قصد او در تهران‌گردی‌ها و در نوشتن این مجموعه نگاه از نزدیک به نحوه زیست تهرانی‌ها و مسائل شهری‌ریز و درشتی است که مردم هر منطقه با آن درگیر هستند. مسائلی که از یک منطقه به منطقه دیگر تفاوت دارد و احتمالاً کلی و عمومی نیست. این مجموعه که در مورد تمام مناطق تهران نگاشته شده، هم برای خوانندگان که مشکلات و ارزش‌ها و ظرفیت‌های منطقه خود را در آن می‌بینند و هم برای مدیران شهری که مسئول حل و فصل مشکلات مردم و برنامه‌ریزی برای توسعه شهر هستند خواندنی است.
منطقه ۶ از مناطق مرکزی شهر تهران و منطقه‌ای پویا و سرشار از فعالیت است. انواع کاربری‌های آموزشی، درمانی، فرهنگی، تجاری، سیاسی، مسکونی و فرهنگی مؤثر شهر تهران در این منطقه قرار دارند و این موضوع هم‌زمان این منطقه را غنی و البته برنامه‌ریزی برای آن را دشوار کرده است. منطقه ۶ در مجاورت هسته تاریخی مرکزی تهران قرار گرفته است. بر اساس تحلیل‌های طرح‌های فرادست، با توسعه تهران در دوره رضا خان در محور آزادی و ساخته شدن دانشگاه تهران، دبیرستان البرز، ایجاد محورهای ولی‌عصر(عج) و فلسطین و سایر ساختمان‌های مهم، این منطقه اهمیت پیدا کرد. توسعه رضاخانی در واقع ایجاد بافتی مدرن برای شهر تهران بود.
در دوره پهلوی دوم با تغییر محور رشد شهر تهران و جهت‌گیری آن به سمت شمال، این منطقه نیز در محدوده مرکزیت شهری وارد شد. طرح جامع شهر تهران در ۱۳۴۷ جایگاه این منطقه را در تثبیت کرد. این منطقه جایگاه حرفه‌های مختلف شهری شد و با جایگیری وزارتخانه‌ها نقشی ملی پیدا کرد که تاکنون حفظ شده است (طرح تفصیلی منطقه ۶، ۱۳۸۴). منطقه ۶ از مناطق مرکزی شهر تهران و منطقه‌ای پویا و سرشار از فعالیت است. انواع کاربری‌های آموزشی، درمانی، فرهنگی، تجاری، سیاسی، مسکونی و فرهنگی مؤثر شهر تهران در این منطقه قرار دارند و این موضوع هم‌زمان این منطقه را غنی و البته برنامه‌ریزی برای آن را دشوار کرده است. منطقه ۶ در مجاورت هسته تاریخی مرکزی تهران قرار گرفته است.
ادامه از صفحه ۲ -پس از انقلاب به تدریج نقش سکونتی منطقه کم‌رنگ‌تر و نقش فعالیتی و تجاری آن گسترده‌تر شد. در این میان ساخت‌وساز نیز شدت پیدا کرد و تراکم ساختمانی منطقه بیشتر شد. ارزش بالای زمین در این منطقه موجب شد از نظر ساخت‌وساز در اولویت قرار گرفته و بافت‌های دارای هویت آن تغییر کنند. به تدریج و در دهه‌های دوم و سوم پس از انقلاب شهرک‌های دولتی و سازمانی در منطقه افزایش پیدا کردند و همچنین توسعه درونزا در منطقه با افزایش تراکم ساخت‌وساز پیش رفت. این توسعه البته همراه با تهدیدهایی بوده است (طرح تفصیلی منطقه ۶، ۱۳۸۴).
از منظر شاخص‌های زندگی اجتماعی، منطقه شش از جمله مناطق مطلوب تهران است. یوسف‌آباد و امیرآباد از جمله محله‌های این منطقه‌اند که در میان دیگر محله‌ها شهر، پایداری سکونت در آنها بیشتر است وبسیاری از ساکنان اولیه این محله‌ها، یا فرزندان‌شان، هنوز هم در همانجا زندگی می‌کنند. بااین‌همه، به دلیل احداث مراکز آموزشی، اداری، خدماتی و بهداشتی در بخش‌های جنوبی این منطقه، همچون محله دانشگاه، قریب و وصال و جلالیه، در دهه‌های گذشته بافت مسکونی این محله‌ها به شدت تغییر کاربری داده است و در حدود سی‌درصد از ساختمان‌های اداری تهران در این حوالی قرار گرفته‌اند. این منطقه با مساحتی معادل ۲۱. ۳ کیلومترمربع، در رتبه یازدهم در بین مناطق پایتخت قرار دارد.
در سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت ساکن در این منطقه که خود به شش ناحیه و چهارده محله تقسیم می‌شود، ۲۵۱ هزار نفر اعلام شده است. این منطقه از شمال به منطقه سه، از شرق به منطقه هفت، از جنوب به مناطق ده و یازده و دوازده، و از غرب به منطقه دو منتهی می‌شود. بزرگراه همت در شمال، بزرگراه چمران در غرب، بزرگراه مدرس در شرق و خیابان انقلاب در جنوب این منطقه قرار دارند.
تبدیل اراضی منطقه شش شهرداری تهران به بافت شهری از زمان پهلوی اول و پس از تخریب حصار ناصری طهران قدیم آغاز شد. آن زمان بخش شمالی این حصار به موازات خیابان انقلاب اسلامی کنونی قرار داشت. بعد از تخریب حصار، خاک آن در درون خندق شمالی شهر ریخته شد و پس از پر کردن کامل آن، خیابان شاه رضای سابق و انقلاب اسلامی امروزی به جایش ساخته شد. تا پایان حکومت پهلوی اول در شهریور ۱۳۲۰، پهنه شمالی شهر که برای توسعه دیگر هیچ مانعی پیش روی خود نمی‌دید، تا خیابان طالقانی امروزی و تخت‌جمشید سابق گسترش یافت. امروز هم اگر در اطراف این خیابان و خیابان سمیه گشتی بزنیم، خانه‌های قدیمی بسیاری را خواهیم دید که هنوز هم یادآور سبک معماری دوره پهلوی اول‌اند. البته امروزه بیشتر این خانه‌ها تغییر کاربری داده‌اند یا به تدریج به بافت نوساز تبدیل شده‌اند. پیش از دوره پهلوی اول که اراضی این ناحیه بیرون از مرزهای تهران بودند، چندین باغ و روستا در آنجا وجود داشت. از جمله آنها می‌توان به روستاهای امیرآباد و یوسف‌آباد و بهجت‌آباد و باغ‌های جلالیه و جمشیدآباد و فیشرآباد اشاره کرد.
ازآن‌جاکه این محدوده دقیقاً به طهران قدیم متصل بود، با گسترش شتابان تهران در دوره پهلوی، اراضی منطقه شش زودتر از مناطق دیگر به بافت شهری تهران افزوده شدند. این منطقه امروزه از بخش‌های مرکزی تهران است، اما چنان‌که گفتیم، برخی از محله‌ها آن، همچون یوسف‌آباد و امیرآباد، همچنان از بهترین سکونتگاه‌های پایتخت‌اند.
این دو محله در شمال این منطقه واقع شده‌اند. در بخش‌های جنوبی این منطقه اوضاع کمی متفاوت است؛ محله‌های این ناحیه بیشتر به بافت اداری شهر تبدیل شده‌اند و شماری از سازمان‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی دفاتر خود را در این بخش برپا کرده‌اند. منطقه شش شهر تهران از چند منظر از مناطق منحصربه‌فرد تهران است. چه‌بسا بتوان این منطقه را فرهنگی‌ترین بخش پایتخت نامید، زیرا نام و نشان بسیاری از مراکز و نهادهای فرهنگی را باید در منطقه شش جست؛ از جمله کانون فکری و پرورشی کودکان، خانه هنرمندان ایران، بیش از بیست سالن سینما و تئاتر، دانشگاه هنر و معماری، خانه هنرمندان ایران، تالار وزارت کشور، حوزه هنری، خانه عکاسان ایران، فرهنگستان هنر و موزه‌هایی مانند موزه هنرهای معاصر، هنرهای اسلامی، موزه فرش و موزه شهدا و خانه‌موزه‌های شریعتی و اخوان ثالث. وانگهی، بیشترین مراکز بیمارستانی شهر تهران را نیز در این منطقه می‌توان یافت؛ مانند بیمارستان امام خمینی، مرکز قلب تهران، بیمارستان شریعتی، بیمارستان ساسان و بیمارستان شهید مصطفی خمینی.
از این منظر، منطقه شش را دارالشفای تهران نیز می‌توان نامید. همچنین این منطقه را مهد دانش‌های آکادمیک ایران نیز می‌توان خواند. دانشگاه تهران، یعنی نخستین دانشگاه کشور، دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک سابق)، دبیرستان البرز که نخستین دبیرستان یا کالج کشور است، و دبیرستان دخترانه انوشیروان دادگر که همگی در منطقه شش واقع‌اند، سبب شده است تا این منطقه شایسته چنین لقبی باشد. بر همین اساس، این منطقه بیشترین باسوادان شهر را در خود جای داده است. همچنین، بیشترین خوابگاه‌های دانشجویی تهران نیز در این منطقه قرار گرفته‌اند و شمار زیادی از ساکنان این محله را دانشجویان سراسر کشور تشکیل می‌دهند. از دیگر ویژگی‌های این منطقه بهره‌مندی از چند بوستان بزرگ و مهم تهران است. بوستان لاله، بوستان ساعی و بوستان هنرمندان از مکان‌هایی‌اند که علاوه‌بر فضای سبز زیبا و غنی‌شان، جزء مراکز فرهنگی تهران هم محسوب می‌شوند.
