همشهری- الناز عباسیان: مگر می‌شود از سینمای ایران سخن گفت و از این بازیگر تأثیرگذار سینمای ملی ایران حرفی به میان نیاورد؛ کسی که نامش با تاریخ سینمای ایران گره خورده است و بسیاری او را فاتح نیم‌قرن گیشه‌ها و قلب‌ها می‌نامند؟ از «خداحافظ رفیق» و «تنگنا» گرفته تا «عقاب‌ها»، «دوئل»، «گیرنده»، «دادشاه» و «چ» ما را یاد ژست‌های هنری مردی می‌اندازد که چهره، صدا و زبان بدن منحصربه‌فردش از او بازیگری ماندگار و محبوب در سینمای ایران ساخته است. «سعید راد» با بازی در بیش از ۷۰ فیلم سینمایی و تلویزیونی و تئاتر، هنوز هم سرحال و قبراق است. سن برای او فقط یک رقم در شناسنامه است و حالا با ۷۷ سال سن باز هم جزو گزینه‌های نخست نقش‌های باابهت و چالشی در سینمای ایران است. البته او این روزها از وضعیت سینمای کرونازده کشور گلایه دارد و می‌گوید: «وقتی کرونا این چنین بی‌رحمانه روزانه بیش از ۶۰۰ نفر از هموطنان ما را به کام مرگ می‌کشد، چه اصراری داریم که سالن‌های سینما باز باشد؟! اگر فکر معیشت هنرمندان هستید، چاره کار باز کردن در سینماها -که خود ریسک ابتلا را بالا می‌برد- نیست!» البته راد مدتی است که کمتر تن به گفت‌وگو با رسانه‌های مختلف می‌دهد. دل خوشی هم از برخی از اهالی رسانه‌ها ندارد و می‌گوید بعضی از خبرنگاران تمام تلاش خودشان را می‌کنند تا از یک مصاحبه با یک بازیگر یا فرد خاص، یک جمله حاشیه‌ای یا خبر جنجالی برای مطرح کردن خود یا رسانه‌شان تیتر کنند. با این حال چون دل نگران این روزهای سینما، هموطنان و هنرمندان آسیب‌دیده از کروناست، پای این گفت‌وگو می‌نشیند. با هم در ادامه بخش‌هایی از گفت‌وگو با این ستاره سینمای ایران را می‌خوانید.
- در حالی هفته گرامیداشت سینما را سپری می‌کنیم که صنعت سینما تحت‌تأثیر شیوع ویروس کرونا، روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد و هنرمندان بسیاری متضرر شده‌اند. برای این روزهای سینمای کرونازده ایران راه برون‌رفتی پیشنهاد می‌کنید؟
کارشناسان و متخصصان بسیاری هستند که در این زمینه می‌توانند صاحب‌نظر باشند و هر یک هم نظر خاص خودشان را دارند اما از دیدگاه من، باید این ویروسی را که تمام دنیا را درگیر خودش کرده‌است جدی‌تر بگیریم. من تعجب می‌کنم و در حیرتم که در شرایطی که روزانه بیش‌از ۶۰۰ الی ۷۰۰ نفر از هموطنان ما فقط به واسطه ابتلا به کرونا، از دنیا رفته و صدها خانواده داغدار می‌شوند، چه اصراری داریم که سالن‌های سینما را باز نگه‌داریم؟ بسیاری از ما روحیات و رفتارهایمان غیرقابل‌پیش‌بینی است! واقعا در این شرایط چند درصد از مردم در این وضعیت می‌خواهند به سینما بروند؟ مگر ممکن است در مصیبتی که همه دنیا و مخصوصا ایران درگیر آن شده، مردم به سینما بروند؟ باید پذیرفت که در وضعیت پاندمی کرونا، حضور در سالن‌های سربسته سینما خود ریسک بزرگی است که احتمال ابتلا به ویروس کرونا را افزایش می‌دهد. بسیاری اصرار دارند سینماها در این شرایط باز باشند تا صنعت سینما آسیب نبیند اما این راهکار نیست. با این باز شدن سینماها به این شکل، چه کمکی به صنعت سینما می‌شود؟
- برخی با هدف حمایت از هنرمندان و همه کسانی که در این صنعت متضرر شده‌اند اصرار به بازگشایی سینماها دارند. آیا مؤثر است؟
من هم برای معیشت اهالی سینما، هنرمندان تئاتر و همه عوامل سازنده فیلم‌ها و نمایش‌ها نگران و متأثر هستم. دلم پیش این عزیزان است که اغلب در این بحران و تورم اقتصادی، خانه‌نشین و بیکار شده‌اند. من علت این مشکل را هم عدم‌مدیریت باثبات می‌دانم؛ زیرا اگر مدیریت باثبات وجود داشت این وضعیت رخ نمی‌داد. بسیاری از مردم باآبرو از جمله برخی هنرمندان، در مضیقه‌اند و حتی در تامین هزینه‌های جاری زندگی خود مثل پرداخت اجاره‌بهای‌خانه با مشکل مواجهند. متأسفانه کسی به فکر این قشر متضرر از کرونا نیست. امیدوارم فکری اساسی برای معیشت هنرمندان آسیب‌دیده از کرونا کنند؛ کسانی که برای هنر سینما زحمت کشیده‌اند و ستون‌های این سینما هستند و حالا در رنج‌اند؛ هیچ‌کسی هم به فکر آنها نیست.
