فاطمه چاپاری-همشهری آنلاین:
مردم قدیمی شهر اراک روایتگر خاطرات خود از باغ‌ها و درختان انبوهی هستند که جوان‌های این شهر هرچه در ذهن جست‌وجو می‌کنند، به‌جز تصویری از خیابان‌های عریض و آپارتمان‌های بلند با واحدهای خالی از آن به خاطر نمی‌آورند؛ مگر در رویا. ساکنان این خانه‌ها و آپارتمان‌ها هم تنها دلخوش‌اند به شمشادهای وسط بلوار و تک و توک درختی که در حیاط خانه خود یا در معابر کاشته‌اند.
به‌دنبال توسعه ناموزون شهر اراک در سال‌های اخیر و افزایش ساخت‌وسازها، بسیاری از باغ‌های این شهر ازبین رفته و باقی‌مانده آن نیز درخطر نابودی است. با این همه، کافی است دوری در شهر بزنید تا متوجه شوید ساکنان بسیاری از محله‌های این شهر از فضاهای سبز معمول در بیشتر شهرها مانند پارک‌ها و بوستان‌ها چندان بهره‌ای نمی‌برند. اظهارات شهروندان نیز حاکی از توزیع نامتوازن فضای سبز در کلانشهر اراک است.
«محمد رحیمی» یکی از ساکنان مجتمع مسکونی در ابتدای خیابان قائم‌مقام فراهانی اراک در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری دراین باره می‌گوید: ساکنان این محله از شهر حتی برای یک ورزش و پیاده‌روی ساده فضای‌سبز مناسب در اطراف خود نمی‌یابند. در سال‌های گذشته شهر اراک بی‌وقفه و به شکل تک‌هسته‌ای توسعه یافته، از همین رو تراکم ساخت‌وساز در محدوده مرکزی شهر، مانع از ایجاد فضاهای سبز دراین مناطق شده‌است. براساس اعلام سازمان فضای‌سبز شهری شهرداری اراک، تنها ۱۳درصد از بودجه شهرداری درسال‌جاری به حفظ فضای سبز شهری اختصاص یافته‌است. این موضوع در کنار افزایش قیمت زمین در طول سال‌های متمادی، مدیریت شهری را در قبال توسعه فضای‌سبز و تأمین زمین برای این کار، دچار چالش جدی کرده‌است.
تلاش برای افزایش سرانه فضای‌سبز
سرپرست سازمان زیباسازی و فضای‌سبز شهری شهرداری اراک به خبرنگارهمشهری می‌گوید: با توجه به توسعه فضای سبز شهراراک، میزان سرانه فضای سبز این شهر که تا پایان اردیبهشت‌ماه سال‌جاری ۷۵/۲۶ مترمربع بود، به ۸۲/۲۶ مترمربع رسیده‌است.
«احمد حسنی» اظهار می‌کند: با توجه به مساحت و جمعیت حاضر در مناطق ۵گانه شهر اراک، توزیع فضای‌سبز به‌گونه‌ای بوده‌است که منطقه ۲ اراک دارای کم‌ترین سرانه فضای سبز و منطقه یک، دارای بیشترین سرانه فضای سبز است.
وی می‌افزاید: بخشی از مناطق شهر اراک ازجمله منطقه یک، نسبت به سایر مناطق، دارای زمین‌های خالی بیشتری بوده‌اند، بنابراین حجم بیشتری از گونه‌های گیاهی دراین مناطق کاشته شده که این موضوع زمینه‌ساز افزایش سرانه فضای‌سبز دراین مناطق شده‌است. حسنی ساخت آپارتمان‌های مسکونی و تجاری، قیمت بالای زمین و همچنین کمبود زمین با کاربری فضای سبز و عدم تغییر کاربری زمین‌ها به فضای سبز را از موانع اصلی کاهش سرانه فضای‌سبز دربرخی مناطق شهر ازجمله منطقه ۲ می‌داند.
وی همچنین با اشاره به کم‌آبی حاصل از خشکسالی‌های اخیر که یکی از موانع توسعه فضای سبز شهری محسوب می‌شود، می‌گوید: انجام عملیات لوله‌گذاری با هدف انتقال آب غیرآشامیدنی به فضای‌سبز مناطق به‌تنهایی باعث حذف مصرف آب اشامیدنی و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود.
حسنی عنوان می‌کند: تحقق این مهم ازسوی سازمان زیباسازی و فضای‌سبز شهری شهرداری اراک از سال‌گذشته آغاز شده و درحال انجام است. این پروژه در مناطق کوی صنعتی، پارک شهید باهنر، منطقه نوارجنگلی، سطح مناطق شهری، بلوار قائم‌مقام فراهانی، جاده اراک - تهران و... درحال پیگیری است و تاثیر به‌سزایی در بهره‌وری آب در فضای‌سبز اراک داشته‌است.
ساخت‌وساز بدون برنامه
اما «حسین آخانی» استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران و فعال محیط زیست، توسعه ناموزون شهر اراک را یکی از دلایل اصلی و ریشه‌ای توزیع نامناسب فضای سبز دراین شهر می‌داند و می‌گوید: توسعه این شهر بدون درنظرگرفتن برنامه‌ای جامع شکل گرفته و درپی آن بدون توجه به زیست‌پذیری شهر اراک، در بسیاری از نقاط این شهر که باغ‌ها و زمین‌های سرسبزی وجود داشته، ساخت‌وسازهای گسترده صورت گرفته است.
