همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: این توصیف و صحبت‌های «محمد سالاری»، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای‌شهر تهران، از وضعیت کنونی منطقه ۲۲ شهر تهران است. قرار بود این منطقه براساس طرح جامع مصوب سال ١٣٨٦، مطابق با الگوهای شهرسازی نوین به محدوده‌ای برای خدمت‌رسانی به پایتخت نشینان تبدیل شود، اما مدیریت بخشنامه‌ای در این منطقه و مستثنی شدن این منطقه از ضوابط طرح تفصیلی شهر تهران موجب شد بیست و دومین تکه از پایتخت هم طبق استاندارد ساخته نشود. اکنون به بهانه تصویب طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ شهرداری تهران با محمدسالاری گفت‌وگو کردیم.
«شورای عالی شهرسازی» در سال ۱۳۹۳ متوجه شد که طرح تفصیلی منطقه ۲۲ و صدور پروانه‌ها و توافقاتی که از سال ۱۳۹۱ در این منطقه اجرا شده است، منطبق با طرح جامع شهر تهران نیست. به همین دلیل از سال ۱۳۹۳ شورای عالی معماری درخواست ارائه طرح ویژه برای این منطقه را داشت تا توسعه این منطقه به طرح جامع آن برگردد.
- تصویب طرح جدید
سال ۱۳۹۵ بود که قرارداد طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ منعقد شد، اما در عمل این طرح اجرایی نشد تا بتواند کمکی به رفع این مسأله کند و به همان شکل رها شد. در سال ۱۳۹۷ دوباره این موضوع پیگیری و در جلسات کارشناسی با شهردار منطقه ۲۲، در نهایت طرح «تفصیلی ویژه» مطرح شد و شورای عالی معماری علاوه بر موافقت با کلیات این طرح اعلام کرد که به سبب موضوع‌های متعدد و پیچیدگی‌های خاص این منطقه، نظرات شورای‌شهر تهران نیز در این طرح ویژه لحاظ شود. در همین راستا، برخی از بندهای طرح ویژه در شورای‌شهر اصلاح شد و در نهایت طرح به تصویب رسید.
محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای‌شهر تهران، به شرایط ویژه این منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «بر اساس چشم‌اندازهای توسعه، قرار بود در این منطقه اگر ساخت‌وسازی هم انجام شود، برنامه‌های شهری، سندهای چشم‌انداز و سرانه‌های خدماتی رتبه نخست و ممتاز را به‌عنوان الگوی توسعه پایدار شهری در بین مناطق ۲۲ گانه تهران داشته باشد و با کمبودی روبه‌رو نباشد و از سویی هم منطقه ۲۲ بخشی از ریه تنفسی در تفرجگاهی شهر تهران باشد، اما متأسفانه به سبب اشتباه استراتژیک تنظیم‌کنندگان طرح تفصیلی و همچنین مدیران شهری تهران این رویکرد عملیاتی نشد و برخلاف آن، بلندمرتبه‌سازی موجب شد که این ریه تنفسی شهر روبه نابودی برود.
از قدیم در منطقه ۲۲، ظرفیت‌های ارزشمندی مانند پارک جنگلی «چیتگر» وجود دارد و همچنین اقدامات مؤثری نیز مانند ساخت دریاچه مصنوعی «شهدای خلیج‌فارس» انجام شده است که می‌تواند روزنه امیدی محسوب شود. به همین دلیل در دوره چهارم شورای شهر، طرح تفصیلی منطقه ۲۲ با توجه به اطلاعات سازمان شهرسازی و معماری کشور لغو شد. اکنون در دوره جدید شورای‌شهر با رویکرد صیانت از فضاهای باز و سبز و همچنین تفرجگاهی، طرح تفصیلی دوباره بازنگری و مقرر شد بارگذاری ممکن در این محدوده به حداقل برسد.»
- باری بزرگ بر پیکره شهر
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای‌شهر تهران با اشاره به تهیه طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ در دوره پنجم مدیریت شهری می‌گوید: «در اوایل دهه ۷۰، نزدیک به ۶ هزار هکتار از اراضی شمال غربی تهران، مورد توجه شهرداری قرار گرفت تا به محدوده‌ای برای خدمت‌رسانی به شهر تهران و جبران کمبود سرانه‌های خدماتی و رفاهی تبدیل شود. در سال ۱۳۷۳ و پس از انجام مطالعات طرح تفصیلی، این منطقه به‌عنوان بیست و دومین منطقه تهران تصویب شد و در نهایت در سال ۱۳۷۹، شهرداری منطقه ۲۲ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
براساس طرح جامع مصوب سال ١٣٨٦ نیز قرار بود این منطقه، مطابق با الگوهای شهرسازی نوین به محدوده‌ای برای خدمت‌رسانی به شهر تهران و جبران کمبودهای رفاهی دیگر مناطق تبدیل شود اما مدیریت بخشنامه‌ای در این منطقه و تداوم اجرای مصوبات کمیسیون ماده ۵ و مستثنی شدن این منطقه از ضوابط طرح تفصیلی یک‌پارچه شهر تهران موجب شد، منطقه‌ای که قرار بود باری از روی دوش مشکلات تهران بردارد، خود به باری بزرگ بر پیکره این شهر بدل شد.»
