این که چه کسی لایق این جایزه بزرگ است، پرسشی است که قبل و بعد از اهدای نوبل ادبیات مطرح می‌شود.
در میان مباحث پیرامون نوبل ادبیات، به نظر می‌رسد سیاسی بودن یا نبودن این جایزه، از همه جنجالی‌تر است. گرچه خیلی از صاحب‌نظران این گفته «ژان-پل سارتر» را که خود برنده جایزه نوبل شده بود قبول ندارند: «نوبل بوی باروت می‌دهد.»
با این حال اورهان پاموک، برنده امسال جایزه نوبل ادبی نیز از این اتهام مبرا نیست که به دلایل سیاسی این جایزه را گرفته است.
خیلی از مردم ترکیه بر این باورند که اظهارات پاموک در مورد قتل‌عام ارمنیان توسط ترک‌ها در ابتدای قرن گذشته، برای خود او محبوبیت و جایزه نوبل آورده، ولی وجهه و اعتبار ترکیه را مخدوش کرده است. البته اقلیتی هم از موفقیت پاموک شادمان‌اند.
اظهارنظرها درباره نوبل گرفتن پاموک به میان سیاستمداران هم کشیده شده است.
هرچند «نجدت سزر» رئیس جمهوری و «رجب طیب اردوغان» نخست‌وزیر ترکیه نیز که طبق عرف مرسوم در این کشور، بعد از موفقیت‌های هر تبعه ترکیه در زمینه‌های مختلف سیاسی، ورزشی، اجتماعی و فرهنگی پیام‌های تبریک به آنان ارسال می‌کنند، تاکنون در مورد اعطای جایزه نوبل به پاموک سکوت اختیار کرده‌اند، اما در بین سیاستمداران ترکیه، «عبدالله گل» وزیر امور خارجه، «آتیلا کوچ» وزیر فرهنگ گردشگری و نمایندگان عضو حزب جمهوریخواه خلق، این موفقیت را به پاموک تبریک گفته‌اند.
بلندآرینچ، رئیس مجلس ملی ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگاران در اولین واکنش نسبت به اعطای جایزه نوبل ادبیات به پاموک گفت: در مورد اعطای جایزه به پاموک، در ترکیه دو دیدگاه وجود دارد: یکی از این دیدگاه‌ها اعطای این جایزه به وی را به دلیل افکار و عقایدش ارزیابی می‌کند و دیدگاه دوم نیز اعطای جایزه را ناشی از قدرت ادبی وی می‌داند.
آرینچ بدون اظهار نظر در این مورد که کدام یک از این دیدگاه‌ها را قبول دارد، گفت: مردم ترکیه منتظر اظهارنظر پاموک در مورد لایحه تصویب شده در مورد مجازات منکران نسل‌کشی ارامنه در مجلس فرانسه هستند.
رهبران احزاب سیاسی ترکیه نیز به غیر از «دنیز بایکال» رهبر حزب «جمهوریخواه خلق» تاکنون پیام تبریکی به پاموک ارسال نکرده‌اند و در این مورد تاکنون سکوت را ترجیح داده‌اند. اما تندترین واکنش به اعطای این جایزه را «محمد شاندر» معاون حزب ملی‌گرای «حرکت ملی» ترکیه ابراز کرد.
شاندر با تقبیح هیأت انتخاب‌کننده جایزه نوبل گفت که «اگر اورهان پاموک این جایزه را رد نکند، می‌باید از تابعیت ترکیه اخراج شود.» مواضع پاموک در مورد دو موضوع «نسل کشی ارامنه» و «مسأله کرد» که از تابوهای مهم جامعه ترکیه به شمار می‌رود، نوک حملات محافل ملی‌گرا را متوجه او کرده و پاموک را آماج شدیدترین حملات ملی‌گرایان ترکیه قرار داده است.
