این خبر تا هفته گذشته تنها شکل شایعه داشت اما بعد از اعلام آن در شبکه خبری سیانان شکل جدیتری به خود گرفت. این مذاکرات در هفته آخر ماه سپتامبر و همزمان با روز عید فطر در مکه و با حضور امیر عبدالله پادشاه عربستان شروع شده و 3 روز ادامه داشتهاست. مقامات سعودی بهطور غیررسمی اعلام کردهاند که این اولین دور مذاکرات است و دور بعدی، 2 ماه دیگر برگزار میشود.
طالبان هم پای میز مذاکره نشستهاست. گروهی که یکدهه پیش گردن میزد، کتاب میسوزاند، پوستر پاره میکرد، مجسمه ویران میکرد و با تجارت داروی مرگ درجهان، هزینه حکومتش را تامین میکرد، اکنون برای تقسیم احتمالی قدرت با دولت افغانستان پای میز مذاکره نشستهاست.
پیش از آنکه شبکه خبری سیانان برای اولین بار خبر غیررسمی مذاکرات طالبان با دولت
حامد کرزای در شهر مکه و با میانجیگری خاندان سعودی را منتشر کند، سخنان ناامیدکننده فرماندهان نظامی ناتو و غرب این احتمال را مطرح کردهبود. یکی از این فرماندهان، سرتیپ کارلتون اسمیت، فرمانده ارشد نظامیان انگلیسی در افغانستان بود که گفت: نباید انتظار یک پیروزی قاطع را در افغانستان داشت. پیش از او سر شرارد کوپر کولز، سفیر انگلیس در کابل هم در سخنانی که رسانههای فرانسوی بهصورت غیررسمی و در بخش اخبار درز کرده آن را منتشر کردند گفتهبود: راهبرد آمریکا در عراق و افغانستان محکوم به شکست است و نیروهای خارجی در این میان خود بخشی از مشکل هستند نه راه حل.
آقای سفیر در ادامه سخنان خصوصیاش آشکارا به مذاکره با طالبان اشاره کرد و گفت: این گزینه میتواند راه حلی برای خروج از این بحران فراهم کند. او استفاده از راهبرد مذاکرهای نظیر آنچه در ایرلند شمالی و آفریقای جنوبی انجام شد را پیشنهاد کرد و گفت: حتی در عراق هم مذاکره با سنیها در آرام کردن اوضاع جواب داد پس چرا این راه را در افغانستان امتحان نکنیم.
در همان روزها، نخستوزیر فرانسه در حالیکه مشغول گزارش دادن به نمایندگان پارلمان درباره تحولات افغانستان بود، گفت: باید راههای دیگری غیر از درگیری نظامی را در افغانستان پیگیری کنیم. او گفت: کشورهای سنی مانند عربستان سعودی بهترین گزینه برای کمک به غرب در انجام این کار هستند.
مقامات افغان هم از لزوم یافتن و اتخاذ راه حلی متفاوت برای بحران طالبان سخن گفتهاند. وزیر دفاع افغانستان چندی پیش گفت: در کنار راهحل نظامی و توسل به زور باید بهدنبال راهحلهای سیاسی و اقتصادی هم برای مقابله با طالبان باشیم.
ژنرال عبدالرحیم وردک گفت: ایده پیدا کردن راه حل سیاسی برای درگیریهای داخلی افغانستان مورد قبول کرزای هم است.
سرانجام هفته گذشته سیانان از برگزاری این مذاکرات میان طالبان و مقامات دولت افغانستان با میانجیگری عربستان در شهر مکه خبر داد. البته همراه این خبر، مطلب تازهای هم بود که توجه و حیرت زیادی را برانگیخت. سیانان به نقل از منابع خبری نزدیک به این مذاکرات اعلام کرد که طالبان روابط خود را با القاعده تیره کردهاست. سیانان به نقل از منابع خبری خود در عربستان اعلام کرد که نمایندگان طالبان در مذاکرات 3 روزهای با مقامات دولت کرزای شرکتکردهاند. در این مذاکرات ملاعمر، رهبر طالبان حضور نداشته اما نمایندگان مستقیم او در گفتوگوهای مکه تاکید کردهاند که او دیگر رابطهای با القاعده ندارد و متحد این گروه به شمار نمیرود.
سیانان در گزارش خود اعلام کرد که جزئیات قطع رابطه طالبان و القاعده معلوم نیست اما چندی پیش یک منبع خبری دیگر هم از چنین رویدادی خبر دادهبود.
