به تدبیر بزرگمهر، بر کنار گهواره او نواختند و کودک با تکان دادن دست و پای خود ابراز شادمانی کرد. بدین ترتیب پادشاهی نو برای ایرانیان برگزیده شد.
کاربرد موسیقی در شفابخشی بیماران، ریشه‌ای کهن و تاریخی دارد و در همه فرهنگ‌ها و تمدن‌های باستانی، به گونه‌ای به کار رفته است. سازمان بهداشت جهانی با قرار دادن موسیقی درمانی در حیطه نظام خدمات پزشکی سنتی، مکمل و جایگزین، آن را به‌عنوان یک مداخله ذهن- بدن معرفی کرده و برخی از اصول فلسفی، نظری، روش شناختی و بالینی آن را همچون کل‌نگری در مراقبت و درمان، تکیه بر نیروی درمان‌نگر درونی فرد، مداخله فرد- محور، و تأکید بر اصلاح و کیفیت سبک زندگی بیان کرده است.این نوشتار نگاهی دارد به تاثیر موسیقی روی روح و جسم آدمی.
بسیاری از مردم بدون اینکه بدانند به چه علت از یک ترانه، آهنگ و یا نوع خاصی از موسیقی خوششان می‌آید احساس غم یا شادی را درمی‌یابند. این تاثیر تا آنجا گسترده است که حتی سینما که بیشترین امکانات بیان را برای رساندن پیام خود به کار می‌گیرد از موسیقی بی‌نیاز نیست و در بسیاری از فیلم‌ها آهنگ مناسب سهم بزرگی در رسائی بیان و تأثیر بیننده دارد. در واقع موسیقی عاطفی‌ترین هنرهاست.
اگر موسیقی را مجموعه‌ای از اصوات موزون و دارای ریتم تعریف کنیم می‌توان ادعا کرد که اصولا زندگی هر انسانی با موسیقی آغاز می‌شود، مثل صدای موزون ضربان قلب هر مادری برای فرزندی که به دنیا خواهد آورد.
استرس که اندوه قرن بیست‌و‌یکم نامیده شده است یکی از پیامدهای منفی عصر ماشینی است که باعث به وجود آمدن بسیاری از اختلال‌های جسمانی و روانی که تحت عنوان اختلالات پسیکوسوماتیک نام برده می‌شوند، نشات گرفته از همین استرس است که بسیاری از پژوهشگران معتقدند که موسیقی می‌تواند باعث کاهش آن شود.
قدمت درمان با استفاده از موسیقی تقریباً به قدمت تمدن بشری است و به زمان ارسطو و افلاطون باز می‌گردد که از آن زمان به بعد رگه‌هایی از استفاده از اصوات و آهنگ‌ها برای درمان بیماری‌ها بکار رفته است، اما در قرن بیستم فکر رسمی استفاده از موسیقی برای درمان مصدومین جنگ جهانی اول آغاز شد. فیلسوف‌های یونان باستان نیز همانند سرخ پوست‌های آمریکای شمالی عقیده داشتند که موسیقی به تسریع روند بهبود بیماران کمک می‌کند.
موسیقی درمانی چیست و چگونه اثر می‌کند؟
اغلب مردم هنگام شنیدن یک موسیقی، نوعی واکنش اتونومیک را تجربه می‌کنند. مثلاً هنگام شنیدن یک موسیقی پر تنش، احساس پر انرژی و هنگام شنیدن قطعه آرام و کلاسیک، احساس آرامش دارند. موسیقی درمانی ارتباط متعادلی میان موسیقی و خلق و خو برقرار می‌نماید. هنگام گوش دادن به موسیقی میزان آزادسازی اندروفین‌ها (هورمون‌هایی که در بدن انسان موجب نشاط و سرخوشی و کاهش درد می‌شوند) توسط موسیقی افزایش می‌یابد. موسیقی درمانگرها معمولاً از موسیقی برای ایجاد ارتباط استفاده می‌کنند. به دلیل اینکه موسیقی دارای گوشه‌ها، ضربه‌ها و ملودی است، می‌توان آن‌را نوعی زبان دانست و از آن برای برقراری ارتباط استفاده نمود. بنابراین می‌توان برای بیمارانی که دارای اختلالات ذهنی و جسمی هستند، از موسیقی درمانی استفاده کرد تا بتوانند احساسات خود را بیان کنند.
موسیقی درمانی عبارت است از کاربرد موسیقی برای القای آرامش و تسریع روند بهبود بیماری‌ها و بهبود عملکرد ذهنی و ایجاد سلامتی. افراد تحت درمان با موسیقی، به‌وسیله راهنمایی‌های یک فرد متخصص که در این زمینه آموزش دیده یا زیر نظر یک موسیقی درمانگر دارای مجوز فعالیت، به موسیقی‌های خاصی گوش می‌دهند و یا موزیک‌هایی را برای خود می‌سازند. موسیقی درمانی یکی از درمان‌های هنری خلاق یا درمان‌های بیانگر احساسات ( شامل درمان‌های هنری، شعر سرایی، درام درمانی و پسیکودرام) است. از موسیقی درمانی می‌توان به تنهایی و یا همراه با درمان‌های دیگر استفاده نمود.