برخی از نویسندگان ترکیه مانند خانم «آلو آلاتلی» نیز اعطای جایزه نوبل به پاموک را به عنوان «موضع‌گیری اتحادیه اروپا نسبت به ترکیه» ارزیابی کرده‌اند. وی در گفت‌وگو با شماره جمعه روزنامه «صباح» گفته است: «اگر پاموک ذره‌ای شرف روشنفکری داشته باشد، می‌باید این جایزه را رد کند.»
به گفته آلاتلی، شاید همزمانی تصویب طرح «مجازات منکران نسل کشی ارامنه» در مجلس فرانسه و اعلام اعطای جایزه نوبل ادبیات به پاموک، برای شخص اورهان پاموک یک بدشانسی باشد، ولی در ارزیابی مواضع کشورهای اتحادیه اروپا، حتی جایزه نوبل و اعطای این جوایز نیز یک موضع‌گیری سیاسی محسوب می‌شود.
آلاتلی ادامه داده است: مسئولان اعطای نوبل، این جایزه را سال‌ها از نویسنده چیره دست و بزرگی مانند «یاشار کمال» دریغ کرده‌اند و آن را به یک نویسنده متوسط الحال مانند پاموک اعطا کردند و این مساله نیز می‌باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
«اوزدمیر اینجه» دیگر نویسنده ترکیه با عنوان این که این جایزه به ادبیات ترکیه داده نشده، بلکه به شخص پاموک داده شده، گفت: «پاموک، تاریخ ترکیه را به حراج گذاشته و به قیمت صفر فروخته است.»
وی گفت که از این پس، دیدگاه‌های پاموک در مورد ارامنه با عبارت «پاموک برنده جایزه نوبل ادبیات در مورد نسل‌کشی ارامنه سخن گفت» منعکس خواهد شد و این نیز برای ترکیه بسیار سنگین خواهد بود.
اما «کرشاد باشار» نویسنده و روزنامه‌نگار ترکیه در مورد اعطای جایزه نوبل ادبیات به پاموک در عین حال که معتقد است اعطای این جایزه، برای پاموک یک موفقیت بزرگ است، می‌گوید: «پاموک، با طرحی که طراحی و اجرا کرد، موفق به دریافت جایزه نوبل شده است.»
از نظر «باشار» اعطای این جایزه به پاموک، بیش از آن که به دلیل قابلیت ادبی او باشد، پاداش مواضع سیاسی وی بوده است و در این میان پاموک نیز نقش مهمی را ایفا کرده است. به گفته باشار، «پاموک، به هدف خود که دریافت جایزه نوبل بود، رسیده و بعد از این در مواضع خود در مورد مسائل مختلف بیش از پیش دقت خواهد کرد.»
به رغم این مواضع منفی نسبت به اعطای نوبل ادبیات به پاموک، بخش عمده محافل ادبی و تعدادی از سیاسیون ترکیه در مورد موفقیت پاموک ابراز خرسندی کرده‌اند.
«یاشار کمال» نویسنده چیره‌دست ترکیه که سال‌های متمادی نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات بوده، در رأس این عده قرار دارد.
وی در گفت‌وگو با رسانه‌های ترکیه گفت که بعد از اعلام خبر اعطای جایزه به پاموک، خواهان تماس مستقیم تلفنی با وی شده، ولی به دلیل این که پاموک در آمریکا به سر می‌برد، این امر میسر نشده و با پست الکترونیکی این موفقیت را به وی تبریک گفته است.
یاشار کمال با عنوان این که پاموک شایسته دریافت این جایزه بود، گفت: «در مورد ادامه موفقیت‌های ادبی پاموک هیچ شکی ندارم.»
همزمانی اعطای جایزه نوبل به پاموک با تصویب طرح «مجازات منکران نسل کشی ارامنه» در مجلس فرانسه نیز از دید برخی ناظران «جالب توجه» ارزیابی شده است.
