نقش زندگی بر دیوار کوچه

همشهری آنلاین_مژگان مهرابی: در جای جای پایتخت هم اجرا می‌شود و صد البته هم که منطقه ۱۴ مستثنی از این قاعده نیست. با پیگیری‌های دفتر توسعه نوسازی محله دولاب، این بار قرعه به نام کوچه گلشناس افتاده و در کنار بروبچه‌های دفتر نوسازی، شهروندان هم آستین همت بالا زده‌اند تا رنگ و لعابی به در و دیوار کوچه‌شان بدهند.

کوچه‌ای که تا چندی پیش نازیبایی دیوارها و آلودگی آن باعث دلزدگی اهالی شده بود، حالا قرار است به یک معبر خوش منظر تبدیل شود. اما آنچه مهم تر از تحول در بافت محله فرسوده به چشم می‌آید، جنب‌وجوش اهالی و همکاری آنها برای زیباسازی محل زندگی‌شان است. اقدامی که اگر همیشگی باشد، می‌تواند زمینه برقراری یک ارتباط سالم و صمیمی بین شهروندان را فراهم کند. به دعوت «فاطمه صدقی‌زاده» کارشناس اجتماعی دفتر توسعه نوسازی دولاب و جمعی از اهالی محله در جمع‌شان حاضر شدیم تا گزارشی از دست رنج‌شان منعکس شود.  

 در پیچ و خم خیابان امیرسلیمانی، تابلوی کوچه گلشناس دیده می‌شود. کوچه‌ای باریک که خود به چند کوچه بن‌بست دیگر راه دارد. نمای آن زیبا نیست. زهواردررفتگی از در و دیوارش می‌بارد. کوچه‌ای قدیمی که در دل بافت فرسوده محله دولاب قرار دارد. به جز تعداد انگشت‌شمار آپارتمان نوسازی که در اینجا واقع شده، باقی خانه‌ها کلنگی و کوچک هستند.

ساعت حدود ۴ عصر را نشان می‌دهد که برو بچه‌های دفتر توسعه نوسازی از راه می‌رسند. «فاطمه صدقی‌زاده» کارشناس اجتماعی دفتر توسعه نوسازی محله دولاب ابتدای امر به سراغ زهره گلشناس یکی از فعالان محله می‌رود و می‌خواهد باقی همسایه‌ها را با خبر کند. قرار است اتفاق خوشی رخ دهد. اتفاقی که از چند روز پیش همسایه‌ها منتظر وقوعش هستند.

لحظاتی بعد همسایه‌ها یکی یکی بیرون می‌آیند و در میدانگاهی کوچه جمع می‌شوند. نیم ساعتی می‌گذرد و نقاشانی که برای نقاشی دیواری انتخاب شده‌اند، در محل حاضر می‌شوند. وسایل نقاشی‌شان را گوشه دیوار می‌گذارند تا برای انتخاب طرح‌ها به نتیجه نهایی برسند. صدقی‌زاده می‌گوید: «طرح‌ها را طبق خواسته اهالی اجرا کنید.» نقاش‌ها دست به کار می‌شوند و جوان‌ترها هم به کمک می‌آیند. به گفته صدقی‌زاده، نقش‌ها و طرح‌ها از پیش تعیین شده و چون این محله بافت مذهبی دارد، به خواسته اهالی طرح‌ها با مفاهیم دینی انتخاب 
شده است.  

• دستاورد بچه‌ها روی دیوار کوچه 

شور وصف‌ناپذیری در بین اهالی دیده می‌شود. از پیر و جوان برای همراهی آمده‌اند. خوشحال از اینکه کوچه‌شان زیبا می‌شود. صدقی‌زاده می‌گوید: «ابتدا وقتی درباره طرح توضیح دادیم اهالی خیلی استقبال نکردند تصورشان بر این بود که باید هزینه نقاشی دیواری را پرداخت کنند اما بعد که متوجه شدند هزینه‌ای برای آنها ندارد استقبال کردند.» یکی از نقاش‌ها دیوار کنار سقاخانه را سفید کرده و نام حضرت ابوالفضل(ع) را می‌نویسد.

