همشهری آنلاین _ فاطمه عسگری‌نیا: خانه‌ای که مدیریت آن را «لیلا ارشد» برعهده دارد. بهمن ماه امسال فعالیت‌های خانه خورشید وارد ۱۶ سالگی می‌شود. ارشد در آستانه این تولد آرزو می‌کند روزی بیاید که هرندی از همه آسیب‌های اجتماعی پیرامونش پاک شود و لبخند شیرین بر لب زنان و کودکان آن بنشیند؛ کسی که در طول سال‌های گذشته شب و روز با تلخی‌های این محله زندگی و سعی کرده به هر بهانه‌ای برای زنان و کودکان هرندی مادری کند. در گفت‌وگویی صمیمی از او درباره وضعیت امروز هرندی پرسیدیم.
حال هرندی چطور است؟
حال هرندی توصیف لازم ندارد. کافی است کمی در کوچه‌پسکوچه‌های محله قدم بزنیم تا از تن تب‌دار این محله آگاه شویم. سایه آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد همچنان بر سر محله سنگینی می‌کند و تهدید بزرگی برای زنان و کودکان است.
چرا؟ این وضعیت ناشی از چه شرایطی در محله است؟
مهاجرت و فقری که در محله حاکم است. البته فقر از سال ۱۳۹۷ خود را روشن‌تر و گزنده‌تر به تدریج در محله نشان داد و امروز در سطح گسترده‌ای تمامی نقاط محله را دربرگرفته است. حتی می‌توانیم بگوییم شرایط از گذشته حادتر هم شده است.
به نظر شما چه عواملی به این شرایط دامن زده است؟
از سال ۱۳۹۹ مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران بیشتر شد. امسال هم در پی شرایط کشور افغانستان این روند افزایش یافت. از سوی دیگر شیوع کرونا محدودیت‌های زندگی مردم محله را به‌خصوص در بخش اشتغال بیشتر کرد؛ از زباله‌گردها تا کارگران روزمزد و حتی دستفروشان. تعطیلی مدارس بچه‌ها را خانه‌نشین کرد و تهیه ملزومات آموزش مجازی توسط خانواده‌های فقیر آنها را با چالش‌های جدیدتری مواجهه کرد. همه اینها باعث شده تا حال این محله و مردمش امروز خوب نباشد.
این شرایط در فعالیت‌های شما هم تأثیر منفی گذاشت؟
بله متأسفانه. کرونا باعث شد تا کارگاه اشتغالزایی ما که برای ۳۰ زن بهبودیافته از دام اعتیاد راه‌اندازی کرده بودیم و کار مونتاژ محصولات کارگاه‌های دیگر در آن انجام می‌شد به بهانه نداشتن صرفه اقتصادی برای کارفرمای اصلی یا تجهیز کارگاه‌هایشان به دستگاه‌های اتوماتیک و نیاز نداشتن به نیروی انسانی تعطیل شود. از سوی دیگر مدارس تعطیل شد و ما ۱۱۰ دانش‌آموزی را که خدمات حمایتی از مجموعه ما دریافت می‌کردند از دست دادیم.
اما چراغ «خانه خورشید» هنوز برای آسیب‌دیده‌های محله روشن است؟
بله. یکسری از فعالیت‌ها شامل گشتزنی روزانه در پاتوق‌های مصرف مواد و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به جامعه هدف، توزیع سبد کالا بین خانواده‌های نیازمند تحت پوشش خانه خورشید و ارائه خدمات دندانپزشکی به زنان آسیب‌دیده همچنان پابرجاست. این زنان جامعه هدف ما هستند و می‌کوشیم با فراهم کردن بستر ترک اعتیاد، اشتغال و سقفی امن با پرداخت اجاره‌بهای خانه توسط خانه خورشید امنیت را به زندگی آنها برگردانیم.
