همشهری آنلاین_پروانه بهرام نژاد: دیوارهای فرسوده از گذر زمان که از چند ماه پیش نقش‌ها و رنگ‌ها و گلدان‌های متنوع، به کمک‌شان آمده و زینت‌بخش معابری در دل بافت فرسوده سیزدهمین تکه پایتخت شده‌اند که نه نای مقاومت در برابر زلزله را دارند و نه پیش از این زیبایی بصری داشتند. این طرح که با مشارکت دفتر توسعه محله صفا، شهید اسدی و زاهدگیلانی و به همت اهالی محقق شده، حالا به یک الگو برای سایر معابر این محدوده درآمده و قرار است در بقیه کوچه و خیابان‌های بافت فرسوده نیز اجرا شود. طرحی که برگرفته از هویت محله و احیای خاطرات اهالی است.
- پیش به سوی شهر رنگی
با توجه به رویکرد شهرداری تهران در تغییر چهره پایتخت از فضای شهر خاکستری به شهر رنگی، طرح زیباسازی کوچه‌ها و معابر بافت فرسوده با هدف ایجاد سرزندگی، نشاط و امید در میان ساکنان، در دستور کار قرار گرفته است.
«محمد معما» شهردار ناحیه یک منطقه ۱۳ دراین‌باره می‌گوید: «این طرح، ابتدا در کوچه عابدینی محله صفا در ناحیه یک با مشارکت شهروندان اجرا و سپس در کوچه حلیمی که در بافت فرسوده واقع شده و با داشتن ۱۹ پلاک با مشارکت شهروندان به مساحت هزارو ۸۰۰ مترمربع به شکل متنوعی توسط شهرداری ناحیه یک منطقه رنگ آمیزی شد.»
او می‌افزاید: «در حال حاضر، عملیات جداره سازی در کوچه حلیمی و دیگر کوچه‌های ناحیه یک به مساحت هزار و ۲۰۰ مترمربع اجرا شده و به‌زودی عملیات رنگ آمیزی آن نیز به مرحله اجرا در می‌آید. نهر میان این کوچه‌ها نیز تعویض شده تا رفت و آمد در این محدوده تسهیل شود. همچنین گلدان‌هایی به دیوار کوچه‌ها نصب و نگهداری از آنها به عهده ساکنان کوچه است.»
- کوچه‌های باصفای محله صفا
از همان ابتدای ورود به کوچه عابدینی در محله صفا، تفاوت ظاهری آن در مقایسه با کوچه‌های مجاور، چشم هر رهگذری را به خود خیره می‌کند. دیوارهای رنگی با طرح‌های متنوع که کاشی‌های سورمه‌ای رنگ بر بلندای آنها جاخوش کرده است و نقوش هنری زیبایی‌اش را افزون.
اگر خطوط قرمز روی دیوارها را دنبال کنید، امتداد این خیابان به گلدان‌های رنگارنگ و نقش و نگارهایی منتهی می‌شود که انگار تابلوهای نقاشی قدم و نیم‌قد ردیف به ردیف به خط شده‌اند. «معصومه رضایی» بانوی ۷۰ ساله ساکن کوچه عابدینی درباره تغییر جدید محله‌شان می‌گوید: «پس از سالها دستی به سر و روی کوچه ما کشیده‌اند و کوچه عابدینی خیلی زیبا شده‌است.
از دیدن این گلدان‌ها، حالمان خوب می‌شود. برای ما در این سن باز کردن چشمانمان هر صبح به روی گل و گلدان‌های رنگی بسیار لذت‌بخش است. این کار قشنگ را خیلی دوست داریم. کوچه‌مان صفا گرفته است. از خانم حبیبی و همکارانش که برای محله ما خیلی زحمت کشیدند و حال و هوای تازه به اینجا بخشیده‌اند، تشکر می‌کنم.»
