نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره خواب

مدیر طرح: زهرا ادریس‌آبادی
همکاران: سیامک کفایی، شبنم چهره، فریده درفشی، میترا زاغی، مصطفی کوچکی و سمیه گایکانی

پیشگفتار
خواب کاهش ناگهانی جریان خون در زمان استراحت است به طوری که فعالیت بدن و ذهن کم می‌شود و توهم‌های بینایی جایگزین تصاویر واضح واقعی می‌شوند.

 افرادی که از خواب محروم می‌مانند، دچار افسردگی می‌شوند. این افراد، هوشیاری‌شان را از دست می‌دهند و دچار توهم می‌شوند. حالت چهره شخص بی‌خواب، کشیده و بی‌حرکت می‌شود، ابروها چین می‌خورد، شخص با زحمت زیاد چشمانش را باز نگاه می‌دارد و دچار هذیان می‌شود. محرومیت از رویا، اغلب به پرخاشگری، بیمناکی، و یا افسردگی منجر می‌شود.

مدت زمان بیداری در شخص بالغ، معادل چهار برابر مدت زمان بیداری یک کودک است. نوزاد، به طور متوسط در ازای هر یک ساعت بیداری، دو ساعت را در خواب می‌گذراند، حال آن که فرد بالغ در همان زمان نیم ساعت در خواب است. خواب نیرو بخش شبانه، یکی از لذت‌های زندگی است که موجب تغذیه ذهن، جسم و روح می‌شود. خواب عمیق و آرام، زمینه را برای داشتن یک زندگی فعال فراهم می‌آورد و به ما انرژی می‌بخشد تا سلامتی و اوقات خوشمان را افزایش دهیم.

خواب به همان اندازه که امری فردی است تحت تأثیر الگوهای فرهنگی و اجتماعی قرار دارد. به عنوان مثال رسانه‌های جدید و نوع خواب‌هایی که می بینیم با هم رابطه دارند و بر هم تأثیر می‌گذارند. از طرف دیگر شرایط اجتماعی و الگوهای فرهنگی در عادات خواب تأثیرات تعیین کننده‌ای دارند. بسیاری از افراد سالخورده و میانسال بخوبی به یاد دارند که در گذشته مردم شب‌ها زودتر می‌خوابیدند و صبح‌ها نیز زودتر از خواب بیدار می‌شدند. این الگوی رفتاری دلایل و توجیهات بسیاری داشت. تنها یکی از دلایل کوچک برای رواج این الگو را می‌توان هماهنگی بیشتر با طبیعت و نیز ضرورت استفاده هرچه بیشتر از نور طبیعی دانست.

به هر حال، این نکته بدیهی است که بحران‌ها و نقاط عطف اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی بر ساعات خواب و بیداری ما تأثیر می‌گذارند. مثلا در فرهنگ ایرانی در حضور جمع و بزرگترها یا در امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها نمی توان خوابید، زمان‌های عبادت باید بیدار بود، در شب‌های خاصی باید از خوابیدن چشم پوشید، در روزهای تعطیل، مثلا در ایام عید، ساعات خواب در میان بخش قابل توجهی از جامعه تغییر می‌کند، و .... به عبارت دیگر محل خواب، زمان و بسیاری دیگر از مسایل مربوط به خواب هم تحت تأثیر الگوهای فرهنگی قرار دارد و تنها با قیود زیست شناختی تعیین نمی‌شوند.

یکی از عوامل مؤثر بر عادات خواب، "سبک زندگی" است. چنین به نظر می رسد که بین زندگی شهری و سبک زندگی متناظر با آن و نیز الگویی خاص از عادات خواب همبستگی وجود داشته باشد. تأخیر در ساعات خواب و بیداری و حذف شدن خواب روزانه از اهم این تغییرات به نظر می‌رسند.

