همشهری‌آنلاین ـ سارا کلهر: در سال‌های اخیر تعداد والدین تک فرزند روز به روز در حال افزایش است. به جز خانواده‌هایی که بعد از تولد فرزند اولشان به دلیل مسائل جسمی یا سن نمی‌توانند صاحب فرزند دیگری شوند، خانواده‌های بسیار دیگری هم هستند که تمایلی به داشتن فرزند دوم یا فرزندان بیشتر ندارند. عوامل بسیاری در این تصمیم دخیل است که شاید مهم‌ترین آن تغییر سبک زندگی است.
متخصصان و کارشناسان درباره مسائل و معضلات این کودکان و خانواده‌هایشان مباحث بسیاری را مطرح کرده‌اند، البته نمی‌توان قاطعانه گفت همه کودکان تک‌فرزند دارای مشکل هستند و منظور از طرح این مسائل این نیست که همه این کودکان دارای اختلالات، بیماری و... هستند اما به‌هرحال به دلایل بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد کودکان تک فرزند مسائل خاص خود را دارند که می‌تواند در آینده آن‌ها و والدینشان تاثیرگذار باشد.
دکتر سیما فردوسی روانشناس بالینی و کودک و عضو سابق هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین با تاکید بر این‌که هدف از طرح مسائل و دغدغه‌های کودکان تک‌فرزند این نیست که باعث ناراحتی و نگرانی والدین شویم، به بررسی آسیب‌هایی پرداخت که ممکن است این کودکان و والدین آن‌ها را تهدید کند.
ضعف کودکان تک‌فرزند در یادگیری مهارت‌های رفتاری
او بیان کرد: تک‌فرزندی آسیب‌های زیادی می‌تواند داشته باشد به‌هرحال وقتی بچه تنهاست و خواهر یا برادر همسن‌وسال ندارد خیلی چیزهایی را که در رقابت باید یاد بگیرد طبعا یاد نمی‌گیرد و بسیاری از مسائل را که در شراکت باید بیاموزد نمی‌آموزد. حتی دعواهای خواهرها و برادرها با همدیگر تمرینی است برای دفاع از خود در جامعه که بچه‌ای که تک‌فرزند است این موارد را یاد نخواهد گرفت. از نیازهای مهم کودک، بازی کردن است وقتی کودک در خانه همبازی و همصحبتی نداشته باشد تا با او رقابت یا بازی و دعوا کند، برخی از احساسات را تجربه نمی‌کند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آن‌ها نخواهد داشت.
فرزندسالاری در خانواده‌های تک‌فرزند و تبعات آن
دکتر فردوسی با اشاره به زیاده‌روی والدین در برآوردن خواسته‌ها و مطالبات تنها فرزندشان گفت: معمولا چون پدر و مادر هرچه دارند و ندارند برای بچه‌های تک‌فرزند در طبق اخلاص می‌گذارند سبب می‌شود کودک به این وضعیت عادت کند و فکر کند همه باید در برابر او مطیع و دست به سینه باشند و هرچه خواست سریعا فراهم کنند درحالی‌که این‌طور نیست و اجتماع خیلی خشن‌تر از خانواده است و قوانینش بسیاربسیار سختگیرانه‌تر از خانه است. هیچ‌کس در اجتماع از ما نمی‌پرسد چند خواهر و برادر داری؟ فرزند چندمی؟ تک‌فرزندی؟ قوانین اجتماعی برای همه یکسان است، ولی بچه‌هایی که خواهر و برادر ندارند و تک هستند به دلیل شرایطی که در آن رشد کرده‌اند، رعایت کردن قوانین و مقررات برایشان فوق‌العاده سخت است.
او با اشاره به حساسیت‌ها و نگرانی‌های والدین تک‌فرزند خاطرنشان کرد: پدر و مادرهایی که یک فرزند دارند معمولا دست و دلشان می‌لرزد که نکند اتفاقی برای بچه‌شان بیفتد یا نکند او را از دست بدهند بنابراین برخورد والدین تک‌فرزند هم با والدینی که بیش از یک فرزند دارند متفاوت است. والدین تک‌فرزند بسیار مطیع هستند، سعی می‌کنند به همه خواسته‌های فرزندشان پاسخ دهند و همه‌چیز برایش فراهم کنند به همین دلیل این بچه‌ها هم در دوران کودکی و هم در آینده با مشکلاتی مواجه می‌شوند.
