همشهری آنلاین_مژگان مهرابی :دلیلش هم تردد خودروهایی بود که فرسودگی‌شان چهره شهر را نازیبا می‌کرد و دودزایی‌شان هوا را آلوده. البته تا چند سال اول شهروندان معاینه‌فنی را خیلی جدی نمی‌گرفتند وگاه با دور زدن این طرح بی‌توجه به دودزا بودن خودرو، آن را در شهر می‌چرخاندند. اما با بحرانی شدن وضع هوای شهر، کم‌کم به این موضوع رسیدند که اگر مسئولان برای انجام معاینه‌فنی پافشاری می‌کنند به دلیل افزایش روزافزون آلاینده‌های هوای تهران است.
با این وصف آنچه مهم است بدانیم، اینکه بیش از ۴۰۰ هزار خودرو فرسوده در شهر تردد دارند که عامل مهمی برای آلودگی هوا هستند. در کنار آن وجود موتورسیکلت‌های کاربراتوری است که ۴ برابر خودروهای دودزا گازهای آلاینده راهی هوای پایتخت می‌کنند. همین مسئله، جدی‌تر گرفتن معاینه‌فنی خودروها را برای ما حتمی می‌کند. خوشبختانه باخبر شدیم، اخیراً طرح معاینه‌فنی موتورسیکلت‌ها هم به دیگر وسایل نقلیه اضافه شده است. که آن را می‌توان گامی برای پاک شدن هوا عنوان کرد. از مجموع مرکز معاینه‌فنی تهران، ۳ مرکز در مناطق شرقی پایتخت قرار دارد. درباره ضرورت معاینه‌فنی خودرو و موتورسیکلت و اقبال شهروندان از آن با مسئولان مراکز سراج و دماوند گفت‌وگو کردیم.
آلودگی هوا، معضلی است که این روزها نقل محافل شده و از کودک تا سالمند درباره‌اش می‌گویند. با اطلاعاتی که روزانه رسانه‌ها در اختیار شهروندان می‌گذارند حالا همه می‌دانند که وسایل نقلیه فرسوده و دودزا از علت‌های اصلی این بحران هستند. از این‌رو انجام معاینه‌فنی خیلی جدی‌تر از سال‌های قبل انجام می‌شود. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز معاینه‌فنی شرق تهران در خیابان سراج قرار دارد. این مرکز با داشتن ۴خط مکانیزه روزانه پذیرای ۵۸۰ تا ۶۱۰ خودرو است.
به گفته «حمیدرضا تشیعی» مسئول مرکز معاینه‌فنی سراج، طبق آمار ثبت شده در سیستم، در حدود ۳۵درصد این خودروها بار اول مردود می‌شوند و نیاز به رفع اشکال دارند. او می‌گوید: «در کارنامه مرکز معاینه‌فنی سراج، از ۳۵درصد مردودی خودروها، ۳۰درصد آمار مربوط به دودزا بودن، ۲۵درصد نقص ترمز، ۱۵درصد ایراد کمک فنر و ۲۰درصد هم لنگی میزان فرمان را نشان می‌دهد. همچنین ۱۰درصد هم به عیوب ظاهری مثل چراغ‌ها، شیشه، برف پاک‌کن و بدنه مربوط می‌شود.»
- شهروندان همکاری کنند
ساعت‌کاری مرکز معاینه‌فنی سراج از ۳۰/۷ تا ۱۷ است یعنی قریب به ۱۰ ساعت. همین ۱۰ ساعت بودن در مکانی مسقف با تعداد زیادی خودرو که هر کدام‌شان یک ایراد دارند و حجم دودی که در این فضا منتشر می‌کنند می‌تواند سلامت کارکنان را به خطر بیندازد اما آنها عارضه‌های احتمالی را به جان خریده و همه سعی‌شان را به کار می‌گیرند تا دیگر شهروندان سالم باشند. پس انصاف نیست با سهل‌انگاری یا کوتاهی به نقص خودروی‌مان بی‌توجهی کنیم و به آلودگی شهر دامن بزنیم. تشیعی می‌گوید: «اغلب شهروندان رفتن به معاینه‌فنی را به دلیل اعمال قانون هوای پاک می‌دانند درصورتی که این بخشی از اهداف معاینه‌فنی است.