طی ۲ سال اخیر با انتخاب محله هرندی به‌عنوان محله پایلوت اجرای طرح ۲۰۲۰ تغییر محسوسی در محله ایجاد شده است؟
متأسفانه در یکی دو سال اخیر با وجود همه نظارت‌ها در کاهش مشکلات خانواده‌ها و پیشگیری اتفاق ویژه‌ای نیفتاده است. آنچه به‌عنوان یک فعال اجتماعی در دروازه غار یا همان محله هرندی هر روز مشاهده می‌کنم تفاوت روشن و شاخصی نسبت به گذشته‌ها ندیدم. گشت امدادرسان ما در محله دائماَ در حال گشت است. آسیب‌های منطقه هنوز باقی است. جز حصارکشی ۲ مورد از بوستان‌های محله به بهانه پاکسازی از حضور معتادان و ایجاد منطقه‌ای امن برای خانواده‌ها که البته محقق هم نشد اتفاق خاص دیگری در محله ملموس نیست. به جای این دو، بوستان‌های دیگر محله به پاتوق مصرف‌کنندگان محله تبدیل شده است. ظرفیت‌های فرهنگی، اجتماعی و ورزشی محله از جمله فرهنگسرای خواجو و استخر جنب خانه خورشید در بوستان حقانی همچنان تعطیل هستند.
با توجه به تجارب چندساله‌تان چرا به‌رغم اجرای طرح‌های متعدد در محله چهره هرندی عوض نمی‌شود؟
سال‌هاست نهادهای مدنی بسیاری می‌کوشند ذره ذره آسیب‌های محله را کم کنند. اما از طرف دیگر آسیب‌ها خروار خروار بر سر محله خراب می‌شوند. کارهای روبنایی و بدون مطالعه هم در محله راه به جایی نمی‌برد. متأسفانه همواره شاهد اجرای طرح‌های تکراری با تجارب شکست خورده در محله هستیم. این در حالی است که اگر از تجارب گذشتگان، استفاده و قبل از طرح مطالعه کوتاهی انجام شود این همه سرمایه هدر نمی‌رود.
چه پیشنهادی برای مجریان طرح‌های کاهش آسیب در محله دارید؟
هر مداخله در منطقه را اولاً با مطالعه دنبال کنند. ثانیاَ گزارش این مطالعات را در اختیار مردم و نهادها قرار دهند. هرندی نیازمند شفافیت کار در دل خود است. خیلی وقت‌ها گزارش‌های مالی هنگفتی برای اجرای پروژه‌ها در محله هرندی ارائه می‌شود. اما کسی اطلاعی ندارد که فلان پروژه دقیقاً چقدر هزینه برد؟ از حاصل اجرای آن طرح چند نفر به جامعه برگشتند؟ متأسفانه ما در طول سال‌های گذشته هیچ کار همه جانبه جمعی در محله هرندی ندیده‌ایم. هرکسی بنا بر مقتضیات خود، کاری را در محله دنبال می‌کند و در نهایت راه به جایی نمی‌برد.
مردم محله چه برداشتی از حضور دستگاه‌های مختلف در محله دارند؟
آنها بی‌تفاوت‌اند. مردم محله می‌دانند گروهی که برای اجرای یک پروژه در هرندی حاضرمی شوند، حضورشان منوط به پولی است که در اختیار دارند. پولشان که تمام شود طرح‌ها ابتر و بی‌نتیجه می‌ماند و می‌روند. آنان به این رفتن‌های تلخ عادت دارند.
و توصیه شما؟
حضور خلق‌الساعه دستگاه‌های اجرایی در هرندی دردی از این محله درمان نمی‌کند. این محله نیازمندکاری با پشتوانه مطالعه‌ای قوی و همگرایی و استفاده از تجارب تشکل‌های مردم‌نهاد قدیمی محله است. افرادی که ۲ دهه در محله هرندی گذران عمر کردند و تمام چالش‌های پیش رو هرندی را می‌شناسند.
نظر شما