کاربردهای موسیقی درمانی چیست؟
مطالعات و تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که موسیقی درمانی در پیشبرد آرامش، کاهش اضطراب و استرس و درمان افسردگی مؤثر است. همین‌طور به بیمارانی که از اختلالات و مشکلات عاطفی و احساسی رنج می‌برند مثل سرطانی‌ها، دیابتی‌ها و بیماران قلبی و سوختگی اجازه می‌دهد تا بتوانند تغییرات مثبت ذهنی و خلقی در خود ایجاد نموده و در عین حال توانایی حل مشکلات را به‌دست آورند. در واقع موسیقی بر عملکردهای فیزیولوژیکی مثل تنفس و ضربان قلب و فشار خون تأثیر دارد. عمومی‌ترین استفاده از موسیقی درمانی برای کاهش تنش‌های روانی است.
موسیقی درمانی به‌عنوان درمان مکمل برای توانبخشی بیماران باعث تقویت سطوح ارتباطی و هماهنگی جسمی شده و در افراد دارای اختلالات نورولوژیک و اختلالات گفتاری که دچار مشکلات روحی و جسمی نیز هستند، باعث بهبود عملکردهای جسمی و ذهنی می‌شود و در مراقبت از نوزادان، حتی نارس مؤثر و مفید بوده و می‌تواند نیاز به دارو درمانی را حین زایمان کاهش داده برای درمان بیماران مبتلا به ایدز، سکته‌های مغزی، پارکینسون و آلزایمر مورد استفاده قرار گیرد.علاوه بر تأثیرات درمانی یاد شده، موسیقی می‌تواند برای ارتقای برخی از فاکتورهای رفتاری در افراد سالم، مؤثر واقع شود. مثلا در صنعت از روش موسیقی برای افزایش بازده، تولید و آرامش روانی کارکنان استفاده می‌شود.
موسیقی درمانی قادر است به افراد درون گرا کمک کند تا به شخصیتی برون گرا تبدیل شوند و به بیماران اوتیستیک (در خود مانده) و اسکیزوفرن (دچار جنون جوانی) هم برای کاهش گوشه‌گیری کمک نماید. همین‌طور برای بیماران مبتلا به سکته مغزی و اختلالات نورولوژیک دیگر نیز می‌تواند مؤثر باشد. وقتی این بیماران به موسیقی‌های ریتمیک گوش می‌دهند، به‌طور همزمان حرکات عضلات آنها بیشتر و بهتر می‌شود.
موسیقی درمانی قادر است افکار و احساسات و تجارب منفی را از بیماران دور نماید. به‌عنوان مثال درد ناشی از اعمال جراحی و دندانپزشکی و... با آن کاهش می‌یابد.
موسیقی درمانگر کیست؟
انجام و ارائه روش درمانی توسط هر فردی جایز نیست. موسیقی درمانگرها افرادی متخصص هستند که در زمینه‌های مختلف موسیقی و شاخه‌های درمانی، آموزش دیده‌اند. آنها با اساس بیماری‌ها، درمان‌های مختلف آنها، روان‌شناسی موسیقی و... آشنا هستند. موسیقی درمانگرها با تمام سطوح سنی از اطفال کم سن و سال گرفته تا افراد مسن کار می‌کنند.
آنها به‌صورت خصوصی یا همراه با روانپزشکان و روان شناسان و به‌عنوان عضوی از گروه مشاورین توانبخشی فعالیت می‌نمایند. این افراد در مراکز مختلفی همانند مدارس، مطب‌های خصوصی، خانه‌های سالمندان، بیمارستان‌ها و مراکز روانپزشکی مشغول به فعالیتند.به هر حال قبل از انتخاب یک موسیقی درمانگر سعی کنید با چند درمانگر صحبت کرده تا بهترین انتخاب صورت گیرد.
چه نوع موسیقی خاصیت درمانی دارد؟
بسته به فرهنگ و علایق فردی و اجتماعی، موسیقی درمانی می‌تواند متفاوت باشد. مثلاً در کشور ما ایران اسلامی بیشتر موسیقی پاپ رایج است زیرا اکثر مردم این نوع موسیقی را ترجیح می‌دهند. بنابراین موسیقی پاپ برای موسیقی درمانی در کشور ما بیشتر کاربرد دارد. موسیقی درمانی برای تمام افراد مناسب نیست. برخی از افراد ممکن است با این نوع درمان احساس اضطراب و برافروختگی بیشتری نمایند و بعضی به آن پاسخ می‌دهند که برای فهمیدن این مسئله لازم است که با پزشک مشورت شود تا وجود هرگونه مشکل پزشکی را در شما رد نماید. البته موسیقی درمانی اغلب در مرحله‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد که بیمار به پزشک مراجعه کرده اما متأسفانه به نتیجه دلخواه دست نیافته باشد آنگاه به مراکز کاردرمانی- موسیقی درمانی مراجعه می‌کند پس در حقیقت مردم آن را به‌عنوان درمان ثانویه می‌شناسند.
