همشهری آنلاین_معصومه حق‌جو: هنرمندانی که آثارشان در معرض دید و فروش قرار گرفته، افرادی هستند که جامعه کمتر حضور آنها را پذیرفته است در حالی که توانایی‌های متفاوتی دارند. در اینجا می‌توان از چشمان ۸ توانجو به موضوعاتی نگاه کرد که از دریچه دوربین آنها ثبت شده است. این نمایشگاه نخستین بار است که توسط هنرجویان اوتیسم و مدرسان آنها برگزار می‌شود.
«نگاهی دیگر» با هماهنگی شهرداری منطقه و خانه هنرمندان تا آخرین روز بهار از ساعت ۱۷ تا ۲۱ پذیرای علاقه‌مندان است. ۱۰ عکس از مجموعه ایران من هم توسط ندا شیرازی و علیرضا علامه‌زاده، از مدرسان عکاسی، به خانه هنرمندان هدیه داده شد تا در صورت فروش به مؤسسه مادران یاریگر توانجویان اوتیسم (میتا) تقدیم شود. در روز افتتاحیه، «احسان یلوه»، شهردار ناحیه یک منطقه ۶، «مجید فراهانی» از اعضای شورای‌شهر و فرستادگانی از باشگاه استقلال در کنار جمعی از هوادارانشان حضور داشتند. به بهانه برپایی این نمایشگاه، با مدرسان توانجویان، مدیر مؤسسه میتا و یکی از توانجویان صحبت کرده‌ایم.
«ندا شیرازی»، مدرس عکاسی در میتا، که دو سال است به آموزش توانجویان مشغول است، هدف از برپایی نمایشگاه را آگاه‌سازی جامعه با دنیای اوتیسم عنوان می‌کند: «با توجه به اینکه در نگاه بسیاری از افراد، اوتیسم ناتوانی است، اما ما آن را نوعی از توانایی متفاوت می‌دانیم، چون با توانجویان کار کرده‌ایم و می‌دانیم که اگر این افراد به درستی آموزش ببینند و در فضای مهارت‌آموزی قرار بگیرند، می‌توانند موفق باشند. مؤسسه میتا برای آگاه‌سازی جامعه و اثبات اینکه اوتیسم ناتوانی نیست با هماهنگی شهرداری منطقه ۶ و شهرداری ناحیه یک و خانه هنرمندان که فضای برگزاری نمایشگاه را به رایگان در اختیار میتا قرار داده، این نمایشگاه را برپا کرد. همچنین مقرر شده مبلغ حاصل از فروش آثار صرف آموزش و توانمندسازی افراد دچار اوتیسم بشود.»
این هنرمند از فروش چهار اثر در روز اول نمایشگاه خرسند است و می‌گوید: «بسیار خوشحالم که توانجویان می‌توانند به این شکل فعالیت مؤثری داشته باشند. دو نفر از توانجویان جزو طیف شدید اوتیسم هستند، ولی به خوبی توانسته‌اند عکس بگیرند و آثارشان را در این نمایشگاه عرضه کنند.»
شیرازی معتقد است اجرای چنین برنامه‌هایی به‌صورت مداوم نیاز به حمایت دارد: «برای برگزاری مستمر چنین برنامه‌هایی می‌توانیم از طریق افراد دغدغه‌مند و کسانی که معضلات اجتماعی برای آنها اهمیت دارد، هنرمندان، مسئولان و تمام افرادی که مردم به آنها اعتماد دارند کمک بگیریم و حتی برای آگاه‌سازی جامعه گام بزرگی برداریم. زمانی چنین برنامه‌هایی می‌تواند بیشتر اتفاق بیفتد که از طرف مسئولان نیز حمایت شویم و رسانه‌ها هم برای پوشش چنین اخباری تلاش کنند.»
او می‌گوید کاش وزارتخانه‌های مرتبط با بهزیستی و شهرداری تهران مکانی را برای نمایش آثار هنری توانجویان در رشته‌های گوناگون در اختیار فعالان این حوزه قرار بدهند: «این سازمان‌ها می‌توانند بابت برگزاری کلاس برای توانجویان مکانی را بدون هزینه یا با هزینه حداقلی برای شکوفایی استعدادهای آنها در نظر بگیرند.» انجمن‌های مرتبط با هنرمندان و انجمن عکاسان هم می‌توانند برای تأمین لوازم اولیه بابت آموزش رشته‌های هنری به مؤسسه‌هایی مانند میتا کمک کنند. شیرازی در این‌باره می‌گوید: «اگر بتوانیم لوازم و ابزار اولیه را تهیه کنیم کمک بزرگی به توانجویان می‌شود. در همین مؤسسه با شروع آموزش عکاسی، چون توانجو توانایی مالی تهیه دوربین را نداشت، دوربین خودم را در اختیارش قرار دادم تا بتواند عکاسی را یاد بگیرد.»
