همشهری آنلاین_شهره کیانوش راد: اما در عین شباهت‌های بسیاری که وجود دارد گاهی در برخی شهرها یا روستاها شاهد برگزاری مراسمی هستیم که قدمتی چندین ساله دارد. «سهیلا آقایی شوکی» رئیس اداره افکارسنجی و برنامه‌ریزی اداره کل روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ورزش و جوانان است. او دانشجوی دکترای تاریخ ایران پس از اسلام است و تاکنون چندکتاب تألیف کرده.
کتاب «بر آستان اشک» که همزمان با اربعین حسینی در سرای محله پرواز و توسط معاونت اجتماعی شهرداری ناحیه ۹ منطقه ۲ رونمایی شد حاصل تحقیق و پژوهش او درباره روند تکوین مراسم شیعی و تبلور مظاهر آن در سوگواری‌ها به‌ویژه عزاداری و سوگواری امام حسین(ع) در آینه فرهنگ مردم ایران با محوریت عصر صفویه و نگاه سفرنامه‌نویسان اروپایی به این مراسم بوده است.
بر آستان اشک، نام کتابی است که نویسنده در آن، مروری بر فرهنگ سوگواری از عاشورا تا صفویه داشته است. آقایی می‌گوید: «عصر صفویه نخستین حکومت ملی در ایران بود که مذهب شیعه را به رسمیت شناخت و از این رهگذر با حرکت تشیع در ایران و جهان، عاشورا به‌عنوان پررنگ‌ترین نقطه عطف برای هر جامعه شیعی دارای اهمیت مضاعف بوده است. در این کتاب هم سعی شده به شیوه سوگواری‌ها و مراسم آیینی کهن ایران پرداخته شود. در دوره صفویه، پایگاه اقتصادی از طریق ایجاد نهاد اوقاف بنا بر توجه شاهان صفوی برای عزاداری فراهم شده و شیوه سوگواری شکل تکامل‌یافته‌تری گرفت و عزاداری ایام محرم مشخصه ایرانی پیدا کرد.
البته نقش فقها نیز در ترویج مظاهر شیعی از جمله عزاداری امام حسین(ع) در این دوره بسیار پررنگ است و شیعیان آزادی بیشتری در برگزاری مراسم مذهبی داشته‌اند. به همین دلیل شکل‌گیری و ترویج بسیاری از مراسم عزاداری در نقاط مختلف ایران در این دوره اتفاق افتاد. مثل هیأت‌های عزاداری، تعطیلی کسب وکار در تاسوعا و عاشورا، سینه‌زنی، زنجیرزنی، سخنرانی‌های مذهبی، روضه‌خوانی، شبیه‌خوانی، شمایل‌گردانی و نخل گردانی که اکنون نیز در اکثر شهرها و مناطق ایران برگزار می‌شود و البته در برخی شهرها و مناطق به شیوه‌ای خاص.»
- حفظ آیین‌های سنتی و محلی
در تاریخ کهن ایرانیان از احترام در تشییع درگذشتگان می‌خوانیم. آقایی در این‌باره می‌گوید: «در داستان‌های شاهنامه هم به آداب سوگواری در مرگ سیاوش اشاره شده. مرگ حقیقت زندگی است و آداب ایرانیان از گذشته بیانگر این موضوع است که سوگواری، نوحه‌خوانی، پوشیدن لباس سیاه، ناله و شیون، عزاداری مخصوص زنان و شبیه‌خوانی سنت دیرینه‌ای در ایران داشته است.
مراسم گل مالی در خرم‌آباد، نخل گردانی در یزد، آیین ذاکری در ابیانه، سنج زنی در ماسوله و علم واچینی در بقعه متبرکه سادات کیایی در سرتربت (شهرستان املش) گیلان، آیین‌های عزاداری در تکیه‌های شمیران از جمله مراسم سلام علامت‌ها (علم‌ها) و بسیاری مراسم دیگر همه ریشه در باورها، عقاید مشترک و اشتراکات مذهبی دارد و برآمده از یک روح واحد است و آن ارادت و علاقه به‌سالار شهیدان و یاران بزرگوارشان است.»
