این روندی است که هر سال دوره می‌شود و نگرانی‌هایی را در پی خود دارد اما چندی است بی‌برنامگی و بی‌توجهی دستگاه‌های مسئول در ارتباط با آن، نگرانی‌ها از فزونی آلودگی هوا را بیشتر کرده است. معصومه ابتکار، عضو شورای شهر تهران و رئیس کمیته محیط‌زیست این شورا در این باره به چند موضوع اشاره می‌کند. او که در دولت پیشین، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده بر این باور است که آلودگی هوای کلانشهرها یکشبه به‌وجود نیامده و نمی‌شود یکشبه و یا با برنامه‌های مقطعی آن را رفع کرد.
دیگر اینکه برای رفع آلاینده‌ها از هوای کلانشهرها عزمی ملی لازم است و عالی‌ترین نهاد اجرایی کشور باید با تمام اختیارات و امکانات وارد موضوع شود وسرانجام شهروندان باید به‌طور جدی درگیر موضوع شوند و احساس کنند که رفتارهای آنها بخشی از راه حل رفع آلودگی هواست. او شمرده و آرام حرف می‌زند حتی وقتی از پیگیری نشدن برنامه‌های آینده کمیته کاهش آلودگی هوابا عصبانیت سخن می‌گوید. البته از تغییر لحن او می‌توان فهمید که چقدر به خاطر زمان از دست رفته در اجرای برنامه‌ها افسوس می‌خورد و نگران است.
«معضل آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها، موضوعی بلندمدت و مزمن است، مشکلی نیست که در این چند ساله ایجاد شده باشد، از این‌رو نیازمند برنامه‌ای بلندمدت و جامع است.»
معصومه ابتکار با این مقدمه به برنامه‌ای که تا همین چند سال پیش محور مقابله با آلودگی هوای تهران بود، اشاره می‌کند: پیش از سال 79 مطالعات زیادی در این حوزه انجام شده بود که حاصل آنها تدوین 3برنامه بود، این 3برنامه با هم ادغام و سال 79 به‌عنوان برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران تصویب شد. این برنامه 7محور داشت که تمام دستگاه‌های مسئول، درگیر این محورها شده بودند.
این برنامه در قالب کمیته کاهش آلودگی هوای تهران اجرایی شد و بعدها بعضی از کلانشهرها هم این برنامه را تا حدودی اجرا کردند. ارزیابی ما این بود که اگر این برنامه به خوبی اجرا بشود، اعتبارات بخش‌های مختلف اختصاص داده شود و مدیریت آن به خوبی انجام شود، طی مدت 10 تا 15 سال حدود 25 میلیون نفر از شهروندان از هوای بهتر و مطابق با استانداردهای جهانی برخوردار می‌شوند.
رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران، محورهای مهم برنامه کاهش آلودگی هوای تهران را یکی یکی می‌شمارد، محورهایی که امروز بسیاری از دستگاه‌های اجرایی به‌ویژه شهرداری تهران اهمیت آن را بیشتر درک کرده‌اند. آنگونه که ابتکار می‌گوید، مهم‌ترین بخش برنامه کاهش آلودگی، استانداردسازی خودروهای تولید داخل و کمتر‌کردن آلاینده‌های خروجی آنها بود. البته در حال حاضر هم این محور طبق تکلیفی که قانون به دستگاه‌ها محول کرده است باید پیگیری شود و باید ارزیابی کرد و دید نسبت به قبل چقدر پیشرفت کرده است. به اعتقاد او، حذف آلاینده سرب از هوای تهران و کلانشهرها، عرضه بنزین بدون سرب و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در تولید خودروها ازعوامل مهم کاهش آلودگی هوابوده است.
عقبگرد در برنامه حذف گازوئیل
مسئله دیگر، استفاده نکردن از اتوبوس‌های گازوئیل‌سوز در تهران و گسترش جایگاه‌های سوخت گاز بود که به‌نظر ابتکار چند سالی است به این محور توجه چندانی نمی‌شود. او می‌گوید که میزان گوگرد در گازوئیل مصرفی در ایران بالاست و از این‌رو طبق برنامه کاهش آلودگی، میزان گوگرد گازوئیل مصرفی تهران راباید از 5000 ppm به 500 ppm رساند و تکلیف کرد که از این پس هم فقط اتوبوس گازسوز به شرکت واحد تهران داده شود، اما با مشکلات فنی این جایگاه‌ها و گسترش نیافتن آنها طی سال‌های اخیر و همچنین کمبود گاز در سال گذشته، عملا موضوع استفاده از اتوبوس‌های گازسوز با چالش جدی روبه‌رو شد به‌طوری که شهرداری تهران ترجیح می‌دهد در این شرایط از اتوبوس‌های دیزلی استفاده کند. باید گفت که همین گازوئیل مصرفی که گوگرد آن به 500 ppm تقلیل یافته، 10 برابر بیشتر از گازوئیل مصرفی در اروپا گوگرد دارد. ابتکار با شمردن مشکلات مربوط با توسعه سوخت گاز، این بخش را عقب افتاده از برنامه و حتی دچار عقبگرد می‌داند.