- اعتماد به نفس بهترین دستاورد است
این بانوی هنرمند معتقد است کیفیت کار توانجویان را نمی‌توان از دید عموم ارزیابی کرد: «هرگز نمی‌توانیم آنها را، به‌خصوص افرادی را که در طیف دو و سه قرار دارند و نسبتاً با عارضه شدیدتری درگیرند، از دیدگاه عموم ارزیابی یا با دانشجویان عکاسی در دانشگاه مقایسه کنیم، چون آنها اختلال حسی و رفتارهای متفاوت دارند. همین که توانجو بتواند با اعتماد به نفس در جمع مردم حضور یابد و عکاسی کند، برای من بهترین نتیجه و ارزیابی است.» او ادامه می‌دهد: «توانجویی که دستش را در روزهای ابتدایی آموزش مدام روی دکمه شات دوربین قرار می‌داد، حالا هنرمندی است که می‌تواند انتخاب موضوع و عکاسی کند و عکس‌هایش برای شرکت در نمایشگاه انتخاب شود. اگر مراحل آموزش برای فردی که دچار اوتیسم نیست ۶ ماه باشد، برای توانجوی اوتیسم ممکن است دو سال طول بکشد تا انتخاب موضوع را یاد بگیرد و کادربندی درستی انجام بدهد.»
شیرازی به اهمیت روش کار هنردرمانگر در ارتباط با توانجویان اشاره می‌کند و می‌گوید: «همه چیز بستگی به هنردرمانگر دارد که چگونه به توانجو کمک کند. اغلب توانجویان از جمع گریزانند. توانجویی در مؤسسه داریم به نام احتشام که قبل از آموزش این هنر اصلاً علاقه‌ای به حضور در جمع نداشت، اما عکاسی باعث ارتباط گرفتن او با جمع شد. او برای اینکه بتواند از افراد بیشتری عکس بگیرد به جمع وارد می‌شود. عکاسی به نوعی نقش درمانی را برای او ایفا می‌کند. آنچه برای من مهم است، همین نتیجه است.»
مدرس عکاسی میتا امیدوار است توانجویان هم در جامعه جایگاهی پیدا کنند و دیده شوند: «آنها می‌توانند در آینده با آگاه‌سازی و حمایت وارد اجتماع بشوند و این حس و حال خوبی را که ما در جامعه تجربه می‌کنیم، آنها نیز تجربه کنند. اگر میتا مکانی برای استقرار پیدا کند، در آینده از ظرفیت توانجویان عکاس استفاده می‌کنیم تا از محصولات هنری که در میتا تولید می‌شود عکاسی کنند و در معرض فروش بگذارند.»
- توانجویان توانمندند
«کیاندخت صالحی»، مدیر مؤسسه مادران یاریگر توانجویان اوتیسم (میتا)، معتقد است اگر بستر خوبی فراهم شود، توانجویان می‌توانند تا حدودی با جامعه تعامل داشته باشند و توانایی‌های خود را نشان بدهند: «بازدیدکنندگانی با مشاهده آثار متوجه می‌شوند که در توانجویان ما خبری از افراد درخودمانده نیست. چون ما باور کردیم که این توانجویان توانمندند. اگر این موضوع را باور داشته باشیم و بستر مناسبی برای آنها فراهم کنیم، قطعاً می‌توانند روزبه‌روز توانمندتر شوند.»
او می‌گوید اجرای برنامه در آینده و مهارت‌آموزی به توانجویان بستگی به این دارد که بتوانند مکانی مناسب تهیه کنند: «با توجه به اینکه مستأجر هستیم و به‌زودی اینجا را باید به مالک تحویل بدهیم نیازمند حمایت هستیم تا مکانی مناسب برای توانجویان تهیه کنیم. در این صورت می‌توانیم برای استقلال و اشتغال و درآمدزایی آنها گام‌های مؤثری برداریم.» به گفته مدیر میتا، تاکنون ۵ رشته هنری به توانجویان آموزش داده شده است. او می‌گوید: «به‌عنوان مثال، اگر تعداد بیشتری دوربین عکاسی یا سایر تجهیزات و لوازم برای آموزش رشته‌های هنری در اختیار داشته باشیم می‌توانیم آموزش‌های بیشتری ارائه و استعدادهای آنها را شکوفا کنیم.»
