اسرار نهفته در مصرف آسپرین

همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: مصرف دارو بدون تجویز پزشک یا توصیه دیگران؛ کاری است که متاسفانه در ایران بسیار رایج است. آسپرین نیز از جمله داروهای پر مصرفی است که با وجود اینکه فواید زیادی دارد؛ به هیچ وجه نباید بدون تجویز پزشک معالج استفاده شود و هر کسی که با هر گونه عارضه قلبی لزوما نباید از این دارو استفاده کند.

موارد مصرف

دکتر پوریا ثابتیان، جراح عروق و فوق تخصص بیماری‌های وریدی، فوق‌تخصص جراحی اندوواسکولار و فوق‌تخصص درمان زخم درمورد مصرف این دارو می‌گوید: «آسپرین، استیل سالیسیلیک اسید یا ASA داروی ضد التهابی غیر استروئیدی یا غیر کورتونی  است که در دوزهای مختلف اثرات متفاوتی بر بدن دارد. این دارو در خارج از ایران با دوزهای ۱۰۰، ۳۰۰ و ۵۰۰ میلی‌گرم  تولید می‌شود. ولی دوز آن در ایران ۸۰، ۳۰۰ و ۵۰۰ میلی‌گرم است.

آسپرین در موارد مختلفی استفاده می‌شود، در مواردی منع مصرف دارد و مانند هر داروی دیگری عوارضی هم دارد. اما از آنجایی که این دارو ضد التهابی غیر استروئیدی است، در بعضی دوزها برای مقابله با دردهای مختلف مانند سردرد و همچنین سردردهای میگرنی یا کمردرد می‌توان  از آن استفاده کرد و از طرف دیگر نیز  برای کاهش تب می‌شود، از این دارو استفاده کرد.

البته در عفونت‌های ویروسی یا  باکتریایی  هم  از آن  به‌عنوان ضد تب استفاده می شود. ولی با توجه به اینکه  داروهای بهتری با عوارض بسیار کمتری  برای مقابله با درد، تب یا مقابله با عفونت  وجود دارد؛ از این دارو به‌طور معمول برای درد و تب استفاده نمی‌شود.»

 مصرف تخصصی آسپرین  

ثابتیان می‌گوید از آسپرین به طور خاص به عنوان یک جلوگیری‌کننده از تجمع سلول‌های ایجاد کننده  لخته خون یا همان «ترومبوسیت‌ها» (یا «پلاکت‌ها») البته در دوز پایین  استفاده می‌شود. یعنی دوز  پایین این دارو که  تا ۱۰۰ میلی‌گرم است می‌تواند  اثرات ضدلخته‌ای در بدن داشته باشد و  از تجمع سلول‌های خونی که باعث ایجاد لخته می‌شوند (ترومبوسیت‌ها)، جلوگیری می‌کند. یعنی این دارو  با رقیق کردن خون مانع از چسبیدن ترومبوسیت‌ها و ایجاد لخته خواهد شد.  

عوامل غیر موثر در مصرف آسپرین

ثابتیان می‌گوید چند فاکتور در مصرف آسپرین هیچ نقشی ندارند. مثلاً فاکتور سن. افرادی زیادی  به خصوص در ایران فکر می‌کنند بهتر است افراد بالای ۴۰ ‌سال در هفته  ۲ عدد آسپرین مصرف کنند. این در حالی است که  هیچ مقاله و سند  علمی پشت این نظریه‌ها وجود ندارد.

بنابراین  بالا رفتن سن عاملی برای استفاده ازاین دارو نیست. چون شاید مشکلات قلبی یا مشکلات دیگری که باعث تجویز این دارو می‌شود، در این افراد وجود نداشته باشد. درواقع  این دارو تخصصی است. به همین خاطر هم باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.  

عملکرد آسپرین و  چگونگی اثر بخشی آن

 به گفته این پزشک، آسپرین از دسته داروهایی است که تاثیرگذاری آنها  منوط به مصرف مداوم و روزانه آنهاست. در غیر  این صورت اگر آسپرین ۵ ‌تا ۷  روز مصرف نشود اثر ضد انعقادی آن کاملاً در خون از بین می‌رود.  

توجه داشته باشیم  این دارو هیچ تاثیری بر ریتم، کارکرد، پمپاژ و قدرت عضله قلب و همچنین در  بالا و پایین شدن نبض و فشارخون ندارد. بلکه فقط صرفاً باعث رقیق شدن خون در کسانی می‌شودکه گرفتگی‌های عروقی در عضوی مانند قلب یا اندام های دیگر دارند که باعث عدم خون‌رسانی می‌شوند.