امروزه اعتقاد به خواب و رویا و تفسیر آن مانند گذشته عمیق نیست. در آغاز قرن 20 زیگموند فروید خواب را به این صورت تعریف کرد: ''راهی ملکوتی به ضمیر ناخودآگاه.'' او تصور خود را از رویا نشات گرفته از احساسات سرکوب شده فرد به ویژه امیال جنسی می دانست. امروزه بر این باورند که تعبیر فروید اندکی ساده انگارانه بوده. اما به راستی ما برای چه خواب می بینیم؟

خواب هایی که می بینیم معمولا نوعی واکنش نسبت به افکار، فعالیتها و احساساتی هستند که در طول روز داشتیم. آنها بازتاب افکاری هستند که برای یکی دو روز گذشته در ذهن ما خطور می کردند. رویاها ظاهرا یکی از بخش های جدا نشدنی موجودیت ما هستند. چندی پیش آزمایشی انجام شد که در طی آن به افراد بالغ داروهایی داده میشد که اجازه حرکت سریع مردمک چشم در خواب (REM) را از آنها می گرفت. زمانی که چشم چنین حرکتی دارد، فرد مورد نظر خواب می بیند. حذف توانایی خواب دیدن تضادهای اخلاقی شدیدی را در افراد تحت آزمایش ایجاد کرد. آنها به شدت مضطرب و خشن شده بودند و نمی توانستند به راحتی بر روی مطلبی تمرکز کنند. در این آزمایش همچنین ثابت شد که هر چه فردی جوانتر باشد رویا برای حفظ سلامت او نقش محوری تری را بازی می کند.

مطالعه و تحقیق دانشمندان در زمینه خواب و رویا به یکسری نتایج جهان شمول ختم شده. اول اینکه تمام افراد حتی آنهایی که این امر را انکار می کنند خواب می بینند. خواب دیدن به اندازه نفس کشیدن یک امری بدیهی است. کودکان خیلی بیشتر از بزرگترها خواب می بینند. نوزادان در حدود 70% از خواب خود را در حال دیدن رویاهای متعدد هستند. در مقایسه، بزرگسالان تنها در 25% از خواب خود رویا می بینند. در برخی موارد ثابت شده است که حیوانات نیز خواب می بینند.

در سال گذشته درهمین مرکز،نظرسنجی تلفنی در مورد خواب وخواب دیدن انجام شد. در مجموع میانگین ساعات خواب پاسخگویان در سال گذشته 8تا 9ساعت بوده است و درحالی که طبق نظر سنجی که امسال انجام گرفت میانگین مجموع ساعت خواب پاسخگویان 6 ساعت است. که  2تا 3ساعت در مجموع ساعت خواب پاسخگویان کمتر شده است. این موضوع به احتمال زیاد تحت تاثیر شرایط زمانی قرار دارد؛ چراکه نظرسنجی سال گذشته در 24/9/1386 انجام شد در حالی که نظرسنجی امسال در 9/6/1387 و در آستانه ماه مبارک رمضان انجام شده است. همانطور که می دانیم در این ماه مردم الگوی متفاوتی از زندگی، مشخصا در زمینه خواب و خوراک، را تجربه می کنند.

طبق نظرسنجی سال گذشته میانگین ساعت خواب پاسخگویان ( ساعت 11شب)است و طبق نظرسنجی امسال هم میانگین ساعت خواب پاسخگویان بین ( ساعت 10تا 12شب) است.

میانگین ساعت بیداری پاسخگویان درسال گذشته بین ساعت 6تا 8 صبح است و طبق نظرسنجی که امسال انجام شده است ساعت بیداری پاسخگویان  (بین ساعت 6تا8 صبح) است و هیچ تغییری نسبت به سال گذشته در ساعت بیداری پاسخگویان دیده نمی شود.

