گرچه در سال‌های اخیر آمارهای اعلام شده از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط حاکی از رشد چند برابری هر ساله صادرات غیر نفتی نسبت به سال قبل بوده اما کاهش صادرات بسیاری از اقلام اصلی که سهم عمده‌ای در تحقق اهداف پیش بینی شده داشته و توسعه جایگاه صادرات فرآورده‌های نفتی بیانگر واقعیت‌های دیگری است.
رشد صادرات و کاهش اقلام عمده
در سال‌های اخیر همواره کاهش صادرات کالاهایی مانند فرش دستباف ، پسته ، زعفران ، خاویار، محصولات نساجی و ... . که از جمله اقلام اصلی صادرات غیر نفتی محسوب می‌شود در سایه افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی توجیه و موجب شده است تا دست‌اندکاران امر همواره بر رشد چشمگیر صادرات غیر نفتی تاکید کنند. کاهش صادرات فرش دستباف موضوعی است که در سال‌های اخیر نمود بیشتری داشته است .
با این وجود اختلاف در میزان این کاهش و چگونگی افزایش سهم این کالا در صادرات غیر نفتی موضوع اصلی مناقشه متولیان خصوصی و دولتی صنعت فرش بوده و ارقام واقعی از وضعیت فرش دستباف در سبد کالاهای صادراتی ارایه نشده است.
برخی موانع ایجاد شده در مسیر صادرات غیر نفتی تحت تاثیر مسایل سیاسی و مشکلات ناشی از اعمال تحریم‌های اقتصادی بر ضد نظام بانکی و کالاهای صادراتی کشورمان عملا زمینه کاهش صادرات غیر نفتی را فراهم کرده است موضوعی که اخیراً رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با اشاره به کاهش میزان صادرات کالاهایی مانند فرش و حتی پسته از آن به عنوان بحرانی در صادرات غیر نفتی کشور یاد کرده و به مسئولان سازمان توسعه تجارت برای چاره‌اندیشی در این زمینه هشدار داده است.اسدا... عسگراولادی در جلسه کمیسیون تخصصی صادرات اتاق ایران با بیان این که صادرات غیر نفتی کشور در حالت بحرانی قرار دارد اعلام کرده اگر شیوه کنونی در زمینه صادرات غیر نفتی تداوم یابد تحقق اهداف پیش‌بینی شده در سندچشم انداز 20 ساله و قانون برنامه چهارم با مشکل مواجه می‌شود.
صادرات نفتی یا غیر نفتی؟
سهم صادرات فرآورده‌های نفتی ، محصولات پتروشیمی و معیانات گازی در صادرات غیر نفتی و رشد صادرات این محصولات موجب دیدگاه‌های متفاوت دستگاه‌های مختلف دولتی در زمینه مبانی تفکیک مواد نفتی و غیر نفتی شده و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با طرح این پرسش که آیا درآمد صادرات پتروشیمی و معیانات گازی باید جزو صادرات غیر نفتی محسوب شود یا خیر ، به بررسی این موضوع پرداخته است.
دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز با دریافت و جمع بندی اظهارنظر وزارتخانه‌های نفت ، بازرگانی ، کشور و امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده 2 وزارتخانه نفت و بازرگانی محصولات پتروشیمی را غیر نفتی تلقی می‌کنند ، این در حالی است که وزارتخانه‌های کشور و امور اقتصادی و دارایی این محصولات را نفتی می‌دانند.
این گزارش می‌افزاید: صادرات غیر نفتی کشور در مجموع تنوع کمی داشته و صادرات محصولات پتروشیمی بخش قابل توجهی از صادرات صنعتی و به طور کلی صادرات غیر نفتی کشور را به خود اختصاص می‌دهد. از سوی دیگر، تعیین سبد نفتی در نوع کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور موثر است. مرکز پژوهشها سپس سه شرط اساسی برای تشخیص مواد نفتی عنوان و در بخش پایانی گزارش مذکور اعلام کرده است، با توجه به توسعه بسیاری از صنایع از جمله صنعت پتروشیمی کشور از برنامه دوم تاکنون و تحولات بازار و تغییر کاربری محصولات، به نظر می‌رسد تعیین فهرست کالاهای صنعتی و غیر نفتی موضوع ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم در هر برنامه ضرورت دارد.
