای اعتیاد‌آور هنوز نتوانسته جلوی معتاد شدن خیلی‌ها را بگیرد.
