همشهری آنلاین_مژگان مهرابی: تعدادشان کم نیست و در جای جای پایتخت به وفور می‌توان آنها را دید. اما در مناطق شرقی تهران، انگار بیشتر هستند. همین ترس و دلهره‌ای به جان شهروندان انداخته که مبادا از همجواری با آنها دردسری نصیب‌شان شود که جبرانش غیرممکن باشد. خطر برق گرفتگی از یک سو و وجود امواج الکترومغناطیس از سوی دیگر، موضوعی است که شهروندان مرتب به مسئولان شهری گوشزد می‌کنند تا شاید آنها راه‌حلی برای کاهش دغدغه‌شان پیدا کنند.
این در حالی است که با توجه به تأکید کارشناسان بهداشت و سلامت مبنی بر سرطان‌زا بودن امواج برق فشار قوی، اداره برق دکل‌ها را مشکل‌ساز نمی‌داند بلکه مدعی است شهرداری با صدور مجوز ساخت‌وساز در حریم دکل‌ها مقصر اصلی همجواری خانه‌های مسکونی با دکل‌های برق شده است. در هر صورت آنچه مسلم است، این معضل، مانند توپی است که بین اداره برق و شهرداری پاس‌کاری می‌شود. بی‌آن که ارگانی برای رسیدگی به جمع‌آوری آنها قدم جلو بگذارد. این گزارش میدانی، صدای اعتراض اهالی شرق تهران است که خواستار پاسخی از سوی مسئولان مربوطه هستند.
- سلامت شهروندان محله گلشن در خطر است
همجواری دکل‌های برق فشار قوی با خانه‌های مسکونی مشکلی نیست که خاص یک منطقه یا محله از شرق تهران باشد. در جای جای این محدوده رد پای این ساختارهای فلزی دیده می‌شود که از دیدن‌شان دلهره‌ای به جان هر رهگذری می‌افتد که مبادا برقش آنها را بگیرد.
در محدوده شرق تهران، به غیر از منطقه ۸، در باقی مناطق ۴، ۱۳، ۱۴ و ۱۵ دکل‌های برق دیده می‌شود. طبق آمار به دست آمده ۱۰۴ دکل برق در شمال شرق پایتخت قرار دارد که از این تعداد ۲۰ دکل در محله گلشن قرار دارد. «فرهاد صادقی» دبیر محله گلشن در این‌باره می‌گوید: «شهرداری تهران سال‌ها پیش با جابه‌جایی دکل‌های برق موافقت کرد و متقبل شد ۶۰درصد هزینه را بپردازد و ۴۰درصد اعتبار را هم اداره برق تأمین کند. اما این امر فقط در حد حرف باقی ماند و هیچ نهادی برای رسیدگی به این مشکل اقدام نکرد.» او متذکر می‌شود سالی چند نفر به دلیل همسایگی با دکل‌های برق دچار حادثه می‌شوند.
صادقی در این‌باره توضیح می‌دهد: «در فصل تابستان کابل‌های برق بر اثر گرما شل شده و روی بام‌ها می‌افتند. گاهاً فاصله کابل تا خانه‌ها به ۲متر هم نمی‌رسد. بارها شده اهالی به ما اطلاع دادند و سریع اداره برق را در جریان گذاشته‌ایم. شما تصور کنید اگر کسی روی بام برود و با این کابل‌های فرسوده تماس پیدا کند چه اتفاقی می‌افتد. هرچه به اداره برق می‌گوییم اهمیتی داده نمی‌شود.»
این در حالی است که طبق ضوابط اداره برق برای خطوط برق ۲۰ کیلوولت ۵ متر، ۶۳ کیلوولت ۱۳ متر، ۱۳۲ کیلوولت ۱۵ متر، ۲۳۰ کیلوولت ۱۷متر و ۴۰۰ کیلوولت ۲۰متر حریم در نظر گرفته شده است. صادقی ادامه می‌دهد: «دکل‌های فشار قوی ۱۰۰۰ کیلووات برق انتقال می‌دهند اما با منازل ۲متر فاصله دارند. زیر دکل‌ها حداقل ۱۵۰۰۰ نفر زندگی می‌کنند. روزهای بارندگی به‌خصوص زمانی که رعد و برق زده می‌شود مردم احساس ترس و نگرانی می‌کنند. مسئولان اداره برق می‌گویند اول دکل‌ها بوده بعد ساخت‌وساز صورت گرفته است. بله این امر صحیح است اما چرا اداره برق کنتور داده است؟ چطور شهرداری جواز ساخت داده است. حالا نه شهرداری و نه اداره برق زیر بار نمی‌روند.»