- گلدان‌های رنگارنگ
گل‌های گندمی و ناز اصلی‌ترین گونه‌های گیاهی کاشته شده در گلدان‌های زرد، قرمز و سبزرنگ، جلوه‌ویژه به دیوارهای محدوده بخشیده است. گل‌هایی که سراسر کوچه عابدینی با فاصله از هم روی دیوارها نصب شده تا زیبایی این معابر دوچندان شود. این کوچه در دل بافت فرسوده محله صفا جان دوباره گرفته و حالا جای خود را به کوچه زیبای سیزدهمین تکه پایتخت داده‌است.
«فاطمه حبیبی» کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محله های صفا، شهیداسدی و زاهدگیلانی دراین‌باره می‌گوید: «ما طرح‌مان را با تشکیل یک کارگروه افزایش احساس تعلق خاطر مردم به محله صفا شروع کردیم. این کارگروه هویت محلی چند جلسه کار کرد تا در نهایت یکی از کوچه‌های محله صفا که کوچه آسیب‌خیزی هم بود و دیواره‌های مستعد نوسازی داشت را انتخاب کردیم تا بهسازی محیطی انجام دهیم.»
او می‌افزاید: «در این کارگروه از کسانی که دغدغه هویت محلی داشتند، دعوت کردیم حضور پیدا کردند. پس از برگزاری چند جلسه کوچه‌های عابدینی و حلیمی را به صورت پایلوت انتخاب کردیم تا با استفاده از عناصر بومی و محلی رنگ آمیزی کنیم.»
- نقش‌هایی از دل خاطره‌ها
پشت بسیاری از تصاویر و نوشته‌هایی که در کوچه عابدینی دیده می‌شود، قصه‌ای پنهان است. قصه‌ای که تعدادی از اهالی آن را در جلسه‌های خاطره‌گویی کارگروه هویت محلی مطرح کرده‌اند. حبیبی دراین‌باره می‌گوید: «دو جلسه خاطره‌گویی یکی در پاتوق محله و دیگری هم در خانه بانو حجازی با حضور اهالی کوچه برگزار کردیم. در این جلسات من خاطرات را ضبط و پیاده کردم و به طراح دادم تا با توجه به این خاطرات نقاشی بکشد.
زیرسازی کار و شروع آن ۹ ماه زمان برد تا جلب اعتماد مردم و همکاری و مشارکت آنها را داشته باشیم. البته متأسفانه نتوانستیم همه آن خاطره‌ها را نقاشی کنیم و در نهایت به دلیل یکسری چالش‌های محلی، طرح‌های ملی را جایگزین و از حرم امام رضا (ع) تا برج آزادی را نقاشی کردیم.»
اهالی محله ها هم نظرات قابل توجهی درباره طرح های اخیر زیباسازی دارند. «امیر سعیدی» اتفاقی گذرش به این کوچه افتاده و وقتی از او درباره این معبر می‌پرسیم، می‌گوید: «اینجا خیلی خاص رنگ‌آمیزی شده و جلب توجه می‌کند. مثلا نقاشی پیرمردی که به پرنده‌ها غذا می‌دهد برایم تداعی‌گر قدیم است. کاش همه کوچه شهر این شکلی شود.»
- شاهین قهرمان میهن خوش‌آمدی
«شهیدان برخیزید، نظاره‌گر ورود آزادگان باشید.» جمله‌ای است که در یک سو و در مقابلش «شاهین قهرمان قهرمانان به میهن خوش آمدی» کنار در ورودی خانه‌ای نوشته شده که بیش از ۳۰ سال قبل اهالی وقتی از بازگشت «شاهین» پسر صاحب این خانه از دوران اسارات باخبرشدند، این جمله‌ها را روی همین دیوار نوشته بودند. جمله‌هایی که حالا بازسازی و دوباره سرجای قبلی‌اش نقش بسته است. حبیبی می‌گوید: «در این دو کوچه کارهای متعددی انجام دادیم تا از عناصر هویت محلی خودشان استفاده کنیم.
