همشهری آنلاین-خدیجه نوروزی: اکثر افرادی که به خودکشی فکر می کنند دست به خودکشی نمی زنند اما چه می شود که برخی اقدام به این کار می کنند و ناگاه به ته خط می رسند؟ سبقه روانی این افراد را که مورد بررسی قرار دهیم مشاهده می کنیم چند خودکشی ناموفق داشته اند و در نهایت با اصرار بر آن، مهری بر پایان زندگی خود زده اند. علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی در گفت و گو با همشهری آنلاین خودکشی را یک پدیده اجتماعی می داند نه یک پدیده روانشناختی.
به نظرتان تفکر خودکشی داشتن بیشتر یک پدیده روانشناختی یا اجتماعی است؟
اگرچه روانشناسان خودکشی را یک پدیده روانشناختی می دانند ولی بر اساس تحقیقاتی که دورکیم، جامعه‌شناس بزرگ قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم انجام داد کاملا مشخص است که یک پدیده اجتماعی است؛ یعنی ارتباط مستقیمی با شرایط اجتماعی یک جامعه دارد. هر چه جامعه از نظر آسیب های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، آموزشی و خانوادگی مشکلات بیشتری را تجربه کند به طور طبیعی باید انتظار داشت که در این جامعه میزان خودکشی بالا برود و افزایش پیدا کند. در همه جای دنیا یک توازنی بین این دو برقرار است و با افزایش آسیب های اجتماعی میزان خودکشی ها هم افزایش پیدا خواهد کرد.
چرا اغلب خودکشی‌ها مربوط به گروه سنی زیر ۲۰ سال است؟
بیشترین اقدام به خودکشی در هر کشوری بین گروه نوجوان است اما خوشبختانه عمده اقدام به این خودکشی ها ناموفق است. خودکشی موفق در همه جای دنیا در رده میانسالی و به طور مشخص در سن ۴۷ سالگی رخ می دهد. به همین دلیل عجیب نیست که بگویم در کشور ما زیر ۲۰ ساله‌ها بیشتر دست به این عمل می زنند. البته این نکته وجود دارد درهر جامعه ای که با مشکلات عدیده اقتصادی و اجتماعی روبروباشد تنها شنیدن اخبار خودکشی دور از انتظار نیست که قابل پیش بینی هم هست.
اغلب می شنویم که فردی که خودکشی کرده در زندگی گذشته خود چند بار خودکشی ناموفق داشته. آیا ژن، ارث و به طور خاص ژنتیک می‌تواند چنین اتفاق تلخی را رقم بزند؟
خودکشی عوامل بسیار متعددی دارد اما می توانیم سه پایه اصلی برای آن ذکر کنیم: عوامل ژنتیکی، عوامل زیست ۹ ماهه رحم مادری و عوامل محیطی. البته ما چیزی به اسم ژن خودکشی نداریم ولی یک سری اختلالات روانی وجود دارند که این اختلالات درصد و احتمال خودکشی را در بین افراد افزایش می دهد از جمله کسانی که بوردرلاین یا اختلال شخصیت مرزی دارند یا اختلال شخصیت دوقطبی دارند وقتی که در قطب پایین قرار می گیرند احتمال دارد به سمت خودکشی گرایش بیشتری داشته باشند. گرچه در این مورد هم نمی توان به لحاظ علمی دقیق نظر داد اما بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند یکی از پایه های اصلی و مهم این اختلالات ژنتیک است. بنابراین کسانی که این اختلالات را دارند ممکن است در مظان خودکشی قرار بگیرند. البته نمی توان گفت خودکشی یک پدیده ژنتیکی است ولی می توان گفت اختلالاتی که منجر به خودکشی می شود می تواند ژنتیکی باشد.
عوامل بیرونی چقدر می تواند به این موضوع دامن بزند؟
مهم ترین عامل خودکشی محیط است نه ژنتیک. کسانی که یک پایه ژنتیکی داشته باشند وقتی در محیط هایی قرار می گیرند که برای اقدام به خودکشی مساعد و مستعد است گرایش به خودکشی را در آنها افزایش می دهد. مراکزی که افراد را بازاجتماعی می کنند مانند سربازخانه ها و خوابگاه های دانشجویی، و فرد از محیط گرم خانواده دور و ناخواسته حمایت های سنتی که فرد در خانواده ها داشته را به شدت کم رنگ می کند و او را به اشکال مختلف تحت فشار قرار می دهد شانس خودکشی را افزایش می دهد. بنابراین تغییر فضای جغرافیایی و فرهنگی بسیار موثر است.
نظر شما