رایزنی برای انجام چنین مذاکرهای با طالبان از یک سال پیش شروع شدهبود. اما افزایش حملات طالبان و گسترش نفوذ آن و اشغال دوباره نزدیک به نیمی از افغانستان در کنار افزایش تلفات حاصل از شدت گرفتن درگیریها باعث شد تا با توصیه غرب، عربستان وارد این میدان شود. در گذشته نقش عربستان در تحولات افغانستان با حضور پاکستان پیگیری میشد. اما اکنون که پاکستان درگیر تحولات داخلی خود است و انتقال قدرت و وقوع انفجارهای گاه و بیگاه در پایتخت و شهرهای بزرگ، عملا این کشور را درگیر کردهاست، عربستان بهعنوان میانجی جدید تحولات افغانستان وارد عرصه شدهاست.
منابع خبری سعودی ضمن تایید این مذاکرات اعلام کردند که این دور اول گفتوگوها بوده و دور دوم آن، 2 ماه دیگر در عربستان برگزار میشود. در مذاکرات مکه که 3 هفته پیش برگزار شده، 11 نماینده از سوی طالبان و 2نماینده از سوی دولت افغانستان حضور داشتهاند. نمایندهای از سوی گلبدین حکمتیار هم در این مذاکرات شرکتداشتهاست.
در دهه 1990 و بعد از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، عربستان یکی از 3کشوری بود که حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت شناخت. اما در سالهای بعد وقتی ملاعمر درخواست تحویل بنلادن را رد کرد، این روابط بهشدت تیره شد.
بعد از انجام این مذاکرات بود که کرزای در مصاحبهای با تلویزیون پاکستان از ملاعمر خواست به پاکستان بازگردد و قول داد که مسئولیت تامین امنیت او را بهعهده میگیرد. طالبان این درخواست را رد کرد و گفت: کرزای در موقعیتی نیست که چنین وعدهای را بدهد و بتواند به آن عمل کند.
اما منابع خبری نزدیک به این مذاکرات جزئیات دیگری را هم از اولین دور گفتوگوهای صلح با طالبان منتشر کردهاند که قابل توجه است. روزنامههای انگلیسی از شروط 11 مادهای طالبان برای پایان دادن به خصومتها خبر داده و نوشتهاند، به دست آوردن چند وزارتخانه مهم و اعلام برنامه خروج نیروهای غربی از افغانستان از جمله این شروط است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اخبار منتشر شده درباره مذاکرات طالبان و دولت افغانستان گفت: هر شرطی که دولت کرزای قبول کند مورد قبول ما هم هست. او گفت: اگر طالبان واقعا با القاعده قطع ارتباط کردهباشد، باید برای آنها موقعیت جدیدی در نظر گرفت.
از 7 سال پیش که آمریکا به افغانستان حمله کرد تاکنون نهادهای دولتی، زیرساختها و امکانات رفاهی زیادی در کشور کاملا ویران شده از جنگ افغانستان ساخته شدهاست. پسران و دختران به مدرسه میروند و امکانات بهداشتی هم بهبودیافتهاست. اما این کشور تا تبدیل شدن به یک کشور معمولی مانند دیگر کشورهای کره زمین فاصله زیادی دارد. با وجود توجه زیادی که در سالهای اخیر به کشور افغانستان برای تغییر اوضاع جنگزده آن شدهاست اما آمارها نشان میدهد که کمک واقعی چندانی صورت نگرفتهاست.
گزارش اخیر آژانس هماهنگی کمکهای افغانستان که آسیا تایمز آن را منتشر کرده نشان میدهد، سرانه کمکهای خارجی دریافتی افغانستان 57 دلار بودهاست. این در حالی است که این رقم برای بوسنی و تیمور شرقی 679 و 233 دلار بودهاست. از سوی دیگر بخش عمده این کمکهای خارجی در اختیار دولت افغانستان قرار نمیگیرد و تنها به گروههای غیردولتی و امدادگر خارجی میرسد. به این ترتیب بخش عمده این کمکها باز به کشورهای خارجی کمککننده بازمیگردد.
اکنون بیش از 70 کشور، سازمان بینالمللی و غیردولتی در افغانستان حضور دارند. اما فعالیت همه آنها خارج از حوزه دولت است.
از سوی دیگر ثبات و آرامش و توسعه افغانستان تا حد زیادی به نوع رژیمهایی بستگی دارد که در منطقه حاکم هستند و البته به منافع منطقهای آنها و موقعیت اقتصادیشان و همچنین ارتباط خود این دولتها با یکدیگر. اگر همه این عوامل ترکیب مناسبی در کنار هم تشکیل ندهند، مذاکره با طالبان و حتی توافق این گروه برای شراکت در قدرت در مقابل کنار گذاشتن اسلحه و بمب، کار چندانی برای تحقق توسعه و آرامش در این کشور از پیش نمیبرد. این عوامل، افغانستان را به پیچیدهترین پدیده پیش روی جامعه بینالملل بعد از جنگ سرد تبدیل کردهاست. دولتهای غربی این روزها به جای عراق و تحولات پیرامون آن بیشتر درباره افغانستان و چگونگی برون رفت از این بحران سخن میگویند و بهدنبال راه حل هستند.