وی با اشاره به عدم برخورداری این شهر از تفرجگاه‌های مناسب ادامه می‌دهد: براساس تعبیر اشتباهی که بعضا ازسوی شهرداری‌ها صورت گرفته، سرانه فضای‌سبز را براساس میزان پارک‌های هر شهر محاسبه می‌کنند، درصورتی‌که پارک‌ها مکان‌های تفرجگاهی شهر محسوب می‌شوند و با توجه به حجم بالای انرژی و آبی که برای نگهداری این پارک‌ها استفاده می‌شود، در مقایسه با تأثیری که در تصفیه هوا دارند نمی‌توان این مکان‌ها را فضاهای موثری دانست. از این رو توسعه و نگهداری فضاهای طبیعی سبز در شهر و پیرامون آن، ضرورتی است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
به‌گفته آخانی، کوهستان‌هایی که شهر اراک را احاطه کرده‌اند، زمینه‌ساز شکل‌گیری فضاهای سبز طبیعی بسیاری در اطراف این شهر شده‌است، اما آنچه دراین سال‌ها مورد بی‌توجهی قرارگرفته، رسیدگی به این باغ‌هاست.
او معتقد است که شهرداری و شورای اسلامی شهر اراک در سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از بودجه این شهر را صرف ساخت پل و زیرگذرها کرده‌اند که در راستای ایجاد یک شهر زیست‌پذیر نبوده است.
نیاز بیشتر هسته‌مرکزی اراک به فضای سبز
یک فعال زیست محیطی استان مرکزی نیز در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری لزوم توجه به کارکرد فضای‌سبز در شهری مانند اراک و لحاظ کردن آن در محاسبه‌ها و بررسی سرانه فضای سبز شهری را یادآور می‌شود و می‌گوید: ایجاد فضای سبز در راستای کنترل پدیده جزیره‌گرمایی، کاهش آلودگی‌های شیمیایی (ناشی از خودروها و صنایع) و فیزیکی (چون ریزگردها)، بهبود کیفیت روانی شهروندان و ارتقای زیبایی شهر است.
«احسان آخانی» ادامه می‌دهد: برای بررسی صحیح باید دید چه میزان از فضای سبز موجود در سطح شهر اراک کارکرد اکولوژیکی درستی دارد. ایجاد فضای سبز و محاسبه سرانه آن در سطح شهر باید با درنظرگرفتن کارکردهای یاد شده انجام شود. برای مثال، بخشی از فضای سبز این شهر را درختان مسنی تشکیل می‌دهند که کارکرد اکولوژیکی ندارند، با این وجود در میزان سرانه فضای سبز شهری محاسبه شده‌اند.
وی توجه به ضرورت‌های ایجاد فضای سبز را راهنمایی مناسب برای توزیع متوازن و عادلانه این فضاها در سطح شهر عنوان می‌کند و می‌افزاید: اگر در راستای کنترل پدیده جزیره‌گرمایی قدم برداریم، متوجه خواهیم شد در نقاطی از شهر چون هسته مرکزی، که تراکم ترافیکی ایجاد می‌شود، باید فضای سبز بیشتری موجود باشد.
او می‌افزاید: توزیع فضای سبز در سطح شهر اراک عادلانه نبوده و از دلایل آن نیز می‌توان به گرانی زمین در نقاطی چون هسته مرکزی شهر اشاره کرد که با توجه به اعتبارات شهرداری، مساله تأمین و اختصاص دادن زمین برای ایجاد فضای سبز دراین مناطق برای مدیریت شهری مشکل است.
راهکار توازن فضای سبز شهری
آخانی راهکار رفع این معضل را مشروط کردن صدور مجوز اتمام بنا به کاشت تعدادی درخت و اختصاص بسته‌های تشویقی برای ایجاد فضای سبز در منازل مسکونی این محدوده می‌داند و می‌گوید: ایجاد فضای سبز در مناطق حاشیه‌ای شهر نیز اهمیت زیادی دارد، چراکه در کاهش آلودگی‌های ناشی از صنایع موثر است. بنابراین برای توزیع متوازن فضای سبز در سطح شهر باید در ابتدا هدف از ایجاد این فضاها را مشخص کرد و پس از آن، به انجام مطالعات و برنامه ریزی کارشناسی شده و تخصصی دراین زمینه پرداخت.
این فعال زیست محیطی استان مرکزی اضافه می‌کند: توسعه فضای سبز شهر اراک در شرایط کنونی اشتباه است و باید به حفظ و بهبود فضای سبز موجود پرداخت. نباید فضای سبز را به محدوده شهری تقلیل داد و از کمربندهای سبز شهری و باغ‌های اطراف شهر غافل شد، چراکه علاوه بر پایین بودن هزینه نگهداری این فضاها، نقش این محدوده از فضای سبز در دستیابی به اهداف اکولوژیکی مانند کاهش آلودگی و تعدیل دما، پررنگ است.
نظر شما