- عبور کابل‌های فشارقوی از بالای سر بوستان پیروزی
منطقه ۱۳ هم از داشتن دکل برق بی‌بهره‌نیست. به گفته «محمود حسنی» دبیر شورایاری محله حافظیه، این دکل‌ها بیشتر در محدوده بوستان پیروزی قرار دارد که هر کدام‌شان می‌تواند جان تعداد زیادی از شهروندان را نشانه برود. او می‌گوید: «تعداد زیادی دکل برق در محله حافظیه واقع شده‌اند. علاوه بر بوستان پیروزی که مکانی پررفت و آمد است، درست در جایی که دوشنبه بازار، ایستگاه مترو کلاهدوز، پایانه تاکسی، مدرسه عمار و زمین والیبال، چند دکل برق قرار دارند.
وجود این دکل‌های فشار قوی می‌تواند سلامت شهروندان را به خطر بیندازد. اداره برق مدعی است اعتبار کافی برای جابه‌جایی دکل‌های برق ندارد و می‌گوید که قبل از شکل‌گیری محله دکل‌ها بوده است. این امر درست اما توسعه شهری فقط در این نقطه صورت گرفته است. آیا حالا که مردم ساکن اینجا شده‌اند نباید سلامت و آرامش فکری‌شان تضمین شود؟» به گفته حسنی، چندی پیش اداره برق ۱۷ شهریور ۲ دکل برق که در محدوده یکی از ساختمان‌های شهرداری قرار داشت را جابه‌جا کرده است. با این وصف می‌توان گفت‌کاری عجیبی نیست اگر برای انتقال کابل‌ها به زیرزمین آستین همت بالا بزند.
- جابه‌جایی دکل‌های برق همت جمعی می‌طلبد
بیشترین دکل‌های برق بافت مسکونی شرق تهران در منطقه ۱۵ قرار دارد. حسین‌زاده، دبیر منطقه ۱۵ می‌گوید: «۳۰درصد از بافت مسکونی منطقه ۱۵ در محدوده بافت فرسوده قرار دارد. در محله‌های شوش، مینابی، ولی‌عصر(عج)، مطهری، مظاهری و طیب دکل‌های برق زیاد است. خانه‌های این محدوده ریزدانه هستند و جمعیت زیادی را در خود جای داده‌اند. بچه‌ها مرتب در کوچه و خیابان بازی می‌کنند. چندین بار کابل‌ها به دلیل فرسوده بودن کنده شده و روی زمین افتاده است. علاوه بر آن این دکل‌ها نمای نازیبایی به محله داده است.
برخلاف دیگر محله‌ها که اول دکل‌ها جانمایی شده و بعد خانه‌های مسکونی ساخته شده‌اند در این ۶ محله، موضوع برعکس است. این محله‌ها قدیمی‌اند و شکل گیری‌شان به قبل از ایجاد دکل‌ها برمی‌گردد. نکته مهم‌تر اینکه فاصله بین دکل‌ها تا خانه‌ها ۱ تا ۵/۱متر است.» طبق نظر کارشناسان بهداشت و سلامت، امواج فشارقوی احتمال ابتلای بیماری سرطان را در شهروندان افزایش می‌دهد. موضوع دیگر این امواج تا شعاع ۲۰ تا ۵۰ متری را هم می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد و مشکلات خونی، مغزی و حتی معلولیت در افراد به‌خصوص کودکان و نوجوانان ایجاد کند.
از سوی دیگر مرکز تحقیقات ناباروری یکی از عوارض منفی بر باروری را قرار گرفتن انسان در میان امواج الکترومغناطیس عنوان کرده است. به باور حسین‌زاده، بهترین راهکار برای کاهش اثرات مخرب این دکل‌ها، انتقال کابل‌های فشار قوی به زیر زمین است. البته این کار اعتبار میلیاردی می‌طلبد که هیچ اداره‌ای زیر بار آن نمی‌روند. او ادامه می‌دهد: «این کار همت جمعی می‌طلبد و با یک نهاد انجام نمی‌شود.»
- هوای بارانی و سیم‌های فشارقوی
اما منطقه ۱۴، که این تکه از شهر هم از داشتن دکل‌های برق فشار قوی بی‌نصیب نیست. محدوده بزرگراه بسیج درست در رفیوژ میانی، تعداد بی‌شماری از آنها دیده می‌شود که با نظم و فاصله از هم قرار دارند. حریم‌شان از بافت مسکونی رعایت شده است و می‌توان گفت خطری برای شهروندان ندارند.