چه کسانی باید آسپرین مصرف کنند

ثابتیان می‌گوید افرادی که آسپرین مصرف می‌کنند به‌ دو دسته تقسیم می‌شوند؛ یک گروه افرادی که برای درمان آسپرین مصرف می‌کنند و عده‌ای دیگر هم که برای پیشگیری  از بیماری این دارو برای آنها تجویز می‌شود.  

بنابراین  مصرف آسپرین به کسانی که سابقه سکته قلبی دارند و درمان شده‌اند یا در حال‌حاضر  دچار سکته‌های قلبی یا گرفتگی‌های عروقی هستند توصیه می‌شود. همچنین در افرادی  که سکته‌های مغزی یا سکته‌های مغزی گذرا داشته‌اند، یعنی ۲۴ ساعت دچار علامت نورولوژیک یا علائم سیستم عصبی شده‌اند مثلاً تکلم، راه رفتن یا حس اندام و تون عضلاتشان دچار مشکل شده است، هم می‌توانند از آسپرین استفاده کنند.

 به علاوه  افرادی که مشکلات عروقی، گرفتگی‌ و انسدادهای عروقی در کل بدن دارند یا عمل بای‌پس عروق کرونری داشته‌اند، نامزد مصرف  آسپرین یا داروی جلوگیری‌کننده از انقعاد دیگری هستند که مانع از تجمع ترومبوسیت‌ها شوند.

به گفته این متخصص، برای کسانی هم که از طریق اقدامات کم تهاجمی مثل استفاده از استنت‌ها و بالن‌ها که در واقع همان روش‌های باز کردن عروق به وسیله کاتترها (آنژیوپلاستی) درمان می‌شوند، ممکن است آسپرین تجویز شود.

موارد منع مصرف آسپرین

بعضی افراد نیز نباید از این دارو استفاده کنند؛ کسانی که  به این دارو حساسیت دارند و علائمی مانند کهیر، خارش‌های متعدد، سرفه، آب‌ریزش بینی، دل‌درد، سردرد و مشکلات گوارشی دارند و  همچنین کسانی که دچار حملات آسم هستند، نباید از این دارو استفاده  کنند.

افرادی  که زخم فعال معده یا قسمت‌هایی از مخاط روده یا همان دوازده یا اثنی‌عشر دارند، نیز اجازه مصرف این دارو را ندارند. مشکلات نارسایی کبد یا کلیه هم مانعی برای مصرف آسپرین به شمار می‌رود. به علاوه از  ماه ششم حاملگی به بعد هم نباید از آسپرین استفاده شود.

عوارض مصرف آسپرین

ثابتیان می‌گوید آسپرین می‌تواند عوارضی هم داشته باشد که گاهی این عوارض شدید است. یعنی دارویی که ضد انعقاد خون است می‌تواند باعث خون‌ریزی شود.

به همین خاطر به کسانی که واکسن آسترازنیکا زده بودند توصیه می‌شد، از آسپرین استفاده نکنند. چون در افرادی که برای جلوگیری از لخته شدن خون از آسپرین استفاده کردند، به‌مراتب درصد بالایی از خون‌ریزی‌ها مشاهده شد. یعنی آسپرین در این افراد  نه‌تنها جلوی لخته شدن خون را نگرفت؛ بلکه باعث خون‌ریزی هم شد. چون  مکانیسم تولید لخته در بدن بر اثر واکسن آسترازنیکا هیچ ربطی به مکانیسم عمل آسپرین ندارد.

به گفته این متخصص، گاهی مصرف آسپرین باعث عوارضی مانند کبودی‌هایی در بدن می‌شود یا کارکرد کبد و کیسه صفرا را دچار مشکل می‌کند. همچنین ممکن است مخاط معده بعضی افراد بر اثر مصرف این دارو دچار مشکل شود یا ایجاد دل درد یا زخم معده کند. کسانی هم که آسم دارند نباید از این دارو استفاده کنند چون می‌تواند باعث شدت بخشیدن حملات آنها شود.

 بدون تجویز پزشک آسپرین مصرف نکنید!

ثابتیان می‌گوید آسپرین دارویی است که حتما باید در موارد خاص مصرف شود؛ نه به توصیه فردی که مشکلی مشابه ما داشته یا مواردی از این قبیل. بنابراین به هیچ وجه نباید بدون تجویز پزشک متخصص استفاده شود. ضمن اینکه اگر درست و بجا استفاده شود، داروی بسیار خوبی است که می‌تواند باعث نجات انسان‌ها شود.

البته ممکن است افرادی که از آسپرین استفاده می‌کنند، در طولانی‌مدت دچار مشکلات معده شوند که البته با مصرف داروهایی مانند آنتی‌اسیدها این مشکل برطرف خواهد شد یا در صورت لزوم داروی مشابه دیگری برای فرد تجویز خواهد شد.