نقص فنی خودرو مثل ترمز یا لقی فرمان می‌تواند حوادث جبران‌ناپذیری را به بار بیاورد.» او انتظار همکاری از شهروندان دارد و معتقد است‌ای کاش همان‌طور که شهروندان به حفظ سلامت خود فکر کرده و سریع اقدام به درمان می‌کنند، از سلامت خودرو خود هم اطمینان حاصل کنند. طبق آمار به دست آمده از ستاد معاینه‌فنی خودرو ۳۰درصد از تصادف‌ها مربوط به نقص فنی خودروهاست. ۸۰درصد آلودگی هوا هم مربوط به فرسودگی و دودزا بودن خودروهاست.
- نوبت دهی اینترنتی
مرکز معاینه‌فنی سراج هیچ‌وقت از روز خلوتی ندارد. معمولاً بین نیم ساعت تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد خودرو وارد سالن شود. البته گاهی مواقع تا ۲ ساعت و نیم هم طول می‌کشد. یکی از ۴ خط این مرکز مربوط به خودروهایی است که به‌صورت اینترنتی نوبت گرفته‌اند. تشیعی می‌گوید: «این امکان وجود دارد که شهروندان بدون مراجعه به محل مرکز، از طریق اینترنت نوبت بگیرند و ساعت و روز مراجعه را مشخص کنند. در این صورت بدون اتلاف وقت برای معاینه‌فنی اقدام می‌کنند.» صف خودروها تقریباً طولانی است. راننده‌ها بعد از گرفتن قبض و پرداخت ۴۷ هزار تومان وارد ورودی سالن می‌شوند. ابتدای امر تست آلایندگی می‌شود.
اگر از خودرو دود آبی متصاعد شود در لیست مردودی‌ها قرار می‌گیرد. بعد از آن میزان فرمان، کمک فنر و ترمز، چرخ جلو و عقب بررسی می‌شود. موارد در سامانه مرکز ثبت شده و در آن جا قبولی یا ردی خودرو مشخص می‌شود. تشیعی می‌گوید: «بعد از رد شدن خودرو، راننده ۲ هفته مهلت دارد که برای تعمیر یا برطرف کردن ایراد ماشین اقدام کند. اگر در مدت مشخص شده ایراد برطرف شد که بار دوم برای چک کردن خودرو به اینجا می‌آید و باید ۱۰ هزار تومان پرداخت کند اما اگر دیرتر از آن مراجعه کرد، باید دوباره هزینه کامل معاینه‌فنی را پرداخت کند.»
- معاینه‌فنی موتورسیکلت‌ها
تهران بیش از ۳ میلیون موتورسیکلت دارد که اکثر آنها کاربراتوری و فرسوده هستند. این وسیله نقلیه بیشتر از یک خودرو هوا را آلوده می‌کند. از این رو، پلیس راهور و وزارت کشور به یاری مراکز معاینه‌فنی آمده و سلامت موتورسیکلت‌ها را زیر ذره بین گذاشته‌اند. به گفته تشیعی، ۱۰ خط مکانیزه معاینه‌فنی موتورسیکلت در تهران ایجاد شده که یکی از آنها در مرکز سراج است.
او می‌گوید: «میزان مراجعات موتورسیکلت‌ها برای معاینه‌فنی کمتر از ۱۰درصد است. تعدادی هم که مراجعه کرده‌اند اغلب پیک موتوری بودند که برای فعالیت خود نیاز به این برگه داشته‌اند.» این طرح از اول اردیبهشت ماه تصویب شد و قرار بود به‌طور جدی دنبال شود اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است. تشیعی می‌افزاید: «ورودی معاینه‌فنی موتورسیکلت برای بار اول ۱۲ هزار تومان و بار دوم اگر نیاز به مراجعه باشد، ۲ هزار تومان است. در این جا، سالم بودن چراغ، ترمز، گارد محافظ بررسی شده و همچنین تست آلایندگی انجام می‌شود.»
- توقیف خودروهای دودزا توسط گشت سیار
انجام معاینه‌فنی برعهده ستاد معاینه‌فنی است و نظارت بر آن مربوط به پلیس راهور می‌شود. همه دوربین‌های سطح شهر تهران چه در محدوده طرح کاهش و چه دوربین‌های کنترل سرعت، چراغ قرمز و غیره خودروهای فاقد معاینه‌فنی را شناسایی می‌کنند و هزینه جریمه روزانه‌شان هم ۵۰ هزار تومان است. با این همه دقت و نظارت پلیس راهور و دوربین‌ها جای سؤال است چرا باز هم شاهد تردد خودروهای دودزا در تهران هستیم. البته شایعه‌ای درباره این موضوع وجود دارد. اینکه بعضی از شهروندان به دلیل سختگیری مراکز معاینه‌فنی تهران به شهرهای اقماری رفته و در آن جا با دادن وجه قابل توجهی برگه معاینه‌فنی می‌گیرند بدون اینکه خودروی‌شان قبول شده باشد.