مشکلات تک‌فرزندان در برقراری ارتباط
این روانشناس کودک تصریح کرد: این بچه‌ها معمولا در دوستیابی هم با مشکل مواجه می‌شوند چون می‌خواهند بین دوستان هم طوری عمل کنند که حرف خودشان را به کرسی بنشانند و هرچه می‌گویند دیگران قبول کنند خب نتیجه این می‌شود که دوستانشان طردشان می‌کنند.
عضو سابق هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به انتظارات و توقع بالای این کودکان به همشهری‌آنلاین گفت: معمولا این بچه‌ها بسیار متوقع هستند و اعتمادبه‌نفس خیلی بالایی هم ندارند و همه این موارد به این دلیل است که این بچه‌ها تنها بزرگ شده‌اند. این کودکان خیلی از مسائل را تجربه نمی‌کنند و انتقادپذیر هم نیستند چون کسی نیست که انتقادی به آن‌ها وارد کند.
تک‌فرزندی و بروز احساس تنهایی در کودکان
دکتر فردوسی گفت: از نظر روانشناسی شرایط ایده‌آل و مناسب برای کودک در این است که در طول زمان رشد خود تنها نباشد. اساسا تنهایی در دوران کودکی بسیار بد است و بچه‌ها خیلی از آن رنج می‌برند. بسیاری از کودکان تک‌فرزند با صراحت اظهار می‌کنند که بسیار تنها هستند. این بچه‌ها مرتب از پدر و مادرشان سوال می‌کنند که چرا ما تنها هستیم؟ چرا خواهر یا برادر نداریم؟یعنی این کمبود را به‌شدت احساس می‌کنند.
او افزود: معمولا این کودکان تا ۱۲سالگی به این موضوع اعتراض می‌کنند و از والدین در این باره سوال می‌کنند. معمولا بعد از این سن می‌گویند داشتن خواهر یا برادر دیگر به درد ما نمی‌خورد و ما در دوران کودکی همبازی می‌خواستیم.
حضور دوستان جای خواهر و برادر را پُر نمی‌کند
این روانشناس کودک در پاسخ به این سوال که آیا وجود دوستان می‌تواند خلأ تنهایی این کودکان را پر کند، گفت: این عقیده عمومی که بعضی‌ها می‌گویند دوستان یا بچه‌های اقوام نزدیک مثل پسرخاله و دخترعمو و... می‌توانند جای خواهر و برادر را برای بچه‌های تک‌فرزند پر کنند و مثلا با آن‌ها بازی کنند و به نوعی جای خواهر و برادر را برای آن‌ها پر کنند، حرف صحیحی نیست و بچه متوجه تفاوت این نسبت‌ها می‌شود. کودک اگر با دوستش هم بازی کند، در نهایت او به خانه خودش می‌رود و باز این تنهایی ادامه دارد بنابراین هیچ‌یک از این ارتباطات جای خواهر یا برادر را برای این بچه پر نمی‌کند.
مشکلات تک‌فرزندها در زندگی مشترک
دکتر فردوسی گفت: وقتی فرد به سن ازدواج می‌رسد بحث شخصیت مطرح است. در بحث ازدواجِ تک‌فرزندها هم مسائل شخصیتی می‌تواند مشکل‌ساز شود؛ اگر شخصیت متوقع، همان شخصیتی که دوست دارد مورد توجه قرار گیرد، نقدپذیر نباشد و... در بزرگسالی اصلاح نشود، در زندگی مشترک می‌تواند باعث بروز مشکلات بسیاری شود. فردی که تک‌فرزند بوده و ضعف‌های شخصیتی‌اش اصلاح نشده باشد در زندگی مشترک هم انتظاراتی از همسرش خواهد داشت که می‌تواند آسیب‌زا باشد. مسئله بعدی سازگاری در زندگی مشترک است مثلا نوع سازگاری با خانواده همسر از آنجا که فرد تک‌فرزند خواهر یا برادری نداشته که تمرین این مسائل را داشته باشد، سازگاری با افراد دیگر برایش سخت و گاهی مشکل‌آفرین می‌شود، البته باز هم تاکید می‌کنم منظور این نیست که همه بچه‌های تک‌فرزند این مشکلات را خواهند داشت ولی مسلما در میان بچه‌هایی با این شرایط امکان بروز این مشکلات و معضلات بیشتر خواهد بود.
نظر شما