خواب و ماه رمضان
در ماه رمضان علاوه بر وعده‌های غذایی ساعت خواب هم تغییر می‌کند. و تغییرات عمده ای درمیزان و کیفیت خواب مردم دیده می شود. اغلب افراد در ماه رمضان ساعت خوابشان تغییر می کند و حتی کمتر می شود. با توجه به این که کمبود خواب تاثیر به سزایی بر روی ارگانیسم بدن انسان و در نتیجه فعالیت های وی در طول روز دارد، بهتر است توصیه های پزشکان را در این زمینه جدی بگیریم، برخی از توصیه های پزشکان در ارتباط با خواب در ماه رمضان ، به شرح ذیل است:

 شب زودتر بخوابید تا بتوانید یکی دو ساعت قبل از اذان از خواب بیدار شوید. در ساعات دیگر روز به اندازه کافی بخوابید تا سحر خواب نمانید یا از شدت خواب آلودگی از خوردن سحری منصرف نشوید. ساعت‌های اولیه روز، بعد از خواب شبانه و خوردن غذا بهترین زمان برای فعالیت‌های فکری است. بهتر است این ساعت از روز بیدار بمانید و کارهایی که احتیاج به تمرکز و قدرت فکری بیشتری دارند را انجام دهید و در ساعت‌های انتهایی روز بخوابید. بعدازظهر و قبل از افطار که کم ‌انرژی‌تر شده‌اید و قند خونتان پایین آمده، زمان مناسبی برای خواب است. این خواب نیم روزی باعث می‌شود تا بعد از افطار سرحال‌تر باشید.

نتایج نظر سنجی اخیر حاکی از آن است که: ساعات خواب افراد در ماه رمضان تغییر می کند و اغلب افرا د به خاطر طولانی بودن روز،  سحر بیدار می شوند ولی اکثر افراد بیشتر بین 6تا 7 ساعت می خوابند.

کلیات تحقیق
 در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به عادات خوابیدن و خواب‌ دیدن پاسخگویان دست یافت.  این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177 نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
از هدف‌های ‌ این نظرسنجی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- مقایسه تغییرات ساعات خوابیدن پاسخ گویان با سال گذشته
2- مقایسه تغییرات ساعات خوابیدن پاسخ گویان با ماه رمضان

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

 جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل 1177 نفر از مردم تهران است.  که از این تعداد 39 درصد مرد و 61 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 9 تا 11 شهریور ماه 1387 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسش‌نامه نظرسنجی
1. جنس؟
2. سن؟
3. تحصیلات؟
4. در مجموع چند ساعت در شب می‌خوابید؟
5. معمولا چه ساعتی در شب می خوابید؟
6. صبحها چه ساعتی بیدار می شوید ؟
7. شما خواب هم می‌بینید؟
8. چقدر خواب می‌بینید ؟
9. آیا ساعت خواب شما در ماه رمضان تغییر می کند؟
10. در مجموع چند ساعت در ماه رمضان می خوابید؟
11. معمولا چه ساعتی در ماه رمضان می خوابید؟
12. معمولا چه ساعتی در ماه رمضان بیدار می شود؟

چکیده:
 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر پاسخ‌گویان در مورد عادات خوابیدن و خواب‌دیدن به اجرا درآمده است. یافته های این طرح به قرار زیر است:
- 61 درصد از پاسخ‌گویان زن و 39 درصد مرد هستند.
- 29درصد پاسخ‌گویان در گروه سنی 21-30 سال قرار دارند.
- 40 درصد  از پاسخ‌گویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- 57 درصد از پاسخ‌گویان 7ساعت و بیشتر می خوابند.
- 56 درصد از پاسخ‌گویان 10 تا 12 شب می خوابند.
- 56درصد از پاسخ گویان 6 تا 8صبح ساعات بیدار شدن آنها است.
- 71 درصد از پاسخ‌گویان خواب می دیدند.
 - به نظر بیشتر پاسخ‌گویان (29 درصد) تا حدی خواب می دیدند.
- 58درصد از پاسخ گویان در ماه رمضان ساعت خوابشان تغییر می کند.
- 28درصد از پاسخ گویان 7ساعت و بیشتر می خوابند.
- 66درصد از پاسخ گویان بین  10 تا 12شب در ماه رمضان می خوابند.
 - 83 درصد از پاسخ‌گویان قبل از 5صبح در ماه رمضان بیدار می شوند.