تشیعی این گفته را رد نمی‌کند و می‌گوید: «اگر همچنین تخلفی باشد در مراکز خصوصی رخ می‌دهد وگرنه مراکز دولتی که زیر نظر وزارت کشور است به دلیل ثبت در سامانه امکان تخلف وجود ندارد. همچنین در سطح شهر گشت‌های سیاری داریم که در صورت رؤیت خودروهای دودزا آنها را روانه تعمیرگاه می‌کنند.»
- فعالیت مرکز دماوند در تهرانپاس
مرکز معاینه‌فنی دماوند هم در شرق تهران قرار دارد. این مرکز بعد از سه‌راه تهرانپارس واقع شده و روزانه بین ۳۷۰ تا ۴۳۰ خودرو برای انجام معاینه‌فنی به این محل مراجعه می‌کنند. البته این مرکز خط مکانیزه مربوط به معاینه موتورسیکلت ندارد. به گفته «سیدرضا موسوی» مسئول این مرکز، شهروندان با ضرورت معاینه‌فنی کنار آمده‌اند و تا حدی برای انجام آن دقت نظر دارند.
او می‌گوید: «در ۱۵ روز اول دی ماه ۲/۳۴ ضریب آلاینده داشتیم. یک‌درصد آلایندگی افزایش پیدا کند در بد شدن وضع هوا تأثیر می‌گذارد.» او اطلاعات جامعی درباره آلاینده‌های هوا در اختیارمان می‌گذارد: «هیدروکربن‌ها فیلتراسیون بینی را از بین برده و باعث می‌شوند ذرات گردو غبار روی ریه بنشیند. خیلی از خودروها هیدرات کربن بالایی دارند. به‌طور مثال، اگر شمع ماشین خراب شود موتور آن را دودزا می‌کند. چنین خودروهایی را به سمت تعمیرگاه هدایت می‌کنیم. گاهی اوقات شهروندان همراهی نمی‌کنند ولی ما موظف هستیم تذکر بدهیم. راننده‌ها باید سالی دوبار خودرو خود را چک کنند. بعضی‌ها قطعه ارزان‌قیمت و کم کیفیت تهیه می‌کنند. این قطعات عمر کمی دارند و زود خراب می‌شوند.»
- ۳ مرکز معاینه‌فنی برای خودروهای سنگین
کامیون، کامیونت و اتوبوس هم باید برگه معاینه‌فنی داشته باشند و برای این منظور، ۳ مرکز در ۳ نقطه شهر؛ میدان بسیج، جنت‌آباد و پایانه آزادی برای انجام معاینه‌فنی خودروهای سنگین در نظر گرفته شده است. البته معاینه‌فنی خودروهای وانت‌بار سبک در مراکز معاینه‌فنی سراج، دماوند و خاوران انجام می‌شود اما رانندگان خودروهای نیسان تا وزن ۳۴۰۰کیلوگرم برای معاینه‌فنی وسیله نقلیه خود باید به مراکز خودروهای سنگین مراجعه کنند.
- مراحل مختلف تست فنی خودرو
معاینه‌فنی به غیر از کاهش آلودگی هوا به حفظ سلامت جان شهروندان هم کمک می‌کند. موسوی با یادآوری این موضوع اضافه می‌کند: «توقف خودرو به علت نقص در حاشیه راه‌ها عامل ایجاد اختلال در روانی ترافیک و به طبع افزایش آلودگی هوا در سطح شهر می‌شود. همچنین خرابی ترمز و یا ایراد بسیار جزئی خرابی چراغ‌های ترمز می‌تواند باعث تصادف و انباشت خودرو ایستاده در یک ترافیک سنگین شود.» طبق آمار مرکز دماوند، از بین مردودی‌ها ۶/۲۱درصد مربوط به نقص ترمز و ۱۸درصد انحراف محور ثبت شده که عددهای بزرگی برای ایجاد تصادف هستند.
موسوی درباره مراحل معاینه‌فنی توضیح می‌دهد: «گام اول تست گازهای خروجی از اگزوز است. این گازها از احتراق ناقص ایجاد می‌شود. مرحله دوم سالم نبودن شیشه جلو و عقب، چراغ خطر عقب، چراغ دنده عقب، اتاق و رنگ خودرو، روغن‌ریزی، برف پاک‌کن، شیشه شور صاف بودن آج تایر که گاها منجر به مردود شدن خودرو می‌شود. هم راستایی چرخ‌ها موضوع دیگری است که بررسی می‌شود. در صورت هم راستا نبودن چرخ‌ها، میزان سوخت افزایش پیدا می‌کند. عامل بعد میزان فرمان است. لق زدن فرمان منجر به تصادف می‌شود. هزینه میزان فرمان خیلی نیست اما انجام ندادنش می‌توانند دردسرهای زیادی را به دنبال داشته باشد.»