اجرای یکسویه برنامه
از سخنان این عضو شورای شهر می‌توان فهمید که بخش‌هایی از برنامه کاهش آلودگی هوای تهران امروز به‌طور یکجانبه و تنها از طرف مدیریت شهری پیگیری می‌شود. او به راه‌اندازی مراکز معاینه فنی و توسعه و تجهیز آنها اشاره می‌کند و اینکه این موضوع به سبب اینکه یکی از محورهای برنامه بود، اجرایی شد اما امروز به‌شدت به همکاری راهنمایی و رانندگی نیازمند است. به گفته ابتکار مراجعات به مراکز معاینه فنی بسیار کمتر از حد انتظار و ظرفیت این مراکز است و باید سختگیری‌هایی برای خودروهایی که برگه معاینه فنی دریافت نکرده‌اند اعمال شود.
محور دیگر، توسعه مترو بود که بر آن تاکید زیادی شده بود اما در سال‌های اخیر شاهد بودیم که دولت حمایت لازم را از این بخش نکرده است. در عوض شهرداری برای توسعه سریع خطوط با تمام نیرو از این بخش پشتیبانی کرد. عضو شورای شهر با برشمردن این محورها و تاثیر فراوان آن بر آلودگی هوا می‌گوید بدون شک اگر همین برنامه که تا چند سال پیش با جدیت دنبال می‌شد اجرایی نشده بود، امروز هوای تهران بسیار آلوده‌تر و زیانبارتر از امروز بود چرا که در این سال‌ها نزدیک به 2 میلیون خودروی جدید وارد شهر شده و هزاران اتوبوس به ناوگان اتوبوسرانی اضافه شده است. این درحالی است که مسئولان کمیته کاهش آلودگی هوای تهران سالی 2 بار گزارشی از عملکرد کمیته را در هیات دولت ارائه می‌کنند و نتایج کارکرد و اینکه اگر برنامه اجرا نمی‌شد هر یک از آلاینده‌ها چه وضعیتی داشت.
تاسف انگیز اینکه کمیته کاهش آلودگی هوای تهران طی 2 سال گذشته تقریبا کارکرد خود را از دست داد و حتی طی یک سال گذشته اصلا تشکیل نشد.
کمیته محیط‌زیست شورای شهر
رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران می‌گوید که این کمیته قطعا نمی‌تواند خلأ کمیته کاهش آلودگی هوای تهران را پر کند اما تلاش کرده است تا فعالیت‌های این حوزه را رصد کند. در این کمیته کارگروه آلودگی هوا تشکیل شده است که فعال‌ترین کارگروه شوراست. به گفته ابتکار این کارگروه ترکیبی شبیه کمیته اجرایی داشته اما اختیارات کمی نسبت به آن دارد. کمیته محیط‌زیست شورا در زمینه آلودگی هوا جلسات بسیاری در زمینه جایگاه‌های سوخت و حمل‌ونقل عمومی داشته و نمایندگان بخش‌های مختلف و راهنمایی و رانندگی در این جلسات شرکت داشتند. با پلیس راهور تهران هم برای جدی‌تر گرفتن معاینه فنی وبا رسانه‌ها برای فرهنگ‌سازی هماهنگی‌هایی شد.موضوع دیگری که کمیته محیط‌زیست شورا روی آن کار کرده وضعیت محدوده طرح ترافیک بوده است.
دولت مصوبه‌ای داشت که اختیارات طرح ترافیک را از شهرداری می‌گرفت در حالی که ما معتقدیم که وضع تعیین قیمت نشان طرح ترافیک برای شهرداری وسیله کنترل تقاضاست نه ابزار کسب درآمد؛ بنابراین باید آن را در اختیار داشته باشد. به همین دلیل کمیته به این مصوبه دولت اعتراض کرد، در ضمن پیشنهادی هم به شورا داد تا محدوده طرح تغییرات مختصری داشته باشد.
او می‌گوید که با پیگیری کمیته محیط‌زیست شورای شهر قرار است کمیته اضطرار آلودگی هوا در استانداری تهران تشکیل شود تا موضوع آلودگی هوا را پیگیری کند.