به نوشته شماره جمعه روزنامه «رادیکال»، «دیویدمرادیان»، رئیس انجمن نویسندگان ارمنستان، اعطای جایزه نوبل به پاموک را «یک پیام جدی و قوی به ترکیه» ارزیابی کرده است.
«ژاک شیراک» رئیس جمهوری فرانسه از اعطای جایزه نوبل به پاموک ابراز خرسندی کرده و «اولی ریهن» مسئول توسعه اتحادیه اروپا در این مورد گفت: «به عنوان دوست پاموک و علاقه‌مند به آثارش، از اعطای نوبل ادبیات به وی بسیار خرسند شده‌ام.»
ریهن با عنوان این که «آزادی بیان و عقیده برای هنرمندان همانند آب و غذا ضروری است»، گفت: «پاموک بیش از دیگر هنرمندان به ارزش این آزادی واقف است.»
«والتر اشتاینمایر»، وزیر خارجه آلمان نیز در مورد اعطای جایزه نوبل به پاموک گفت: «پاموک شخصی است که بین ترکیه و اتحادیه اروپا پل‌های فراوانی ایجاد کرده است.»
به گفته مایر، «پاموک نماد بخش عمده‌ای از جامعه ترکیه است که خواهان اتحاد با اروپا هستند.»
اتهاماتی که مخالفان پاموک به او وارد می‌کنند، حتی در پاییز ۲۰۰۵ که برای دریافت جایزه اتحادیه ناشران آلمان به فرانکفورت رفته بود نیز وی را رها نکردند.
ظاهراً برای خود او نیز که پیوسته تلاش داشته متن‌ها و آثارش منشأ محبوبیت و مقبولیتش شود دشوار بود بپذیرد شهرتش را اینک عمدتاً مدیون اظهارنظرهای سیاسی‌اش است.
اورهان پاموک در نخستین کنفرانس خبری در نیویورک - که آن‌جا به‌عنوان استاد مدعو در دانشگاه کلمبیا تدریس می‌کند - به خبرنگاران گفت: جایزه نوبل ادبیات تنها به من داده نشده، بلکه به تمام ترکیه، فرهنگ ترک و زبان ترکی داده شده است.
او همچنین متذکر شد: امروز فقط می‌خواهم این خبر خوب را تبریک بگویم و درباره چیز دیگری نمی‌خواهم صحبت کنم. پاموک گفت، صبح آن‌روز (12 اکتبر) از طریق تماس تلفنی آکادمی سوئد از این خبر مطلع شده است و در این‌باره توضیح داد:« رئیس آکادمی سلطنتی سوئد با من تماس گرفت و پرسید که آیا جایزه را قبول می‌کنم و من پاسخ مثبت دادم.»
برنده جایزه نوبل ادبیات 2006 همچنین با این ابراز امیدواری که اهدای نوبل به کار او، ادبیات و فرهنگ ترکیه را در تمام جهان بالا ببرد، اضافه کرد:« فکر می‌کنم این جایزه باعث می‌شود دنیا فرهنگ ترکیه را به‌عنوان فرهنگ صلح و آمیزه‌ای از فرهنگ‌های شرق و غرب مورد بازنگری قرار دهد. کتاب‌های من شواهدی هستند برای این‌که در واقع ترکیه، هم بخشی از شرق و هم بخشی از غرب است.»
پاموک که از پاسخ دادن به هر سؤالی درباره قانون جزای ترکیه و همچنین اظهار نظرهای قبلی‌اش درباره کشتار جمعی ارمنی‌ها و برخورد‌های فرهنگی امتناع کرد، روز دهم دسامبر جایزه نوبل را از دست کارل گوستاو، پادشاه سوئد دریافت می‌کند.
نویسنده جنجالی ترکیه قرار است در این مراسم سخنرانی پذیرش جایزه نوبل را حول موضوعات مختلفی انجام دهد. موضوعاتی که هیچ‌یک تا آن روز مشخص نیست.