این اسم در کنار سقاخانه حس خوبی به اهالی منتقل می‌کند نقاش دیگر به سراغ فرورفتگی دیواری که در چند قدمی مسجد انصارالعباس(ع) قرار دارد می‌رود و تصویر یک مسجد را می‌کشد. بیشتر از نقاشی دیواری حال خوش اهالی و همکاری آنهاست که همه را سرحال کرده است. گوشه دیگری از دیوار به فعالیت بچه‌ها اختصاص داده شده است. صدقی‌زاده در این‌باره می‌گوید: «هدف از دخالت دادن بچه‌ها برای نقاشی دیواری در واقع تحریک حس همکاری و تعصب به محله‌شان است. آنها از این پس بیش از همه مراقب دیوارهای کوچه‌شان هستند که کثیف نشود. علاوه بر آن مشارکت اجتماعی را یاد می‌گیرند.» هرکدام از بچه‌ها با یک قلمو دست به کار می‌شوند. آنچه در ذهن دارند را روی دیوار پیاده می‌کنند. یکی پروانه می‌کشد و دیگری خورشید.  

• همکاری همگانی 

اما اینکه از بین کوچه‌های فرسوده محله دولاب، کوچه گلشناس انتخاب شده را صدقی‌زاده بازگو می‌کند: «بافت محله دولاب و گذر پایین فرسوده است. اغلب معابر باریک هستند و خانه‌ها کلنگی‌اند. نمای اغلب خانه‌ها غبار گرفته و در واقع می‌توان گفت نمای زیبایی ندارند. بعد از بررسی‌های انجام شده تصمیم گرفتیم کوچه گلشناس که یکی از معابر پر تردد و پرجمعیت محله است برای طرح کوچه رنگی انتخاب شود.

از این‌رو با اداره امور بانوان و سازمان نوسازی رایزنی کردیم. ابتدای حوزه خدمات شهری آسفالت کوچه و مرمت جوی‌ها را انجام داد. آب داخل نهر جریان دارد و صدای شرشرش حال و هوای دیگری به محله داده است. به گفته صدقی‌زاده، پیش‌تر بوی بد نهر آزاردهنده بود و بارها همسایه‌ها این موضوع را به سامانه ۱۳۷ منعکس کرده بودند. اکنون نهر عاری از هرگونه آلودگی است و اهالی دیگر اجازه نمی‌دهند کسی با ریختن زباله در جوی آن را آلوده کند.  

• دیوارهای رنگی خانه عصمت خانم

در بین اهالی بیش از همه «عصمت خواجه ای» یکی از بانوان سالمند محله که در بین اهالی به «خاله عصمت» شهره است، ابراز خوشحالی می‌کند: «خیلی از اهالی که در دولاب زندگی می‌کنند توان نوساز کردن خانه‌شان را ندارند. برای همین خانه‌های اینجا اغلب کلنگی است. دیوارها به دلیل دود ماشین‌ها و آلودگی هوا سیاه شده‌اند.

همین محله را زشت می‌کند. شاید باورتان نشود قبلاً که پنجره را باز می‌کردم دلم می‌گرفت. حالا دیوار خانه‌ام را سفید کرده و کلی نقش و نگار کشیده‌اند.» «معصومه توکلی» هم رأی با خواجه‌ای است و متذکر می‌شود محله‌اش را دوست دارد و به هیچ عنوان راضی به نقل مکان از اینجا نیست. او می‌گوید: «مسجد در همسایگی ماست. قدمت چند صدساله دارد. کجا بروم از اینجا بهتر. حالا هم که زیبا شده دیگر چه می‌خواهم؟» یک ساعتی می‌گذرد و سرو کله اهالی کوچه‌های همجوار پیدا می‌شود. اغلب برای تماشا آمده‌اند. از اینکه کوچه گلشناس زیبا شده لذت می‌بردند. یکی‌شان از صدقی‌زاده می‌خواهد این اقدام برای کوچه آنها هم انجام شود.  

• شهردار محله 

در پایان نوبت به انتخاب شهردار محله می‌رسد. چه کسی بهتر از «زهره گلشناس» که از قدیمی‌های محله است و با همسایه‌ها ارتباط خوبی دارد. اهالی او را به‌عنوان شهردار محله معرفی می‌کنند. گلشناس می‌گوید: «۲۰ سالی می‌شود در این محله زندگی می‌کنم. در سرای محله فعالیت دارم و به دلیل تعاملی که با همسایه‌ها برقرار کرده بودم هر کدام‌شان از هر موضوعی که دلخور بود به من می‌گفت و من هم به دبیر شورایاری انتقال می‌دادم.» خیلی از مشکلات کوچه با نامه‌نگاری‌هایی که گلشناس انجام داده برطرف شده است. حالا مسئولیت شهردار محله را عهده‌دار شده تا آنچه در توان دارد برای رفاه اهالی و آبادانی کوچه‌شان انجام دهد.