- به‌نظر شما اکران آنلاین می‌تواند حداقل به‌طور موقت کارگشا باشد؟
حقیقت این است که در این‌میان افرادی هستند که از اکران آنلاین سود می‌کنند. من شخصا اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی را نه رد و نه تأیید می‌کنم اما حرف من چیز دیگری است؛ من معتقدم درست است که این روزها کرونا همه ما را افسرده و ناراحت کرده و نیازمند روحیه خوب، خنده و شادی هستیم اما عاقلانه نیست برای رسیدن به این روحیه اصرار به بازگشایی سینماها داشته‌باشیم. رفتن به سینما واقعاً دل و دماغ می‌خواهد. این روزها همشهریان زیادی از بین ما می‌روند؛ ببینید در بهشت‌زهرا (س) چه خبر است؟ این تعداد قربانی کرونا دردناک است. من که با شنیدن این همه خبر بد، حتی دل و دماغ زندگی کردن روزمره را ندارم چه برسد به اینکه فکر سینما رفتن باشم. تا چند سال پیش مثلاً اگر اتوبوسی در جاده دچار حادثه شده و چندین نفر از مسافرانش از دنیا می‌رفتند تا چندین روز روحیه جامعه خراب می‌شد اما گویی این روزها این آمار بالای مرگ‌ومیر جزء لاینفک زندگی ما انسان‌ها شده است. ما ملتی بزرگ و بالنده هستیم. این بی‌تفاوتی، برای ملت باتمدن و دارای تاریخ کهن ما، زیبنده نیست.
- گویا به این ویروس عادت کرده‌ایم؟
نه مسئله عادت نیست. ما عادت نکرده‌ایم بلکه بی‌تفاوتی می‌کنیم. ما چرا به چیزهای خوب زندگی، عادت نمی‌کنیم؟ مگر مرگ شوخی‌بردار است. اگر خدای‌نکرده یکی از عزیزان شما جان خود را بر اثر کرونا از دست بدهد آیا شما روحیه سینما رفتن خواهید داشت؟ آیا اصلاً حوصله صحبت با من را دارید؟
- حرف شما متین است و متأسفانه ما کرونا را چندان جدی نگرفته‌ایم. با وجود اهمال‌کاری برخی مسئولان و بی‌تفاوتی بخشی از مردم جامعه به‌نظرتان در این وضعیت چه می‌توان کرد؟ می‌توان گذشته را تاحدودی جبران کرد؟
ما با گذشته و آنچه انجام‌شده یا نشده کاری نداریم. متأسفانه ما ملتی هستیم که همیشه به گذشته می‌پردازیم. عرفا و فلاسفه ما بارها این جمله را گفته‌اند که «گذشته، درگذشته است و امروز را باید دریابیم.» از همین امروز می‌توان تصمیم‌های قاطع برای کنترل وضعیت کرونا و حمایت از اقشار آسیب‌دیده از کرونا گرفت. فعالیت برخی مردم به‌دلیل مشکلات اقتصادی قابل‌توجیه است اما اصرار به حضور در برخی فعالیت‌های تفریحی در این روزهای کرونایی واقعاً قابل‌توجیه نیست. قطعا همه ما دلتنگ رفتن به سینما و نگران این صنعت مهم هستیم. من خود بیش‌از ۵۰ سال است که در این سینما دست‌اندر کار بوده‌ام اما بحث من چیز دیگری است. شرایط کرونایی کشور الزام می‌کند با همه خستگی‌ها، باز هم منتظر بمانیم تا همه افراد واکسینه شده و کرونا کنترل شود. به‌نظر می‌رسد باید با کرونا تا مدت زیادی کنار بیاییم و خودمان رعایت کنیم چون مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار جلوگیری از این ویروس خودمراقبتی است.