جمله روی این دیوار را آن سالها همسایگان اینجا نوشته‌بودند و ما آن را بازسازی کردیم که بسیار برای اهالی خوشایند بود.» «ایران حجازی» که از ۳۰ سال پیش در کوچه عابدینی زندگی می‌کند، درباره نمای جدید اینجا می‌گوید: «دستشان درد نکند، خیلی کار کردند و زحمت کشیدند. اینجا خیلی باصفا و قشنگ شده است. به نظر من چنین کارهایی در بافت فرسوده باید بیشتر انجام شود. هر فردی که به خانه ما می‌آید می‌گوید: خوش به حالتان چه کوچه زیبا و بامزه‌ای دارید.»
یادبودهای سرامیکی
روی دیوارهای رنگی، کاشی‌های سرامیکی مربعی با فاصله از هم با نوشته‌های متفاوت دیده می‌شود که پای هر کاشی هم امضا و نام یک فرد حک شده‌است.
کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محله صفا، شهیداسدی و زاهدگیلانی دراین‌باره می‌گوید: «یکی از کارهای مهم ما تأمین بودجه این کار بود که آن را به کمک طرح «سهامدار پروژه» اجرا کردیم. طرحی که برای اولین بار اجرا شد و موفقیت‌آمیز هم بود. براساس این طرح اهالی را دعوت و طرح را به آنها معرفی کردیم. از آنها خواستیم مشارکت مالی کنند و در ازای هر مشارکت مالی که انجام می‌دهند، یک کاشی به اسم خود و به جمله دلخواهشان و تقدیم به آن فردی که دوستش دارند تهیه و بر روی دیوار نصب کنیم. تعدادی از اهالی و حتی کارشناسان و همکاران ما در دفتر توسعه محلی هم مشارکت کردند.»
حبیبی ادامه می‌دهد: «قرار است این کاشی‌ها تا ۲سال روی دیوارها بماند و احتمالا در قالب طرح دیگری که ایجاد موزه محلی است و قصد داریم امسال اجرا کنیم، این کاشی‌ها را به موزه انتقال می‌دهیم.»
- به یاد کمک‌های شخصی یک معاون
در گوشه‌ای از این کوچه پاتوق محله عابدینی هم ایجاد شده تا شهروندان اوقات فراغت‌شان را در یک جای امن و زیبا و در کنار هم سپری کنند. پیش از شیوع ویروس کرونا این پاتوق شلوغ و میزبان افراد بسیاری بود اما حالا خلوت شده است. در دل این پاتوق رنگی، بر سرسرای نقاشی درچوبی قدیمی، تابلویی سرامیکی جلب‌توجه می‌کند که حبیبی درباره آن اینطور توضیح می‌دهد: «وقتی می‌خواستیم پاتوق محله حلیمی را ایجاد کنیم، درمحل فعلی این نقاشی، ساختمان متروکه‌ای وجود داشته که محل تجمع موش، معتادان و بستر انواع آسیب اجتماعی بود.
اما این ملک با هزینه شخصی «بابک شیدایی» معاون شهرسازی وقت تخریب و به امکانات محدوده اضافه شد. حالا این کاشی به رسم یادبود و قدردانی از کمک‌های شخصی آقای معاون اینجا نصب شده است و اهالی کمک‌های او را فراموش نمی‌کنند.» روی این کاشی هم جمله‌ای به یادگار از او نوشته شده: «پس از قریب به ۴۰سال زیستن، باور دارم حال خوش در گروه بخشش و مهربانی است. بابک شیدایی معاون شهرسازی ومعماری شهرداری منطقه ۱۳.»
- کوچه های رنگی و شاد
یکی بنفش، دیگری زرد و آن کناری‌اش هم سبز رنگ است. درکوچه‌های عابدینی و حلیمی هارمونی رنگ‌ها به خوبی و متنوع رعایت شده و تماشای آنها چه برای ساکنان همیشگی این محدوده و چه برای افرادیکه گاهی گذرشان به این حوالی میافتد، دل‌انگیز است. «رامو حیدری» ۱۶ ساله یکی از نوجوانان محله که همراه دوستانش در پاتوق محله حلیمی دورهم نشسته‌اند دراین‌باره معتقد است: «محله ما مثل پاریس شده، مثل آن محله‌های رنگی که دیدنش برای ما از گوشی تلفن هم جذاب است.