- تاراج زمین‌های منطقه ۲۲
به سبب انحرافات مدیریت شهری گذشته از طرح جامع تهران، برای منطقه ۲۲ چالش‌هایی ایجاد شده است. سالاری درباره این چالش‌ها و مشکلات می‌گوید: «منطقه ۲۲ برخلاف ظرفیت‌های بی‌نظیرش از نظر بسیاری از سرانه‌های شهری فقیرترین منطقه است. یک نمونه از این تخلفات در گزارش تلفیقی حسابرسی از عملکرد شهرداری تهران برای سال مالی منتهی به اسفندماه ۱۳۹۳ آمده است که شهرداری، ۲۲ میلیون‌مترمربع از محل ۷۰درصد اراضی آزاد شده از املاک بزرگ مقیاس را که قرار بود صرف تأمین خدمات عمومی شهر شود، به انحاء گوناگون به اشخاص حقیقی و حقوقی فروخته تا صرف ساخت‌وسازهای مسکونی و تجاری شوند.»
او با بیان اینکه مجموع این مشکلات و تخلفات، کمیسیون شهرسازی و معماری شورای‌شهر را برآن داشت تا با همکاری شورای عالی شهرسازی و معماری گامی اساسی برای حل مشکلات این منطقه بردارد، می‌گوید: «بررسی مغایرت‌ها بین طرح تفصیلی و طرح جامع شهر تهران در تعامل با دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری در اولویت‌کاری کمیسیون قرار گرفت. سپس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران طی جلسه‌ای با حضور نمایندگان شهرداری و شورای‌شهر تهران، بند ۲۹ـ ۱۶ طرح تفصیلی منطقه ۲۲ که معطوف به بارگذاری‌های انبوه و رویه‌های غلط بود و همچنین مصوبات گذشته کمیسیون ماده ۵ درباره این منطقه را لغو کرد.
در ابتدای دوره پنجم، کمیسیون شهرسازی و معماری شورا، موضوع روند توسعه و طرح تفصیلی منطقه ۲۲ را با توجه به مشکلات شهروندان این منطقه، در جلساتی با حضور صاحب‌نظران و حرفه‌مندان بررسی کرد. پس از این جلسات، تهیه طرح تفصیلی ویژه در دستور کار شهرداری منطقه ۲۲ قرار گرفت. کلیات این طرح در سال ۱۳۹۸ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسید. همچنین پس از ارجاع لایحه به این کمیسیون با رویکرد تعاملی و مبتنی بر کار کارشناسی با شهرداری منطقه ۲۲، مشاور طرح و معاونت‌های شهرسازی و معماری و حمل‌ونقل شهرداری و سایر ذینفعان، بیش از ۵۵ جلسه کارشناسی و علمی در این‌باره برگزار کردند.
در نهایت لایحه طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ با ۱۲ ماده واحده و ۴۹ نقشه پیوست، با رویکرد توقف بارگذاری، کاهش سقف جمعیت‌پذیری، توجه به موضوعات زیست‌محیطی، توسعه حمل‌ونقل عمومی و ارتقاء کیفیت زندگی در کمیسیون شهرسازی و معماری، نهایی و به هیأت‌رئیسه شورای‌شهر برای تصمیم‌گیری ارجاع شد.»
- ۵۲۰ هزار نفر ظرفیت جمعیت منطقه۲۲ طبق طرح تفصیلی ویژه است. آمارها نشان می‌دهد تاکنون ۲۳۰ هزار نفر ساکن شده‌اند.
- راه‌اندازی «بانک زمین خدمات عمومی»
یکی از موارد مورد توجه در طرح تفصیلی منطقه ۲۲، موضوع جمعیت‌پذیری است. منطقه‌ای که می‌توانست صادرکننده خدمات باشد، اکنون یکی از محروم‌ترین مناطق در سرانه‌های خدماتی است. سالاری درباره تفاوت طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ با طرح تفصیلی گذشته درباره تعداد جمعیت منطقه توضیح بیشتری ارائه می‌دهد و می‌گوید: «جمعیت‌پذیری باید در این منطقه متوقف شود. در طرح تفصیلی جدید منطقه، سقف جمعیت‌پذیری از ۷۵۰ هزار نفر به ۵۲۰ هزار نفر کاهش پیدا کرده است. بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که در حال حاضر، ۲۳۰ هزار نفر در این منطقه سکونت دارند که سرانه‌های کنونی نیز پاسخگوی همین جمعیت نیست.