- تاریخچه معاینه‌فنی خودرو در ایران
همه ما هر ساله برای تست سلامت خودروی‌مان به مراکز معاینه‌فنی مراجعه می‌کنیم و شاید کمتر از تاریخچه این مراکز خبر داشته باشیم. اغلب تصورمان بر این است که مراکز معاینه‌فنی در ۲ دهه اخیر شکل گرفته غافل از اینکه تاریخچه آن به سال ۱۳۵۲ برمی‌گردد. ابتدای دهه ۵۰ برای نخستین بار بحث بررسی میزان آلایندگی و وضعیت سلامت خودروها در ایران به‌طور رسمی مطرح شد. طبق قوانین راهنمایی و رانندگی، انجام معاینه‌فنی الزامی شد اما تا سال ۱۳۶۹ این امر خیلی جدی گرفته نشد. در این سال، ستاد مرکزی معاینه‌فنی خودروهای تهران تحت نظر معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تشکیل و در سال ۱۳۷۲ بیانیه‌ای تحت عنوان هوای پاک تصویب شد.
۲ سال بعد هم مجلس شورای اسلامی لایحه نحوه جلوگیری از آلودگی هوا را تصویب کرد. از همان سال ۹۳ بود که تعمیرگاه‌های مجاز با ۱۰۰ دستگاه تست سنجش آلودگی هوا فعالیت خود را شروع کردند و در سال ۱۳۷۵ هم شرکت گسترش معاینه‌فنی خودرو تأسیس شد.
- ناوگان اتوبوسرانی هم خودرو فرسوده دارد
بیش از ۴ میلیون و ۲۱۹ هزار دستگاه خودرو و ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت کاربراتوری در تهران تردد دارند. در اینکه ممکن است برخی از آنها آلاینده باشند شکی نیست اما اگر خوب توجه کنیم وسایل نقلیه عمومی تهران هم از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند ودرصد بالایی از این وسایل از رده خارج شده و با این وصف در شهر تردد کرده و اقدام به جابه‌جایی مسافران می‌کنند.
طبق آمار به دست آمده، ۶۲درصد از ناوگان اتوبوسرانی پایتخت فرسوده است و اتوبوس‌های نوی تهران هم اگر خیلی دوام بیاورند تا ۶ سال دیگر در رده فرسودگی قرار می‌گیرند. طبق آمار ستاد معاینه‌فنی شهر تهران، ۵۷۸۶ دستگاه اتوبوس در تهران فعالیت می‌کند که از این تعداد ۳۵۸۵ دستگاه اتوبوس فرسوده هستند. بد نیست بدانید میانگین سن اتوبوس‌های دیزلی ۱۰ سال و گازسوز ۱۲ سال است. در صورتی که ناوگان اتوبوسرانی تهران از سن فرسودگی گذشته و عدد ۴/۱۲ را نشان می‌دهد.
- مراکز معاینه‌فنی شرق تهران
هوای شهرمان آلوده است و در این شرایط تک تک شما شهروندان گرامی می‌توانید یک قدم برای کاهش آن بردارید. کافی است برای اطمینان از سلامت خودرو خود به یکی از مراکز زیر مراجعه کنید.
مرکز دماوند
نشانی: بعد از سه‌راه تهرانپارس، بعد از ساختمان ایرتویا، روبه‌روی بیمه ایران
شماره تماس: ۷۷۲۹۷۶۷۳
ساعت کار: ۳۰/۷ تا ۱۷
مرکز سراج
نشانی: میدان رسالت، خیابان فرجام، خیابان سراج، جنب پمپ گاز
شماره تماس: ۷۷۰۶۱۱۹۹
ساعت کار: شنبه تا پنجشنبه از ساعت ۳۰/۷ تا ۱۷
مرکز خاوران
جاده خاوران، بعد از خاورشهر، مقابل مرکز تعویض پلاک
شماره تماس: ۳۳۸۵۶۴۶۴
ساعت کار: شنبه تا پنجشنبه از ساعت ۳۰/۷ تا ۱۷
مرکز بزرگراه امام رضا(ع)
جاده خاوران، بعد از سه‌راه سیمان
شماره تماس: ۳۳۸۵۵۶۰۰
ساعت کار: شنبه تا پنجشنبه از ساعت ۳۰/۷ تا ۱۷
نظر شما