دوم شهریورماه سال 1385روزی سرنوشت ساز برای پلوتو بود. جرمی که حتی از هفت ماه منظومه شمسی و بدتر از همه از ماه زمین هم ریزتر است. در آن روز 474 نفر از اعضاء اتحادیه بین المللی نجوم، رای به حذف نام پلوتو از لیست سیارات منظومه شمسی دادند.
اعلام این رای سر و صدای زیادی به پا کرد. با اینکه حدود 2 سال است که نام پلوتو در لیست سیارات کوتوله قرار گرفته، اما هنوز منجمان زیادی وجود دارند که رای اتحادیه بین المللی نجوم را در این رابطه بی‌اعتبار می‌دانند. روز پنج شنبه هفته گذشته (17مرداد)، تعداد زیادی از منجمان در کنفرانسی که در مریلند برگزار شده بود ضمن اعتراض به رای اتحادیه، به ارائه دلایل خود مبنی بر اینکه پلوتو هنوز نهمین عضو منظومه شمسی است پرداختند. تعریف اتحادیه نجوم از سیاره به این صورت است: جسمی آسمانی که ضمن گردش به دور خورشید، منطقه اطراف مدارش را پاک کرده و به قدر کافی جرم داشته باشد تا به تعادل هیدرواستاتیکی برسد (یعنی شکلی گرد داشته باشد) و همچنین نباید قمر باشد. این تعریف پلوتو را در بر نمی گیرد.
در همایش روز پنج شنبه تعدادی از منجمان به این تعریف اتحادیه نجوم از سیاره اعتراض داشتند. آنها عقیده دارند که معنای " پاک کردن منطقه اطراف مدار " چندان واضح نیست. گروهی دیگر از منجمان عقیده دارند که تصمیم‌گیری درباره اینکه چه اجسامی گردند یا چه اجسامی بر اثر نیروی گرانش خودشان شکل گرد پیدا کرده‌اند، کار ساده‌ای نیست. به نظر نمی‌رسد ویژگی‌های فیزیکی ساده‌ای مثل جرم، اندازه یا چگالی کمکی به دسته‌بندی اجرام گرد بکند. چون برای مثال سیارک پالاس با چگالی 2.9 گرم بر سانتیمتر مکعب، شکلی نامنظم دارد ولی قمر انسلادوس با چگالی 1.61 گرم بر سانتیمتر مکعب نه تنها گرد است، بلکه کروی است. جالب است بدانید که پلوتو وقتی به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید می‌رسد از سیاره نپتون هم به خورشید نزدیک‌تر می‌شود، زیرا بخشی از مدار پلوتو درون مدار نپتون است. مدار پلوتو بیشتر شبیه مدار دنباله‌دارهاست تا سیاره‌ها. یعنی از 18 بهمن 1357 تا 22 بهمن 1377 ، پلوتو درون مدار نپتون بود و نپتون دورترین سیاره از خورشید تلقی می‌شد. تعداد کمی از منجمان نیز بر این پدیده تاکید می کنند و آن را گواهی بر سیاره بودن پلوتو می‌دانند.
اما شاید این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد که چرا چنین سرنوشتی نصیب پلوتو شد؟ باید تاریخ را به دو سال قبل یعنی مردادماه 1385 برگردانیم! زمانی که گروه 19 نفره‌ای که مسئولیت تعریف " سیاره " را بر عهده داشتند پیش نویسی تهیه کردند. پیش‌نویسی که به جلسه IAU رسید بیان می‌کرد که یک سیاره جسمی است که به دور خورشید می‌گردد و آن قدر جرم دارد که بر اثر نیروی گرانش خودش شکلی کروی داشته باشد. بر اساس این تعریف، کمیته تعیین ماهیت سیارات پیشنهاد کرده بود که سرس، پلوتو و قمرش کارن و سدنا در فهرست سیارات منظومه شمسی قرار بگیرند. به این ترتیب تعداد سیارات به 12 عدد می‌رسید. مشکل همین‌جا تمام می‌شد اگر منظومه شمسی هیچ جسم دیگری نداشت. ولی در آن زمان پیش‌بینی شد که بیش از 200 جرم در کمربند کوییپر وجود دارد که همگی گردند. فکرش را بکنید چه کسی می‌توانست نام تمامی سیارات منظومه شمسی را از حفظ باشد؟!
در نهایت این نظر مورد موافقت همه اعضا قرار نگرفت و در جلسه IAU در حدود 474 نفر از اخترشناسان درباره ماهیت یک سیاره و آن‌چه که یک سیاره را از صخره یا اجرام ریز منظومه شمسی متمایز می‌کند رأی دادند و تصمیم گرفتند به جای اینکه ده‌ها جرم دیگر را به فهرست سیارات منظومه شمسی وارد کنند، فقط پلوتو را از مقامش عزل کنند.
نتیجه رأی گیری این شد که تمام اجرام منظومه شمسی به سه دسته سیارات، سیارات کوتوله و اجرام کوچک منظومه شمسی تقسیم شدند. جالب است بدانید در نظرسنجی جدیدی که وب سایت plutopetition درباره سیاره بودن یا نبودن پلوتو از کاربران خود به عمل آورده، بیش از 80 درصد از شرکت کنندگان به سیاره بودن پلوتو " آری " گفته‌اند!
آسمان پارس