جنس پاسخ‌گویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 61 درصد  زن  و 39 درصد مرد  هستند.

جدول شماره1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

نمودار شماره 1- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس جنس

سن پاسخ‌گویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می‌شود بزرگ‌ترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخ‌گوی این تحقیق را گروه سنی 21 تا 30 سال (29 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را افراد 71 سال به بالا ( 3 درصد) تشکیل می دهند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس سن

نمودار شماره 2- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس سن

سطح تحصیلات پاسخ‌گویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3،  از میان 1177 نفر  پاسخ‌گو 40 درصد دیپلم و 1 درصد دکترا و بالاتر هستند.

جدول شماره 3- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان تحصیلات

نمودار شماره 3- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس میزان تحصیلات

‌
در مجموع چند ساعت در شب می خوابید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو57 درصد 7ساعت و بیشترمی خوابند.

جدول شماره 4- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان ساعات خوابیدن

نمودار شماره 4- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس میزان خوابشان

معمولا چه ساعتی در شب می خوابید؟
    بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از میان 1177نفر پاسخ‌گو 56 درصد بین ساعت 10تا12شب می خوابند.

 جدول شماره 5- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس ساعات خوابیدن

نمودار شماره 5- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس ساعات خوابیدن آنها در شب

صبحها چه ساعتی بیدار می شوید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره6، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 56 درصد بین ساعت 6تا 8صبح بیدار می شوند.

جدول شماره 6 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس ساعات بیدار شدن آنها

نمودار شماره  6- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس ساعات بیدار شدن آنها

شما خواب هم می بینید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 71 درصد خواب می دیدندو29درصد معتقدند که خواب نمی بینند.

جدول شماره 7 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس خواب دیدن

نمودار شماره 7– پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس خواب دیدنشان

چقدر خواب می بینید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از میان 835 نفر پاسخ‌گو 29 درصد تاحدی،14درصدخیلی زیاد خواب می دیدند.

جدول شماره 8 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان خواب دیدنشان

نمودار شماره  8– پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس میزان خواب دیدنشان

آیا ساعت خواب شما در ماه رمضان تغییر می کند؟
 بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9،  از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 58 درصد ساعت خوابشان در ماه رمضان تغییر می کند.

جدول شماره 9 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس تغییر ساعت خواب درماه رمضان

نمودار شماره  9– پراکندگی پاسخ‌گویان براساس تغییر ساعت خواب درماه رمضان

در مجموع چند ساعت در ماه رمضان می خوابید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان 685 نفر 28درصد 7ساعت و بیشتر در ماه رمضان می خوابند.

جدول شماره 10 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس مجموع ساعت خواب در ماه رمضان

نمودار شماره 10- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس مجموع ساعت خواب در ماه رمضان

 معمولا چه ساعتی در ماه رمضان می خوابید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، از میان 685 نفر پاسخ‌گو 66 درصد بین 10تا12شب در ماه رمضان می خوابند.

جدول شماره 11 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس ساعات خواب در ماه رمضان

نمودار شماره 11- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس ساعات خواب در ماه رمضان

معمولا چه ساعتی در ماه رمضان بیدار می شوید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 12، از میان 685 نفر پاسخ‌گو 83 درصد قبل از 5صبح در ماه رمضان بیدار می شوند.

جدول شماره  12- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس ساعت بیدار شدن آنها در ماه رمضان

نمودار شماره 12- پراکندگی پاسخ‌گویان بر اساس ساعت بیدار شدن آنها در ماه رمضان