اما در خیابان ربذه واقع در محدوده ناحیه ۵ ماجرا فرق می‌کند. از ابتدای خیابان تا انتهای آن و حتی بوستان سمیه که از بوستان‌های بزرگ و پررفت و آمد منطقه به شمار می‌آید دکل‌های زیادی دیده می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه فاصله دکل برق‌های برق در این خیابان کمتر از ۱۰متر است در حالی که باید در حریم ۵۰ متری قرار داشته باشند. اهالی معترض از شرایط موجود می‌گویند که زمان ساخت‌وساز در اینجا نه اداره برق و نه شهرداری تذکری مبنی بر رعایت کردن حریم را گوشزد نکرده و مانع ساختمان‌سازی ما هم نشدند. «احسان محمدی» دبیر شورایاری محله شهدای گمنام در این‌باره توضیح بیشتری می‌دهد: «روزهای بارانی به‌خصوص وقتی رعد و برق زده می‌شود، جریان برق را می‌توان به خوبی حس کرد. سیم‌ها بر اثر فرسودگی گاها روی زمین می‌افتند. تصور کنید اگر هوا بارانی باشد و زمین خیس این امر چقدر می‌تواند خطرناک باشد.»
موضوع دیگری که اهالی خیابان ربذه از همسایگی با دکل‌های برق عنوان می‌کنند، فضای بی‌دفاعی است که بین دکل‌ها وجود دارد و محل امنی برای جولان معتادان شده است. محمدی می‌گوید: «البته با اقدامی که چندی پیش شهرداری برای رفع کمبود روشنایی در این محدوده انجام داد حضور معتادان خیلی کم شده است.»
- تلاش‌های شهرداری برای کاهش خطر دکل‌های برق
موضوع دردسرهای دکل‌های برق را با معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ۱۴ در میان می‌گذاریم. او در این‌باره می‌گوید: «بیش از ۳۰سال از عمر دکل‌های برق فشار قوی واقع در منطقه ۱۴ می‌گذرد. با این حال پیگیری‌های زیادی برای حل مشکل اهالی ساکن در حریم دکل‌های فشار برق قوی انجام شده است.
در بررسی‌های انجام شده، نزدیک به ۱۰۰ پلاک در حریم دکل‌ها احصا شده است.» به گفته محمدزاده، بیشترین پلاک‌ها در حریم دکل‌های برق فشار قوی واقع در نواحی ۳ و ۵ منطقه ۱۴ شهرداری تهران است. او ادامه می‌دهد: «بر اساس مصوبه کمیسیون ماده ۵ املاکی که در داخل حریم دکل‌های برق فشار قوی واقع شده‌اند باید از سوی وزارت نیرو تعیین و تکلیف شوند و متولی آن این وزارتخانه است.» این مسئول متذکر می‌شود، املاکی که در حریم دکل‌های برق فشار قوی هستند می‌توانند با مراجعه به دفاتر الکترونیک شهر درخواست پروانه دهند تا موضوع پیگیری شود و با توجه به عرصه موجود پروانه ساختمانی برای آنها صادر شود.
- کارشناس بهداشت حرفه‌ای /مرکز بهداشت شمال /خطر زندگی در مجاورت دکل‌های برق فشار قوی
از زمانی که تجهیزات برقی و خطوط انتقال نیرو با ولتاژهای بالا به حریم زندگی انسان نزدیک شده، بحث بررسی آثار سوء‌احتمالی میدان‌های مغناطیسی این منابع بر محیط‌زیست و ترس از پیدایش بیماری‌های مختلف باعث نگرانی همگانی شده است. به گفته کارشناس بهداشت حرفه‌ای مرکز بهداشت شمال، امواج الکترومغناطیس با گستره فرکانسی ۳ – ۳۰۰ هرتز در محدوه فرکانس امواج مغزی بوده و در نتیجه تأثیر بیشتری بر سلامت انسان دارند.
فلاح می‌گوید: «تحقیقات اپیدمیولوژی نشان می‌دهد، کسانی که در مجاورت دکاهای برق زندگی کرده‌اند یا در محیط کار در مجاورت میدان الکترومغناطیس بوده‌اند، بیشتر از سایر شهروندان به بیماری‌های آنمی، لوسمی، ملانوم، لنفوم، تومورهای مغزی و افسردگی مبتلا شده‌اند.» او معتقد است اگرچه سرطان‌زایی میدان‌های الکترومغناطیس به‌طور حتم تأیید نشده اما آنچه مسلم است، اینکه زندگی در مجاورت خطوط برق فشار قوی می‌تواند تهدیدی بر سلامت شهروندان باشد، به‌خصوص کودکان و نوجوانان که سیستم ایمنی آنها هنوز در حال تکامل است.
کارشناس بهداشت حرفه‌ای مرکز بهداشت شمال در ادامه می‌افزاید: «در برق فشار قوی به ازای هر یک‌کیلو ولت، ۱ سانتیمتر شعاع میدان مغناطیسی خطرناک وجود دارد یعنی اگر فردی در ۴ متری خطوط ۴۰۰ کیلوولتی قرار بگیرد در میدان مغناطیسی خطرناک دکل‌های برق قرار گرفته و ممکن است دچار سانحه شود.»
نظر شما