همشهری محله _ حسن حسن‌زاده : روزگاری که آپارتمان‌ها و برج‌ها، این غول‌های سنگی بی‌احساس هنوز به جان زمین‌های خاکی نیفتاده بودند، شمیران پر بود از زمین فوتبال؛ آن مستطیل‌های کوچک خاکی انگار با شاهرگی جادویی فوتبالیست‌های جوان شمیران را به پیراهن تیم‌های بزرگ پایتخت و رؤیای بازی در چمن سبز امجدیه و آزادی می‌رساندند. اما زمین‌های خاکی شمیران ۳ بار در سال میزبان مسابقات فوتبال شمیران هم بودند. وقتی خبر می‌رسید تیم‌های تجریش و اختیاریه فینال امسال را در یکی از ده‌ها زمین خاکی شمیران برگزار می‌کنند، دور زمین خاکی جای سوزن انداختن نبود. از کودک و نوجوان تا موسفیدان محله، تمام هفته را به انتظار می‌نشستند تا آخر هفته از راه برسد و دور زمین خاکی حسابی برای هم کری بخوانند. «حسن روشن» و «مهدی دینورزاده» ۲ پیشکسوت تیم‌ملی فوتبال ایران از خاطرات به یادماندنی بازی در زمین‌های خاکی شمیران می‌گویند.
- یاد مسابقات فوتبال شمیران بخیر
در بزرگ‌ترین ورزشگاه‌های ایران از قلب آزادی تا ورزشگاه خاطره‌انگیز امجدیه برای فوتبالی‌ها خاطره ساخته. با تیم‌ملی در جو ترسناک ورزشگاه‌های جام‌جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین در مقابل بزرگان فوتبال جهان پا به توپ شده اما هنوز لذت بازی در زمین‌های خاکی شمیران را از یاد نبرده است. انگار مرور خاطرات بازی در آن زمین‌های خاکی، ماشین زمانی است برای سفر به گذشته؛ برای سرک کشیدن در خاطرات خوش نوجوانی و روزهایی که مثل نهالی در زمین‌های خاکی شمیران جوانه زد و با پیراهن تیم‌ملی برگ و بار داد. روشن هم مثل بسیاری دیگر از بزرگان فوتبال ایران از زمین‌های خاکی شروع کرد.
او از شور و حرارت وصف نشدنی مسابقات شمیران در این زمین‌های خاکی می‌گوید: «شمیران بیش از ۶۰ تیم محلی داشت؛ از تجریش تا اختیاریه، قیطریه، دارآباد، جوئستان و... هرجایی که سر می‌چرخاندی یک زمین خاکی بود با کلی جوان که هر روز برای شرکت در مسابقات سالانه شمیران تمرین می‌کردند. زمین خاکی هم زیاد بود؛ شاید بیشتر از تعداد تیم‌ها. تیم‌های شمیران به‌صورت حذفی با هم بازی می‌کردند و در پایان ۸ تیم برتر وارد یک لیگ ۸ تیمی می‌شدند. قهرمان شمیران اما در مسابقه فینال میان ۲ تیم نخست جدول انتخاب می‌شد. روز فینال که می‌رسید، یکی از زمین‌های بزرگ شمیران میزبان می‌شد و دورتادور زمین محشری به پا بود.»
- از زمین اختیاریه تا ورزشگاه آزادی
حکایت مسابقات شمیران، نقل ماجراهای ۴، ۵، ۶ و ۷ دهه پیش است؛ روزگاری که چهره‌های شاخصی مانند حسین کلانی، حسن رمضانی، عباس حدادی، فرامز گنجه‌ای، علی جباری، فرهاد نوروزی، امیر عابدینی، مهدی دینورزاده، مهدی میرصادقی، مهدی اربابی و... از دل همین زمین‌های خاکی به فوتبال ایران معرفی شدند. روشن از زمین‌های خاکی معروف شمیران می‌گوید: «در بیشتر زمین‌های خاکی شمیران بازی کردم؛ از زمین مشعل‌تاج تجریش تا زمین خاکی اختیاریه. شمیران پر بود از این زمین‌های خاطره‌انگیز. فقط در اطراف میدان تجریش ۵ زمین خاکی داشتیم؛ زمین مشعل‌تاج، زمین نیرو، جوئستان، زمین جماران و... زمین‌های خاکی شمیران به ۱۰۰ زمین خاکی هم می‌رسید اما زمین‌های مشعل‌تاج، نیرو، اختیاریه، سپهر رستم‌آباد، المپ و شاه‌آباد در دارآباد امروزی شاخص‌ترین زمین‌ها بودند که حسابی پاتوق فوتبال‌دوستان شمیران بود.»
مگر می‌شود اسمی از زمین خاکی بیاید و حسن روشن یاد خاطره شیرین دعوت به تیم‌ملی نیفتد: «سر ظهر بود که زیر تیغ آفتاب در زمین خاکی اختیاریه تمرین می‌کردیم. وسط بازی حواسم به بچه‌ها بود که کنار زمین روزنامه دست گرفته‌اند و بی‌توجه به جریان بازی، پچ پچ می‌کنند. روزنامه را از لبنیاتی کنار زمین خریده بودند؛ همانجا که روزنامه ورزشی می‌فروخت و برای بچه‌های قیطریه، اختیاریه و رستم‌آباد سریع‌ترین راه دسترسی به اخبار ورزشی روز بود. بازی که تمام شد از شدت خستگی کنار زمین دراز کشیدم. یکی گفت حسن اسمت در لیست تیم‌ملی جوانان هست. چه لحظه بزرگی؛ ۳۶ اسم بود و اسم من بین آنها. یاد تیم‌ملی و خاطرات خوش آن روزها که می‌افتم، خاطرات زمین‌های خاکی شمیران هم در ذهنم مرور می‌شود.»