- شما چطور بااین روزهای کرونایی کنار آمده‌اید؟
هر کسی به دلایلی مجبور به فعالیت و کارکردن در این شرایط سخت کرونایی است و اما باید تمام شیوه‌نامه‌ها را با دقت رعایت کنیم تا علاوه بر آسیب ندیدن خودمان به دیگران هم با انتقال کرونا آسیبی وارد نکنیم. من شخصا از سوار شدن در هواپیما گرفته تا ماشین، سر صحنه فیلمبرداری و محل اسکان، به دقت رعایت می‌کنم و در زمانی که کار هم ندارم سعی کرده‌ام جز در شرایط اضطراری از منزل خارج نشوم. مردم هم باید پروتکل‌ها را جدی بگیرند تا زودتر همه مردم ایران و جهان از شر این ویروس خلاص شوند.
- هم‌اکنون مشغول بازی در فیلم خاصی هستید؟
مشغول بازی در یک‌سریال هستم که تقریباً تصویربرداری آن در حال اتمام است. تیم خوبی هستند و برای دفتر صبا فیلم تولید می‌شود. فعلا اسمی از آن نمی‌برم چون احتمالاً اسم فیلم تغییر خواهد کرد. از چلنجی که در این نقش بود خوشم آمد و و این چلنج مرا ترغیب به بازی در این فیلم کرد. همچنین فیلم‌های سینمایی متعددی به من پیشنهاد شده که پروداکشن و تیم سازنده خوبی دارند اما نقش‌هایی که برای من درنظر گرفته شده موردقبول من نیست.
- نقشی خاصی مدنظر شماست؟
باید پذیرفت که من هم‌اکنون در یک شرایط سنی قرار گرفته‌ام که هر نقشی مناسب من نیست. در حقیقت باید برای من با توجه به سبقه هنری و سن و سالم نقش بنویسند.
- به‌خاطر چهره باابهت، صدا و زبان بدن منحصربه‌فردتان، اغلب نقش‌های ضدقهرمان به شما پیشنهاد می‌دهند. اینطور نیست؟
بله، چون من بیشتر زبان بدن کار می‌کنم نقش‌های ضدقهرمان بیشتر پیشنهاد می‌شود و من خودم هم این نقش‌ها را بیشتر می‌پسندم. به هر حال من آدم آرامی نیستم؛ از اول هم همینطور بوده و هستم. با این شرایط معلوم است که هر نقشی را نپذیرم. البته اگر از این حرف‌های من جنجال درست نکنید (باخنده)، من حضور در فضای مجازی را محدود کردم. البته بیشتر خبرنگاران به این حاشیه‌ها دامن‌می‌زنند. اغلب همکاران شما به‌عنوان ژورنالیست‌های جست‌وجوگر دنبال این هستند که یک چیزی از صحبت‌های طرف مقابل پیدا کرده و جنجال و حاشیه درست کنند. به همین‌خاطر مدتی است هیچ مصاحبه‌ای نکرده‌ام. این بار هم برای صحبت درباره سینمای ایران در این روزهای کرونایی راضی به گفت‌وگو شدم. سال‌هاست که در این سینما بوده‌ام و از موفقیت‌های همکارانم در فستیوال‌های بین‌المللی لذت برده و افتخار کرده‌ام. فیلم‌های خوبی در سینمای ایران ساخته شده و حرفی برای گفتن دارند؛ فیلم‌هایی که برای مردم ایران اعتبار آورده است.