حالا در کوچه حلیمی از همان ابتدا خانه‌های رنگی رنگی سبز و نارنجی دیده می‌شود که اینجا را خیلی متفاوت و باحال کرده‌است. منم به عنوان یکی از اهالی خوشحالم از اینکه اینجا رو زیبا کرده‌اند. تا قبل از این، دیوارهای اینجا سیاه و خاکستری بود.» یکی دیگر از دوستان او هم صحبت‌هایش را اینطور تکمیل می‌کند: «در اینجا زمین فوتبال و لی لی هم روی زمین کشیده‌اند اما برخی از مردم ماشین پارک می‌کنند و نمی‌توانیم بازی کنیم. بهتر است دراین زمینه فرهنگ‌سازی شود.»
- رفع خستگی با یک استکان چای قندپهلو
از همان شروع اجرای طرح از مرحله زیرسازی تا ترسیم نقاشی‌های دیواری، برخی از اهالی پای ثابت تحقق این طرح و از مشارکت‌کنندگان اصلی بودند. این میان بانوان بیش از مردان، دست اندرکاران این طرح را همراهی کرده و یاریگرشان بودند.
کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محله صفا، شهیداسدی و زاهدگیلانی با یادآوری خاطره آن روزها ادامه می‌دهد: «برخی از اهالی خیلی مشارکت می‌کردند البته برخی هم حتی اجازه ندادند دیوار خانه‌شان را رنگ‌آمیزی کنیم. اما اغلب مردم به ما لطف داشتند، یکی برایمان میوه می‌آورد و دیگری با سینی چای به دست وارد کوچه می‌شد.
هر کسی که رد می‌شد، خسته نباشید می‌گفت و ارتباط میان بچه‌ها ما و اهالی آنقدر رونق گرفته بود که بچه‌ها وسایلشان را در خانه اهالی می‌گذاشتند و شهروندان مواظب وسایل و حتی مراقب بچه‌ها درحین کار بودند. حتی برخی قلم مو به دست شدند و در رنگ‌آمیزی و نقاشی به ما کمک کردند. اکنون هم اهالی مراقب نقاشی و گلدان‌های گل نصب شده بر روی دیوارها هستند.»
- کار از شهرداری نگهداری از شهروندان
حالا پس از تکمیل طرح، نگهداری از آن به خود ساکنان سپرده شده و مراقبت از این گلدان‌ها و نقاشی ها به عهده اهالی است.
«جمیله نجفی زاده» متولد ۱۳۳۸ که از ۳۰ سال پیش تاکنون در این کوچه زندگی می‌کند، درحالیکه مشغول آبیاری گلدان‌های کوچه است، می‌گوید: «ما به دیوار خانه‌مان رسیدگی می‌کردیم اما برخی خودشان هم سلیقه نداشتند و به نظر من نباید به امید کسی ماند. در این ۳۰ سال اکنون محله ما رنگ متفاوتی به خود گرفته و تمیز شده‌است. از دیدن این تغییر خیلی خوشحالم. پیش از این وقتی کسی می‌خواست به خانه ما بیاید خجالت می‌کشیدم اما الان بهتر شده‌است.
امیدوارم این طرح را در بقیه کوچه‌های محله صفا هم انجام دهند. هر کسی از اینجا رد می‌شود می‌گوید: به به، عجب کوچه‌ای.» حبیبی هم در تکمیل صحبت‌های این همسایه می‌گوید: «بانو حجازی و بانو نجفی‌زاده برای این کوچه‌خیلی زحمت می‌کشند و به نوعی اینجا به کمک این دوشخص سرپامانده‌است.» او می‌افزاید: «قرار است این طرح در همه محله‌های بافت فرسوده در قالب «کوچه دوستی» اجرا شود که ایده آن برگرفته از کوچه عابدینی است.»
نظر شما