به همین دلیل، برای نخستین بار قرار شد، تأمین سرانه‌های خدماتی روی پارسل به پارسل املاک باقی مانده، بنشیند تا به موجب روال غلط گذشته، این اراضی نیز در مسیر ساخت‌وساز قرار نگیرند و برای رفع نگرانی از فریز شدن املاک، قرار شدساز وکاری با عنوان «بانک زمین خدمات عمومی» ایجاد شود که یکی از نقاط عطف این لایحه است. همچنین از دیگر ویژگی‌های طرح تفصیلی جدید منطقه ۲۲ می‌توان به توسعه حمل‌ونقل عمومی در این بخش از پایتخت اشاره کرد. در این طرح تفصیلی، برای نخستین بار، رویکرد توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی و تعیین پهنه «T» و طراحی محور «چهار باغ» به شکل خیابان کامل و توجه به پیاده محور کردن آن، مورد توجه قرار گرفت و با پیگیری مستمر کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر، کریدور حمل‌ونقلی منطقه در شورای عالی ترافیک به تصویب رسید.
همچنین قرار است ۲ خط مترو یعنی ادامه خطوط ۶ و ۱۰ به این منطقه برسد. از سوی دیگر، ارتقاء تاب‌آوری منطقه ۲۲ در برابر بحران و لحاظ شدن حریم‌های روددره‌ها، مسیل‌ها، خطوط انتقال نیرو و خط حریم گسل‌ها در اسناد و در نظرگرفتن ملاحظات و ضوابط مربوطه برای هرگونه ساخت‌وساز در آنها و کاهش بارگذاری در حریم‌ها دیده شد و این منطقه می‌تواند به‌عنوان یکی از قطب‌های امداد و نجات در شهر تهران و به‌ویژه برای بخش‌های غربی شهر ایفای نقش کند. اراضی گسترده سبز و باز و هنوز شکل نگرفته منطقه در ترکیب با مسیرهای بزرگراهی، دسترسی‌های مناسب و... می‌تواند به خوبی در این زمینه عمل کند.»
همچنین محمد سالاری، درباره تعیین تکلیف توافقات مدیریت شهری گذشته در منطقه ۲۲ این‌گونه بیان می‌کند و می‌گوید: «پس از لغوبند ۲۹ـ ۱۶ طرح تفصیلی قبلی از سوی شورای عالی شهرسازی، شهرداری تهران این مصوبه را به منطقه ابلاغ نکرد و توافقاتی را با مردم، تعاونی‌ها و سازمان‌ها انجام داد، که منجر به ایجاد حقوق مکتسبه برای آنها شد که در طرح جدید برای حل این مسأله، تشکیل کارگروهی پیش‌بینی شده تا مبتنی بر یک چارچوب برای این توافقات تصمیم‌گیری شود تاحقی از کسی ضایع نشود و توافقات فاقد مبنای قانونی نیز عملیاتی نشود. به همین دلیل، طرح تفصیلی ویژه منطقه ۲۲ و نقشه‌های پیوست آن، در نهایت در تاریخ ۲۹ تیرماه ۱۳۹۹ با اکثریت آرا به تصویب شورای‌شهر تهران رسید تا نقطه پایانی برای شهرسازی بی‌ضابطه در این منطقه و نقطه آغازی برای شکوفایی و توسعه انسان‌محور و پایدار آن باشد.»
- جوان‌ترین منطقه پایتخت چگونه متولد شد؟
منطقه ۲۲ غربی‌ترین منطقه شهری تهران با محله‌های متعدد است و وسیع‌ترین منطقه پایتخت محسوب می‌شود. اراضی محدوده چیتگر و وردآورد شمالی ابتدا متعلق به خانواده «فرمانفرمایان» و «فیروزگر» بود که پس ازپیروزی انقلاب اسلامی این اراضی، ملی اعلام و بخشی از آن به سازمان «زمین شهری» واگذار شد. اما به دلیل مشکلات کلان‌شهر تهران، مسئولان شهری تصمیم گرفتند این منطقه را مطابق با الگوهای شهرسازی نوین به محدوده‌ای برای خدمت‌رسانی به شهر تهران و مکانی برای جبران کمبودهای رفاهی دیگر مناطق تبدیل کنند.
برای همین، منطقه ۲۲ شهرداری تهران ایجاد شد. در سال ۱۳۶۵ نخستین تمهیدات برای توسعه منطقه برای سکونت ۴۰۰ هزار نفر دیده شد، در سال ۱۳۷۱ این منطقه به گستره قانونی تهران اضافه شد، در سال ۱۳۷۹ نخستین طرح تفصیلی منطقه تهیه و برای سکونت ۶۷۵ هزار نفر ابلاغ و در سال ۱۳۸۴ الگوی توسعه منطقه نگارش و این منطقه به‌عنوان بخشی با الگوی غالب «دانش‌محور» و «فراغت‌محور» تعیین شد.
نظر شما