- حالا که صحبت از حضور فیلم‌های خوب ایرانی در فستیوال‌های بین‌المللی شد، اجازه دهید نظر شما را درباره کیفیت فیلم‌های اخیر سینمای ایران جویا شویم؟
یادمان باشد این روزها در فرانسه یک فیلم ایرانی در حال اکران است که با فروش بسیار خوبی روبه‌رو شده است. این خیلی خوب است که این فیلم مورداستقبال مخاطبان خارجی قرار گرفته و خیلی هم موفق بوده است. این برای سینمای ایران فوق‌العاده است که فیلم‌های ایرانی در سینمای خارج از ایران چنین مورداستقبال قرارمی‌گیرد. امیدوارم این نخستین و آخرین فیلم موفق ایرانی در جهان نباشد.
- کمی فضای گفت‌وگو را عوض کنیم. می‌خواهم به نکته‌ای درباره زندگی شخصی خودتان گریزی بزنیم؛ شما از آن جمله هنرمندانی هستید که همیشه به سلامت و تناسب اندام خود توجه داشته و به گواه همکارانتان، ورزش و پیاده‌روی را حتی در مواقعی که سرکار یا مسافرت هستید، ترک نکرده‌اید. دوست داریم کمی دراین باره برایمان بگویید.
هیچ‌گاه ورزش را از برنامه زندگی‌ام حذف نمی‌کنم. ورزش باعث شادابی، طراوت و سرزندگی‌ام می‌شود. زمانی که بدن و جسم‌ام آماده است، راحت‌تر می‌توانم فکر کنم و به‌خصوص نقش‌های پرتحرک و اکشن بازی کنم. به هرحال ورزش جزء لاینفک زندگی ما آدم‌هاست و اگر به آن نپردازیم، نیمی از زندگی‌مان را از دست داده‌ایم. تأکید می‌کنم اگر ورزش را جدی نگیریم، خوب زندگی نکرده‌ایم.
- به‌عنوان سخن پایانی صحبت خاصی دارید؟
بازیگران نزد مردم در تمام دنیا اعتبار وشأن خاصی دارند و باید طوری رفتار کنیم که این اعتبار بیشتر شود و مردم از اعتبار و جایگاهی که برای هنرمندان قائل‌می‌شوند، پشیمان نشوند. هنرمند باید در اجتماع حضور پیدا کند و مواظب گفتار و رفتارش باشد. در این صورت هرگز از یاد و ذهن مردم پاک نخواهد شد. البته هنرمندان باید مواظب باشند این نوع کارهایشان جنبه‌خودنمایی پیدا نکند. خودنمایی برای هنرمند کار خوبی نیست.
خداحافظ رفیق
راد در سال ۱۳۵۰ و با بازی در فیلم «خداحافظ رفیق» ساخته امیر نادری پا به عرصه بازیگری گذاشت و این راه طول و دراز و گاهی پرفرازونشیب را تا به امروز ادامه داده است.
تنگنا
راد ۲ سال بعد از شروع بازیگری‌اش در سال ۱۳۵۲ توانست با بازی در فیلم «تنگنا» ساخته دیگری از امیرنادری خوش‌بدرخشد و برنده تندیس بهترین بازیگر نقش اول مرد از ششمین دوره جشنواره سپاس شود.
عقاب‌ها
«عقاب‌ها» فیلمی ایرانی در ژانر جنگی، ساخته ساموئل خاچیکیان محصول سال ۱۳۶۳ است که راد نقش یک خلبان ایرانی را که به وسیله کردهای عراقی نجات یافته و به ایران منتقل شده بود بازی کرد.
دوئل
یکی از فیلم‌های ستایش شده در حوزه دفاع‌مقدس، «دوئل» ساخته احمدرضا درویش است که سعید راد در نقش اسکندر در فیلم بازی کرده و خودش درباره این نقش‌آفرینی گفته برای شروع مجدد کارم، نقش فوق‌العاده‌ای بود.
سرلشکر فلاحی در «چ»
تیمسار فلاحی از شخصیت‌های برجسته انقلاب و دفاع‌مقدس است و ابراهیم حاتمی‌کیا بخش کوچکی از زندگی او را در فیلم «چ» تصویر کرد. سعید راد با هنرنمایی در نقش تیمسار فلاحی این نقش را باورپذیر کرد.
