همشهری آنلاین-راحله عبدالحسینی: در همان روزهای اجرای این ایده هم مسیری در بخش شمال غربی پایتخت به نام «پارک وی» ساخته شد که آن را با نام بزرگراه چمران می‌شناسیم. اینکه ساخت پارک‌وی از چه الگوی شهرسازی پیروی می‌کند و وجه تسمیه آن چیست در گفت‌وگو با «داریوش شهبازی» پژوهشگر تهران بررسی می‌کنیم.
بزرگراه شهید چمران یا بزرگراه پارک وی از پل پارک‌وی در تقاطع خیابان ولی‌عصر(عج) آغاز می‌شود و تا میدان توحید ادامه پیدا می‌کند. طول این بزرگراه ۱۱ و نیم کیلومتر است. در قسمت شمالی از اوین تا پل پارک‌وی، شرقی غربی است و بقیه مسیر به‌صورت شمال‌ـ جنوبی امتداد پیدا کرده‌است. این بزرگراه را باید یکی از مهم‌ترین، بلندترین و پر ترددترین بزرگراه‌های تهران محسوب کرد.
عابر پیاده، دوچرخه و خودرو در کنار هم
هر چند پارک وی با نام پلی در تقاطع خیابان ولی‌عصر(عج) با بزرگراه چمران و مدرس در ذهن ما تداعی می‌شود، اما پارک‌وی نام قدیم بزرگراه چمران بود که از میدان توحید آغاز می‌شود و در مسیر شمال به پل پارک‌وی می‌رسد.
شهبازی، پژوهشگر تهران با بیان اینکه بزرگراه در اواخر دهه۴۰ به نام پارک‌وی ساخته شد می‌گوید: «پارک‌وی یک کلمه انگلیسی است. از طرح‌هایی که در امریکا مرسوم بود اقتباس شد مانند گرین‌وی یا فری‌وی. به‌طور کلی پارک‌وی در اواخر سده ۱۹ توسط ۲معمار به نام‌های فردیک لا و آلبرت کان در امریکا ابداع شد. قصد و نظر این معماران این بود که جاده‌های تفریحی بسازند؛ جاده‌هایی که دارای منظر بصری زیبا و امنیت برای تردد پیاده و سواره باشد. به‌طوری که شهروندان به راحتی بتوانند در شرایط امن به جاده بروند و لذت ببرند.» البته روزی که این طرح به ذهن این ۲معمار رسید، اتومبیل به این صورت وجود نداشت. بنابراین آنها جاده‌هایی را کنار هم و به موازات هم طراحی کردند که عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، کالسکه‌های اسب در مسیر مجزای خود رفت‌وآمد کنند؛ در حالی که امنیت هر جاده به‌ویژه جاده تردد عابران حفظ می‌شد.»
پروفسور هابارد در نشریه شهرسازی دانشگاه هاروارد، پارک‌وی را این‌گونه معنا می‌کند: «پارک‌وی جاده‌ای است که در ۲سمت آن باغ ساخته شده باشد. بنابراین از پارک‌وی اساساً برای عبور و مرور استفاده می‌شود. اما این عبور و مرور بیشتر یا منحصرًا برای گردش و سیاحت است. در پارک وی اصل بر این است که جریان پیوسته عبور و مرور متوقف نشود. به همین دلیل هیچ جاده فرعی به پارک وی راه نمی‌یابد و حتی ورود مستقیم به پارک‌وی از املاک مجاور آن ممنوع است.»
روزگار جدید پارک‌وی
شکل و شمایل جدید جاده‌سازی با الگوی پارک‌وی در امریکا هم به سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در ایالت کنتاکی امریکا برمی‌گردد؛ روزگاری که پارک‌وی‌های متعددی ساخته شد. این موج جدید با دهه۴۰ در ایران مقارن است.
شهبازی در توضیح بیشتر از حال و هوای آن روزگار می‌گوید: «در روزگار پهلوی دوم که جنگ جهانی دوم هم تمام شده و ساختمان‌سازی و جاده‌سازی با ضرباهنگ تندی پیش رفت. بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم، دولت وقت ایران تصمیم گرفت، زمین‌های زیادی را در اختیار بگیرد و شرکت بانک ساختمانی را تأسیس کرد تا شهرک‌هایی مثل نارمک، نازی‌آباد و... را بسازد تا در حوزه شهرسازی و خیابان‌کشی در پایتخت، طرحی نو دراندازد. چرخ اقتصاد با سرعت می‌چرخید. کارخانه‌های مونتاژ اتومبیل مثل پیکان، ژیان، شورلت و آریا شاهین هم راه‌اندازی شد. همین تحولات باعث شد به مرور، تعداد خودروها در خیابان، بیشتر و به دنبال آن ترافیک و تردد خودرو هم بیشتر شود. درنتیجه ساخت بزرگراه‌ها و جاده‌ها برای تردد آسان خودروها در ابتدای دهه ۴۰ در دستور کار قرار گرفت. ساخت جاده تهران‌ـ کرج سال ۱۳۴۱آغاز و ۴سال بعد تمام می‌شود. بعد از اتمام ساخت جاده تهران‌ـ کرج، ساخت بزرگراه پارک‌وی(چمران فعلی) و بزرگراه شاهنشاهی(شهید مدرس فعلی) شروع می‌شود.»
محلی برای تفریح پایتخت‌نشینان
از ساخت پارک وی بسیار استقبال شد. شهبازی می‌گوید: «شهروندان خیلی لذت می‌بردند که در این بزرگراه خلوت و خوش منظر رانندگی کنند. بخشی از تفریح مردم در روزهای تعطیل هم رانندگی در این مسیر بود. وسط بزرگراه پارک‌وی بلواری با فضای سبز ساخته شده‌بود. درختان کاج منظم در ۲طرف و کناره‌ها هم درختان سرو نقره‌ای و کاج معروف به کاج تهران در رفیوژ وسط بزرگراه کاشته شده بود.»
همراه با توسعه شهرسازی
این روزها در کنار بزرگراه چمران (پارک وی سابق) هتل‌ها، دانشگاه‌ها، ساختمان صدا و سیما، نمایشگاه بین‌المللی، ساختمان اجلاس، بناهای اداری و غیراداری فراوانی می‌بینیم که بر اهمیت این بزرگراه می‌افزاید. شهبازی یادآوری می‌کند: «قبل از اینکه پارک‌وی ساخته شود، محل دائمی نمایشگاه‌ها و شهربازی ساخته شده بود.»
بعد از بزرگراه پارک‌وی در اواخر دهه۴۰خورشیدی، بزرگراه شهید مدرس (شاهنشاهی سابق) به طول ۹ کیلومتر ساخته شد. بعد از بزرگراه مدرس، بزرگراه شیخ فضل‌الله‌نوری(ایوبی سابق) به طول ۶کیلومتر در غرب تهران ساخته شد. به این‌ترتیب، بزرگراه‌های تهران ساخته شدند تا تردد خودروها آسان‌تر باشد. پوشش گیاهی و تفرجگاهی پارک‌وی دهه۴۰ در توسعه شهرسازی با گسترش شبکه حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس‌های تندرو به خاطره‌ها پیوست.
نظر شما