- مشکلات یادگیری
در فضای نمایشگاه، یکی از توانجویان هنرمند، «احتشام»، به جای دوری از جمع، مدام در حال عکسبرداری از بازدیدکنندگان است. «احتشام» که پسر مدیر مؤسسه میتاست، به گفته صالحی، اوتیسم طیف کلاسیک شدید دارد و صحبت نمی‌کند. صالحی می‌گوید: «به‌عنوان یک مادر سعی کردم اگر عاملی وجود دارد که می‌تواند به پیشرفت احتشام کمک کند، بستر لازم را برایش فراهم کنم. زمانی که در میتا آموزش عکاسی را با توانجویان طیف سطح یک شروع کردیم، تصمیم گرفتم دوربین به احتشام بدهم تا مجبور به نگاه کردن از لنز دوربین شود شاید تمرکز و توجه بیشتری پیدا کند. این در حالی بود که پسرم کلام ندارد و بیش‌فعال و بازیگوش است. بعد از مشورت با مدرس عکاسی میتا، دوربین را در اختیار احتشام قرار دادیم. با کمک خانم شیرازی، او با فشار دادن مداوم دکمه شات کم‌کم یاد گرفت که چطور از دوربین استفاده کند.»
مادر احتشام درباره مشکلات یادگیری می‌گوید: «اکثر توانجویان در این زمینه مشکلات زیادی دارند و احتشام هم از این نظر استثنا نبود. تمرکز و نگاه به دوربین و هماهنگی بین دست و کادربندی برای سوژه بسیار مشکل بود. برقراری این ارتباط دشوار گاهی باعث به‌هم‌ریختگی او بود و عکس‌ها تار می‌شد. اما به مرور یاد گرفت که به واسطه این کار با اجتماع ارتباط بگیرد و در جمع‌های شلوغ حضور داشته باشد. در همه جشن‌هایی که داریم احتشام دوربین به دست است و اضطرابش را با گرفتن عکس کم کرده است.»
او معتقد است توانجویان در بسیاری از اوقات نمی‌توانند علایق خود را بروز بدهند: «آنها علایق خود را بروز نمی‌دهند، چون برخی از توانجویان، توانایی صحبت یا درک درستی از علایق خود ندارند. در جامعه این بها به آنها داده نمی‌شود تا آنچه را دوست دارندطلب کنند.» کسانی که توانایی استفاده از امکانات محدود مدارس و کلینیک‌ها را دارند تا حدودی می‌توانند پیشرفت کنند. صالحی می‌گوید: «ما سعی کردیم با توجه به توانبخشی، تمرکز و توجه آنها را در کارهای مختلف مانند آموزش عکاسی به کار بگیریم تا به مرور درک کنند که چه چیزی نیاز دارند و خانواده هم این توجه را بشناسد.»
- ضرورت تهیه لوازم مورد نیاز برای آموزش
«یاسین هادوی» یکی از توانجویان هنرمند در طیف سطح یک اوتیسم است. او با استعدادی که داشت توانست طی دو ماه با یادگیری هنر عکاسی آثارش را در گالری تابستان در معرض دید قرار بدهد. وقتی از او می‌پرسم چطور به عکاسی علاقه‌مند شده می‌گوید: «نخستین هفته‌ای که به میتا وارد شدم به عکاسی علاقه پیدا کردم. در کلاس، من و برخی از بچه‌ها، چون دوربین نداشتیم برای یادگیری و تمرین دچار مشکل بودیم.» یاسین درباره علاقه‌اش به عکاسی در موضوعات گوناگون توضیح می‌دهد: «عکاسی اجتماعی و عکاسی در طبیعت و حتی مراسم‌ها هم جزو علاقه‌مندی‌های من است. جز هنر عکاسی، اگر امکانات فراهم باشد دوست دارم نواختن ویولن یا ویولن‌سل را هم یاد بگیرم.»