نگاهی به کارنامه هنری و جوایز سعید راد
مرد تنگناهای سینمای ایران
سعید راد متولد سال ۱۳۲۳ در محله سنگلج تهران، بازیگر سینما و تلویزیون ایران است. او بعد از ۵ سالگی به همراه خانواده در محله‌ای در شمیران (تجریش) درون کوچه‌ای به نام فردوسی ساکن شدند؛ کوچه‌ای مشهور که به انتهای آن نام «کوچه روشنفکران» اطلاق می‌شد و در آنجا خانه جلال آل‌احمد، نیما یوشیج، علی آزاد و داریوش رفیعی نیز قرار داشت. این هنرمند از سال ۱۳۵۰ فعالیت در سینما را آغاز کرد و با فیلم «خداحافظ رفیق» توانمندی‌های خودش را به رخ کشید و کم‌کم تبدیل به یک ستاره در سینمای ایران شد تا جایی که در ششمین دوره جشنواره سپاس، برای فیلم «تنگنا» در سال ۱۳۵۲، برنده تندیس بهترین بازیگر نقش اول مرد شد. راد در سال ۱۳۵۷ در نقش یک بوکسور جوان در فیلم «ساخت ایران» بازی کرد؛ فیلمی به کارگردانی امیر نادری که در آمریکا ساخته شد. او همچنین در سال۱۳۶۰در فیلم «عقاب‌ها» که پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران لقب گرفته است هنرنمایی کرد. راد، پس از اینکه در اوایل دهه ۱۳۶۰ ایران را ترک کرد، مدتی در کانادا و ایالات‌متحده آمریکا ساکن شد. او در سال ۱۳۷۹به وطن بازگشت و پس از سال‌ها دوری از سینما، در سال ۱۳۸۱ در «دوئل» ایفای نقش کرده و در فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی متعددی هنرنمایی کرد. البته خودش می‌گوید: «اگر اشاره استاد تقوایی برای ایفای نقش در فیلم آخرشان «زنگی و رومی» نبود اصلا مسئله بازگشت به کشور چندان برایم مطرح نمی‌شد. همواره افسوس می‌خورم که جلوی ساخت این فیلم گرفته شد. می‌خواستم برگردم که احمدرضا درویش «دوئل» را به من پیشنهاد داد».
گزینه اول برای نقش‌های نظامی
رکورددار همکاری با کارگردان‌های کار اول
هرچند سعید راد تجربه بازی در فیلم‌های ضدقهرمان مثل «تنگنا»، «خداحافظ رفیق»، «صبح روز چهام» و «مسلخ» را هم در سابقه خود دارد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این شانس را داشت که در سینمای نوپای دفاع‌مقدس در اوایل دهه ۶۰، نقش‌های نظامی بازی کند و «عقاب‌ها» شاخص‌ترین این نوع فیلم‌های حماسی بعد از انقلاب بود. او در بسیاری از فیلم‌ها و مجموعه‌های سینمایی و تلویزیونی، نقش‌های مختلف نظامی بازی کرده است. نقش رضاشاه در سریال«در چشم باد»، نقش یک افسر ارتش در فیلم «عبور از میدان مین» و نقش سرلشکر فلاحی در «چ» نمونه‌هایی از نقش‌های نظامی او است. البته در فیلم سراسر اکشن و البته دفاع‌مقدسی «دوئل» هم نقش خاصی بازی کرده بود. او همچنین در سال ۱۳۶۱ در نقش یک مقام امنیتی در فیلم «خط قرمز» به نویسندگی و کارگردانی مسعود کیمیایی بازی کرده بود؛ اثری که بر اساس فیلمنامه «شب سمور» بهرام بیضایی ساخته شد اما این فیلم توقیف شده هیچ‌گاه اکران عمومی نشد. راد درباره ایفای نقش‌های نظامی می‌گوید: «زمانی که لباس نظامی می‌پوشم، ارتباط خاصی با نقش برقرار می‌کنم و به همین دلیل بازی در نقش آدم‌های نظامی و به‌خصوص آدم‌های معروف نظامی برایم فوق‌العاده جذاب است. پوشیدن لباس ارتشی مربوط به نیروی هوایی و زمینی و فرورفتن در قالب این آدم‌های مقتدر و قوی، ویژگی‌های مثبت زیادی دارد و به بازیگر اعتمادبه‌نفس می‌دهد». ناگفته نماند سعید راد تنها بازیگری است که با ۱۷ کارگردان کار اول در سینما همکاری کرده است.
نظر شما