به گزارش همشهری، دکتر بهروز کوچکی، فوقتخصص گلوکوم در نشست خبری در بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور با اشاره به شیوع بالای بیماری گلوکوم در میان جامعه گفت: گلوکوم یا آب سیاه یکی از علل مهم نابینایی در سراسر جهان است.
علت اصلی بروز گلوکوم افزایش فشار داخل چشم است که به عصب بینایی فشار وارد شده و به‌دلیل ایجاد مانع در خون رسانی به عصب بینایی، این عصب دچار مشکل شده و درصورت درمان نشدن موجب نابینایی می‌شود.
وی یادآور شد: نداشتن علائم یکی از مشکلات گلوکوم یا آب سیاه است و به‌دلیل اینکه بیمار متوجه بیماری خود نمی‌شود ممکن است با مشکلات جدی مواجه شود که در زمان بروز آن روش‌های متعدد درمانی برای بیمار به‌کار می‌رود.
کوچکی اضافه کرد: بیش از 4میلیون نفر از جمعیت دنیا براساس اعلام رسمی سازمان‌های بین‌المللی به‌دلیل گلوکوم دچار نابینایی شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 این تعداد به بیش از 12 میلیون نفر افزایش یابد.
این در حالی است که بیش از 50 درصد بیماران در کشورهای پیشرفته و حدود 60 تا 90 درصد بیماران در کشورهای در حال توسعه از بیماری خود مطلع نیستند.
وی با اشاره به درمان‌های رایجی که برای درمان گلوکوم وجود دارد، خاطرنشان کرد: درمان طبی، جراحی باز و انواع لیزر از جمله درمان‌های این بیماری است اما باید توجه داشت که بیماری گلوکوم یا آب سیاه درمان قطعی ندارد. نوعی از گلوکوم نیز به‌صورت مادرزادی وجود دارد که در بدو تولد قابل تشخیص است.
این فوق تخصص گلوکوم اضافه کرد: برخی از انواع گلوکوم، مانندبیمارانی که با جراحی درمان نشده اند، گلوکوم مانند ناشی از ضربه، ورود روغن سیلیکون به داخل چشم، پیوند قرنیه ناموفق و گلوکوم مادرزادی از جمله مواردی هستند که می‌توانند با تکنیک ECP درمان شوند.
وی اضافه کرد: در این روش به کمک دستگاه ECP که یک اندوسکوپیک لیزر است ازیک پروب بسیار ظریف، سوزنی به ضخامت 9/0میلیمتر،دوربین، یک منبع نور و لیزر وارد چشم می‌شوند و اجسام مژگانی را لیزر می‌کنند و به کمک دوربین، لیزر تنها روی قسمت‌های مورد نظر تابیده می‌شود و از آسیب به سایر بافت‌های چشم پیشگیری می‌شود.
کوچکی گفت: این دستگاه از یک شکاف ظریف به ناحیه‌ای در عقب چشم وارد می‌شود و لیزر تابانده می‌شود.
اجسام مژگانی مسئول تولید مایع زلالیه که حاوی مواد مغذی بافت‌های داخل چشم است، هستند و اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج این مایع به‌هم بخورد فشار داخل کره چشم بیش از حد طبیعی شده و عصب بینایی آسیب می‌بیند، به همین دلیل به کمک لیزر این اجسام مژگانی ترمیم می‌شوند و میزان ترشح مایع زلالیه کاهش می‌یابد.
وی با اشاره به سایر کمک‌هایی که می‌توان با استفاده از دستگاه ECP برای درمان بیماری‌های چشمی استفاده کرد، گفت: کاربرد تشخیصی مانند بررسی میزان آسیب شبکیه و فیبر نگهدارنده و همچنین کاربرد آموزشی مانند آموزش دستیاران برای بخش‌های داخلی چشم از دیگر کاربردهای این دستگاه است.
هر5 ثانیه یک نفر نابینا می‌شود
براساس این گزارش، هم‌اکنون حدود ۱۴۰ میلیون نفر کم بینا و ۴۵ میلیون نفر نابینا در دنیا وجود دارد، در هر ۵ ثانیه یک نفر در دنیا نابینا می‌شود و هر دقیقه یک کودک نابینا به دنیا می‌آید.
همچنین پیش‌بینی‌ها حاکی است که شمار نابیناهای دنیا تا سال ۲۰۲۰ به ۷۵ میلیون نفر برسد و به عبارتی سالانه ۲ میلیون نفر به تعداد نابیناها افزوده شود.
مطالعات انجام شده در ایران نیز نشان می‌دهد که آب مروارید با ۳۶درصد، دیابت با ۲۰ درصد و تنبلی چشم با ۷ درصد، شایع‌ترین علل کم بینایی و نابینایی در کشور است.