- آموزش‌ها ادامه یابد به نتایج بهتری می‌رسیم
«علیرضا علامه‌زاده»، عکاس میتا، هم یکی دیگر از افرادی است که در این نمایشگاه حضور افتخاری دارد. او درباره کیفیت عکس‌ها می‌گوید: «برخی درخت‌ها با اینکه هنوز میوه نداده و رشد لازم را نکرده‌اند، ولی ریشه می‌دوانند. درباره عکس‌های توانجویان هم همین‌طور است. دو سال بیشتر نیست که آموزش را شروع کرده‌ایم، ولی شروع امیدوارکننده‌ای بوده است.» علامه‌زاده ادامه می‌دهد: «در یکی از این آثار، عکسی وجود دارد که توانجو از گل‌های قالی گرفته است.
توانجوی دیگر، عکسی از میوه انار ثبت کرده و این عکس نشان می‌دهد بین برگ‌های انبوه درخت، او توانسته روی میوه متمرکز شود در حالی که اغلب افراد دچار اوتیسم دقت و توجه بسیار شکننده‌ای دارند.» این هنرمند آینده روشنی برای توانجویان پیش‌بینی می‌کند: «همان‌طور که گفتم، مشکلی که افراد دچار اوتیسم دارند، عدم تمرکز روی اشیای اطراف است. اگر این آموزش‌ها ادامه پیدا کند مطمئنم در آینده به نتایج بسیار بهتری می‌رسیم و به‌صورت مستقیم در جامعه و پذیرفتن توانجویان تأثیرگذار است.»
علامه‌زاده حمایت از چنین نمایشگاه‌هایی را مهم می‌داند: «اینکه از رسانه‌های مختلف در روز افتتاحیه حضور داشتند و این رویداد را انعکاس دادند، باعث می‌شود تا مردم علاوه بر شرکت در نمایشگاه به این نکته هم دقت کنند که قشری در جامعه وجود دارد و زندگی می‌کند که توانایی‌های بالقوه‌ای دارد و باید به این توانایی‌ها توجه شود.»
- اهمیت حمایت مردم از هنر
«مجید فراهانی»، عضو شورای اسلامی شهر تهران، که در روز افتتاحیه نمایشگاه حضور داشت، گفت: «کارهای فرهنگی‌ـ اجتماعی از قبیل برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی نقش مهمی در آشنایی مردم با افراد دچار اوتیسم و نمایش توانمندی‌های آنها دارد.»
او درباره اهمیت حمایت مردم از هنر افزود: «باید شرایط به گونه‌ای فراهم شود که اقشار مختلف مردم از این نمایشگاه‌ها بازدید کنند، چون این قبیل کارها نقش مهمی در آشنایی خانواده‌ها با بیماری‌ها یا اختلال‌های خاص دارد.» این عضو شورای‌شهر تهران بیان کرد: «وقتی می‌گوییم تهران شهری برای همه، یعنی شهر باید برای همه اقشار جامعه در دسترس و زیست‌پذیر باشد. این مسئله از جمله مهم‌ترین زوایای پنهان در عکس‌ها بود که برجسته شدن آن، تمرکز و توجه بیشتر مدیران شهری را می‌طلبد.»
- نگاه به زندگی از دریچه دوربین توانجویان
«احسان یلوه»، شهردار ناحیه یک منطقه ۶، نیز از جمله مهمانان نمایشگاه عکس «نگاهی دیگر» بود. به گفته او، هنر دارای لطافت و ظرافت و شیرینی است. گاهی اوقات استفاده از زبان هنر برای توضیح و بیان بسیاری از مفاهیم و موضوعات، راه انتقال بسیار دقیق‌تری است. بسیاری از مطالب و مفاهیمی که ممکن است برای توضیح‌شان لازم باشد چندین‌وچند مقاله و کتاب مطالعه شود، ممکن است در نهایت سادگی در یک بیت شعر، یک تابلوی نقاشی یا طراحی، یک عکس و... قابل انتقال و بیان باشد.
در حقیقت، هر اثر هنری ورای ذات هنری و روح هنرمندانه جاری در آن، می‌تواند یک دنیا حرف و آموزش داشته باشد و جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. او ادامه داد: «این نمایشگاه یک اتفاق خوب در حوزه هنر شهری است و از آنجا که اختلال اوتیسم نوعی اختلال در مهارت ارتباطی محسوب می‌شود و شهر هم فضایی زنده و پر از تعاملات روزمره است، این اتفاق را به فال نیک باید گرفت و به توسعه و ادامه چنین رویدادهایی کمک کرد. در واقع، این نمایشگاه امکانی فراهم می‌کند تا مردم و مسئولان با مشکلات، دغدغه‌ها و نوع زندگی این گروه از شهروندان جامعه بیشتر آشنا شوند و زندگی را از دریچه نگاه آنان ببینند.»
نظر شما