- اهمیت تحقیق و پژوهش
عکس‌های قدیمی منابع ارزشمندی هستند که می‌توان رد پای آداب و رسوم کهن را در آنها پیدا کرد. آقایی با تأکید بر اهمیت پژوهش در جمع‌آوری تاریخ و شیوه سوگواری‌ها در محله‌ها و روستاهای مختلف می‌گوید: «یکی از راه‌های مکتوب کردن و جمع‌آوری فرهنگ محله‌ها و آیین‌های سوگواری دعوت از بزرگان و موسفیدان هر محله و روستاست تا توضیح دهند که فلسفه برگزاری چنین مراسمی چه بوده و آیا در گذر زمان تغییری در شیوه مراسم سوگواری در ایام محرم به وجود آمده یا نه؟ این اقدام به نوعی تلاش در تدوین تاریخ شفاهی در این حوزه به شمار می‌آید و البته پرداختن به این موضوع که در عین وجود اشتراک‌ها دارای چه ویژگی‌های خاصی هستند.
یکی از محاسن تحقیق و پژوهش و معرفی آداب و رسوم سوگواری در ایام محرم فراهم کردن زمینه علاقه‌مندی نسل جوان و حفظ آداب و سنن است. سراهای محله و مراکز فرهنگی هر محله از مراکزی هستند که می‌توانند در نهادینه کردن این فرهنگ نقش‌آفرینی کنند. آشنایی نسل جوان با باورهای مذهبی و فرهنگی به کاهش آسیب‌های اجتماعی منجر می‌شود؛ چیزی که جامعه ما به آن احتیاج دارد. بررسی سندهای تاریخی به‌ویژه در حوزه مذهب شیعه و سوگواری‌ها باعث آگاهی دینی به‌ویژه در نسل جوان می‌شود و خیلی از شبهات در این زمینه را برطرف می‌کند.»
- تشویق به کتابخوانی به بهانه رونمایی کتاب
معرفی و رونمایی کتاب و دعوت از نویسندگان از برنامه‌هایی است که به مناسبت‌های مختلف در مراکز فرهنگی برگزار می‌شود. آقایی با بیان پایین بودن سرانه مطالعه در ایران درباره ضرورت برگزاری برنامه‌های فرهنگی می‌گوید: «کتاب نمادی از فرهنگ یک ملت است و اقوامی که با کتاب مأنوس بوده‌اند، فرهنگ ماندگارتری از خود به یادگار گذاشته‌اند.
رونمایی کتاب نباید صرفاً مراسمی تشریفاتی باشد. چون باید مسیری باشد برای نهادینه‌کردن فرهنگ کتابخوانی و تشویق نسل جوان به خواندن این گنجینه گرانبها. متأسفانه یاد نگرفته‌ایم کتاب خواندن را مثل همه کارهای روزمره انجام دهیم. امیدوارم با پرداختن به موضوعات روز و جذاب، برگزاری برنامه‌های فرهنگی، معرفی کتاب و... بتوان نسل جوان را به کتابخوانی تشویق کرد.
یکی از اهداف مراکز فرهنگی محله‌ها و فرهنگسراها آموزش به شهروندان و توانمندسازی قشرهای مختلف(کودکان، نوجوانان، جوانان و سالمندان) است. بی‌شک ایجاد فضای همدلی و افزایش مشارکت مردم در برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، نشاط و امنیت روانی را به ارمغان خواهد آورد و منجر به بهبود کیفیت زندگی شهروندان خواهد شد که رسالتی بسیار مهم و حیاتی است.»
همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس، گرامیداشت یاد و خاطره شهدای جنگ تحمیلی و مصادف با ایام اربعین حسینی آیین رونمایی از کتاب «بر آستان اشک» در سرای محله پرواز منطقه ۲ برگزار شد. این مراسم با حضور «حسن صفات» شهردار منطقه۲، جمعی از مسئولان و مدیران شهری و فعالان عرصه فرهنگ برگزار و نشان مفاخر منطقه۲ به نویسنده کتاب و خواهر شهید والامقام حمید آقایی شوکی به پاس تلاش‌ها و زحماتش در عرصه فرهنگ کتاب توسط شهردار منطقه اهدا شد.
- تألیف‌ها و آثار
سهیلا آقایی شوکی
الهه دل‌ـ سال انتشار: ۱۳۸۴
بگذار بخواهم: شعر نو فارسی همراه با تصویرـ سال انتشار: ۱۳۹۵
شیعه در ایران از آغاز تا تشکیل حکومت‌ـ سال انتشار: بهار ۱۴۰۰
مروری بر شادیانه‌ها و موسیقی نواحی ایران‌ـ سال انتشار: بهار ۱۴۰۰
بر آستان اشک‌ـ سال انتشار بهار ۱۴۰۰ـ (نویسنده، این کتاب را به برادرش که سال ۱۳۶۷ در جزیزه مجنون به شهادت رسید تقدیم کرده است.)
نظر شما