جالب آنکه پایه‌گذار آبادانی این ناحیه سه صدر اعظم دوره قاجار بوده‌اند. امیرآباد به دست امیرکبیر، و یوسف‌آباد و بهجت‌آباد به همت میرزا یوسف مستوفی‌الممالک بنا شده‌اند و اراضی عباس‌آباد که بیشتر محله‌های شمال غربی این منطقه در این محدوده شکل گرفته‌اند، به دست حاج میرزا آقاسی‌آباد شده‌اند. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم منطقه شش، استقرار عبادتگاه‌های ادیان مختلف و سکونت پیروان آنها در این حدود است. در این حوزه می‌توان مساجد، کلیساها و کنیسه‌های زیادی را مشاهده کرد. این تنوع اماکن مذهبی ادیان مختلف در هیچ‌کدام از مناطق تهران، و بلکه ایران، دیده نمی‌شود. اگر خیابان سی تیر را خیابان ادیان نامیده‌ایم، منطقه شش را می‌توانیم منطقه ادیان تهران بدانیم. برخی از مکان‌های مذهبی این منطقه عبارت‌اند از: مسجد حضرت امیر(ع)، مسجد النبی(ص)، مسجد جلیلی و کلیساهایی چون کلیسای سرکیس مقدس، پولس، حضرت یوسف(ع)، حضرت ابراهیم(ع) و همچنین کنیسه‌هایی چون ابریشمی، خراسانی‌ها، و عبدالله‌زاده.
یکی از مهم‌ترین تأسیسات شهر تهران، با نام تصفیه‌خانه جلالیه، در دهه سی در این منطقه احداث شد و بعد از آن تهران رسماً در شمار شهرهای بزرگ جهان قرار گرفت که به لوله‌کشی آب مجهز بودند. در دهه چهل و پنجاه خورشیدی، مدرن‌ترین برج‌های تهران که نماد توسعه شهر بودند، در این منطقه ساخته شدند، برج سامان بلوار الیزابت (کشاورز)، برج ونک پارک حاشیه بزرگران شهید همت و برج‌های سه‌گانه آ. اس. پ از جمله این برج‌ها بودند که بسیار اصولی و مقاوم ساخته شده‌اند. در دهه هشتاد نیز بزرگ‌ترین برج پایتخت، با ۵۴ طبقه، با نام برج بین‌المللی تهران در این منطقه برپا شد.
- مروری بر وضعیت منطقه ۶
استخوان‌بندی فضایی این منطقه متکی بر محور شمالی‌ـ جنوبی ولی‌عصر(عج) است که همین محور، برای شهر تهران نیز در حکم محور اصلی عمل می‌کند. محور شرقی‌ـ غربی آزادی نیز با شرایط مشابه برای شهر تهران و منطقه ۶ ایفای نقش می‌کند. وجود این محور در لبه، به ساختار منطقه ۶ ویژگی متفاوتی بخشیده است. میدان‌های ولی‌عصر(عج)، انقلاب، فردوسی، هفت‌تیر، فاطمی و بیهقی همگی در عین حال که مراکزی شهری هستند در حکم گره‌گاه‌های اصلی منطقه ۶ عمل می‌کنند.
در عین حال، برخی مراکز محلی همچون میدان فلسطین، میدان فرهنگ در یوسف‌آباد، میدان سلماس، پارک گلها، میدان فرشته در امیرآباد جنوبی، مرکز محله ثنایی و میدان شعاع به‌عنوان گره‌های محلی در سطح منطقه ایفای نقش می‌کنند. (طرح تفصیلی منطقه ۶، ۱۳۸۴). همچنین طرح تفصیلی این منطقه در چشم‌اندازی که ارائه داده است بر برخی از خصوصیات همچون «تنوع عملکردی، مدرن بودن، پایداری و تأثیرگذاری» تأکید داشته است. نرخ رشد جمعیت منفی موجود در جدول ۷ نشان‌دهنده افزایش فعالیت‌های تجاری‌ـ اداری و همچنین کاهش بافت مسکونی در این منطقه است. در این منطقه نیز نرخ رشد جمعیت بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ افزایش یافته است.
نظر شما