- زمین خاکی زندگی خیلی‌ها را نجات داد
در دهه ۳۰، ۴۰ و ۵۰ فوتبال برای بچه‌های شمیران معجزه‌ای بود برای رسیدن به آرزوها؛ یکی را به پیراهن تیم محبوبش رساند و دیگری را هم به پیراهن پرافتخار تیم‌ملی. بعضی‌ها اما پس از زمین خوردن در همین زمین‌های خاکی بود که دست روی زانوها گذاشتند و دوباره طعم زندگی را چشیدند. روشن از جوان‌هایی می‌گوید که سرنوشتشان با معجزه فوتبال در زمین‌های خاکی تغییر کرد: «مثل هر جای دیگری در شمیران هم جوانانی بودند که ناخواسته بیراهه رفتند. آن روزها هم اعتیاد و انواع آسیب‌ها زیاد بود؛ به‌ویژه در اطراف محله قیطریه. وقتی زمین خاکی قیطریه و اختیاریه پا گرفت و شور فوتبال به جان جوانان افتاد، مسیر زندگی بسیاری از آنها تغییر کرد. خیلی‌ها که روزی گرفتار آسیب‌های مختلف بودند، در این زمین‌های خاکی پا به توپ شدند و آینده‌ای روشن‌تر برای خودشان ساختند.»
- وقتی امجدیه به اختیاریه آمد
خاطرات فوتبالی دینورزاده هم با زمین‌های خاکی شمیران گره خورده است. اگرچه با تیم‌های بزرگی مثل پاس و شاهین به فوتبال ایران معرفی شد و به پیراهن تیم‌ملی رسید، اما مرور خاطرات بازی در زمین‌ها خاکی شمیران برایش لذت دیگری دارد. مگر می‌شود روزی که تیرهای چوبی زمین اختیاریه را با تیرهای آهنی عوض کردند و انگار امجدیه را به محله آوردند یادش برود: «زیر آفتاب داغ یا سوز سرمای زمستان فرقی نداشت؛ زمین خاکی اختیاریه، زمین نیرو، زمین المپ، زمین خاکی قیطریه و... همیشه پر از فوتبالیست بود. آن روز که تیرهای چوبی زمین اختیاریه را تعویض کردیم یادم نمی‌رود.
آن تیرهای فلزی را از زمین رهبر نوبنیاد آوردیم؛ نخستین بازی که با تیرهای جدید شروع شد، فکر می‌کردیم اینجا خود امجدیه است.» دینورزاده از فوتبالیست‌های مطرح اختیاریه می‌گوید که روزگاری در زمین خاکی محله بازی کردند: «بازیکنان سرشناسی مثل برادران سلیمی، برادران عابدینی، برادران نوروزی، غلامحسین نوریان، حسن روشن، عباس موسیوند، امیر مرزوقی، مهدی رضابیگی، علی کرم‌سوری، حسین ضرابی، اصغر حاجیلو و... از بازی در همین زمین فوتبال رشد کردند و به تدریج به تیم‌ملی و باشگاه‌های مطرح کشور معرفی شدند.»
- نجات آخرین بازمانده
پایان قصه زمین‌های خاکی شمیران خوش نبود. حالا دیگر نه از زمین مشعل‌تاج تجریش خبری است، نه از زمین خاکی المپ، دارآباد، جوئستان و... برج‌ها و آپارتمان‌ها، زمین‌های خاکی را بلعیده‌اند و زمین‌های چمن مصنوعی کوچک جای خاطرات زمین‌های خاکی را گرفته‌اند. از انبوه آن خاطره‌ها اما زمین خاکی اختیاریه هنوز در محاصره آپارتمان‌ها باقی مانده؛ زمینی که البته این روزها حال و روز خوشی ندارد. دینورزاده می‌گوید: «جای زمین المپ، برج روییده؛ جای زمین نیرو، برج و خیابان و جای بقیه زمین‌های خاکی شمیران هم آپارتمان و آپارتمان و آپارتمان. زمین خاکی اختیاریه از آخرین باز مانده‌هاست.
این زمین بخشی از ملک موقوفه بزرگ‌تری است که حدود ۱۷۰ سال پیش برای استفاده اهالی وقف شد. اما بی‌توجهی اداره اوقاف به‌عنوان متولی وقف آن را به زمینی بی‌استفاده تبدیل کرده. شهرداری چند سال پیش برای تجهیز زمین پا پیش گذاشت تا با نونوار کردن زمین خاکی زمینه حضور دوباره جوانان فراهم شود؛ اما اداره اوقاف مانع از ادامه کار شد. درخواست اهالی این است که این زمین دوباره به جوانان ورزشکار شمیران برگردد و با تجهیز آن یکبار دیگر فوتبال در اختیاریه رونق بگیرد.»
نظر شما