در مجموع حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار ایرانی از اختلال بینایی رنج می‌برند و در کل استفاده نکردن از عینک و عیوب انکساری مهم‌ترین علل کم‌بینایی در کشور است.
برنامه سال ۲۰۲۰ سازمان بهداشت جهانی و آژانس بین‌المللی پیشگیری از نابینایی در کشورهای توسعه نیافته - که ۹۰ درصد آمار اختلالات بینایی مربوط به این کشورها ست - پیشگیری از دوسوم علل کوری در دنیاست.
برای رسیدن به اهداف این برنامه در ایران کمیته‌ای زیر نظر وزارت بهداشت و درمان کشور با هدف بیماریابی، تلاش برای اصلاح سیستم بهداشت و درمان کشور و ارتقای کیفیت اعمال جراحی به‌خصوص آب مروارید، پیشگیری از عوارض دیابت و آب سیاه تشکیل شده است.
دکتر سیدحسن هاشمی، رئیس بیمارستان چشم‌پزشکی نور در این خصوص، به همشهری گفت: هم‌اکنون شایع‌ترین مشکلات در ایران که موجب نابینایی می‌شود، آب مروارید و پس از آن تراخم، آب سیاه و عوارض ناشی از دیابت است.
در این زمینه کوری ناشی از دیابت، آب مروارید و آب سیاه، با تشخیص به موقع، استفاده از امکانات بهداشتی قوی و نظام ارجاع کامل قابل پیشگیری است.
در کشورهای توسعه یافته برخلاف ایران، بیشترین بیماری‌های شایع چشمی مربوط به کهولت سن است و از جمله عوامل تأثیرگذار بر این تفاوت، وضعیت اقتصادی و فرهنگی و میزان اطلاعات عمومی مردم است.
متأسفانه آمارهای اختلالات چشمی در کشور به‌طور مشخص وجود ندارد و تنها آمارها و مقالات نوشته شده در این حوزه مربوط به مطالعه اپیدمیولوژیک است که در کلینیک فوق تخصصی چشم پزشکی نور انجام شده است.
مطالعات مربوط به اختلالات چشم پزشکی در محله‌های مختلف تهران نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل نابینایی و کم بینایی در تهران، آب مروارید با ۳۶ درصد، پیری شبکیه چشم با ۲۰ درصد، تنبلی چشم با ۱۰/۷درصد و عیوب انکساری با ۶۰ درصد است، همچنین آمار کم بینایی در پایتخت ۲/۱۳درصد و نابینایی ۰/۲۸درصد است.
درباره سهم هر ایرانی از چشم پزشک نیز باید گفت هم‌اکنون ۲هزار چشم پزشک در ایران وجود دارد و بر این اساس، سهم هر ۳۵ هزار ایرانی، یک چشم پزشک است.
این آمار در کشورهایی چون آلمان و هلند که از نظر چشم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی در سطح مناسبی قرار دارند، به‌ترتیب هر ۱۶ هزار نفر و هر ۳۶ هزار نفر یک چشم‌پزشک است.
اما آنچه در ایران وضعیت را متفاوت کرده است، امکانات موجود در نقاط محروم و شهرستان‌هاست. ما چشم پزشک کم نداریم، سالانه حدود ۶۰ چشم پزشک تربیت می‌کنیم و این علاوه بر افرادی است که دوره تخصصی را می‌گذرانند.
به علاوه سالانه ۲۰۰ اپتومتر به این جمعیت اضافه می‌شود و جمعیت زیادی وسایل کمک دیدگانی را تهیه می‌کنند.
در مناطق محروم، چشم پزشک داریم، اما این عده در جایی خدمت می‌کنند که وسایل و تجهیزات لازم به‌عنوان ابزار‌دست خود را ندارند.
وی افزود: بهتر است مردم بدانند شایع‌ترین و بیشترین عمل جراحی پزشکی‌ای که روی چشم انجام می‌شود مربوط به آب مروارید است.
در این زمینه کوچک‌ترین عمل جراحی چشم، درآوردن جسم خارجی، پلیسه و آشغال و ضایعات پلک را شامل می‌شود.
در مورد بزرگ‌ترین عمل جراحی چشم نیز باید بگویم که با توجه به ۱۲رشته فوق‌تخصصی موجود در چشم پزشکی، عمل‌های جراحی بسیاری وجود دارد. به‌عنوان مثال در جراحی شبکیه بعضی عمل‌ها 8 تا ۹ ساعت طول می‌کشد.
در این زمینه چسباندن پرده شبکیه، تعویض عدسی چشم، ایمن کردن شبکیه، پیوند سلول‌های بنیادین، قرنیه همزمان و اصلاح خشکی چشم را می‌توان از بزرگ‌ترین عمل‌های چشم بیان کرد.
