در این کنگره که به ریاست آیت‌الله محمد امامی کاشانی برگزار شده بود، شخصیت‌های سیاسی و پژوهشگران و اندیشمندانی از ایران و دیگر نقاط جهان اسلام شرکت داشتند.
مطلبی که از پی می‌آید، چکیده‌ای است از برخی سخنرانی‌های ارائه شده در این کنگره. لازم به یادآوری است که ملامحسن فیض کاشانی، فیلسوف، فقیه، محدث، مفسر و شاعر بزرگ دوران صفویه و نیز داماد ملاصدرا بود. از وی آثار گوناگونی در حوزه‌های مختلف علوم دینی به‌چاپ رسیده است. از مهم‌ترین آثار او محجه البیضاءتفسیر صافی، تفسیر اصفی، تفسیر مصفی، حق‌الیقین، کتاب وافی که در شرح اخبار و روایات کتب اربعه شیعه است و نیز کتاب علم‌الیقین است.
امام جمعه موقت قم در دومین روز برگزاری کنگره بزرگداشت ملامحسن فیض‌کاشانی در مدرسه عالی دارالشفاء قم اظهار داشت: اگر کسی فیض‌کاشانی را به‌عنوان اخباری می‌شناسد، اشتباه است، همچنان که اگر کسی به مجتهدین به خاطر برخی روایات که درباره نفی اجتهاد است انتقاد می‌کند او هم در اشتباه است. وی افزود: اجتهادی که در روایات مذمت شده غیر از اجتهادی است که در مکتب اهل‌بیت(ع) وجود دارد و همچنین اخباری مصطلح، خصوصیاتی دارد که در مرحوم فیض‌کاشانی نیست.
آیت‌الله استادی تالیفات فیض را 115 جلد برشمرد و گفت: بعضی از اشخاص کتاب‌های فیض را بیش از این بیان کرده‌اند درصورتی که اشتباه است.عضو جامعه مدرسین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به معروف بودن فیض به اخباری‌گری گفت: فیض‌کاشانی در بعضی از کتب خود تحت‌تأثیر ملامحمد امین استرآبادی قرار گرفته است و حرف‌های او را در این کتاب منعکس کرده، ولی از این مباحث در کتب فقهی خود نیاورده است و این نشان می‌دهد آن مطالب را خود قبول ندارد.
آیت‌الله‌العظمی مکارم‌شیرازی نیز در دومین روز برگزاری کنگره ملامحسن فیض‌کاشانی در مدرسه عالی دارالشفاء قم با اشاره به شخصیت علمی و اخلاقی فیض‌کاشانی اظهار داشت: فیض‌کاشانی عالمی بسیار بزرگ و از شخصیت‌های مهم جهان تشیع است و برگزاری کنگره برای او در دهه کرامت و در آستانه ولادت امام رضا(ع) مزید بر اهمیت و ارزش این کنگره است. وی با اشاره به جایگاه عقل در اندیشه دینی اسلام، افزود: قرآن 70 بار درباره اهمیت عقل و عقلانیت سخن گفته است و علم و دانش را به‌عنوان خیر کثیر معرفی می‌کند. این مرجع تقلید با اشاره به ارزشی که اسلام به مقام علم و عالم قائل شده خاطرنشان کرد: اسلام درباره علم و عالمان، سنگ تمام گذاشته و نهضت علمی‌ای که بعد از پیغمبر اکرم(ص) در تمام بخش‌های علوم دینی انسانی و بشری پیدا شد محصول اهمیتی است که اسلام و قرآن به مقام علم داده است.
آیت‌الله العظمی مکارم‌شیرازی گفت: ملامحسن فیض‌کاشانی از معدود علمایی است که در عصر خود به مقام جامعیت علمی فوق‌العاده‌ای رسید. این مرجع تقلید به اساتیدی که فیض‌کاشانی از محضر آنان کسب فیض کرده اشاره کرده و افزود: فیض‌کاشانی اساتیدی مانند مجلسی اول، ملاصدرای شیرازی، شیخ‌بهایی، میرداماد، میرفندرسکی، ملاصالح مازندرانی و ملامحمدطاهر قمی را درک کرد که در تاریخ تشیع درک این اساتید در این سطح برای یک نفرکم‌نظیر است. وی خاطرنشان کرد: فیض‌کاشانی در قرن تحول عالم تشیع و ایران که پایه‌های تشیع با منطق در حال محکم شدن بود، زندگی می‌کرد.
آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی، رئیس قوه قضائیه در سومین روز کنگره بزرگداشت ملا محسن فیض کاشانی، برگزاری این بزرگداشت‌ها و مراسم را برای شخصیت‌های علمی کاری بسیار مفید و ضروری عنوان کرد. وی با بیان اینکه این اقدام کمترین احترام و ادای حق نسبت به این علماست، گفت: بزرگوارانی همچون فیض بودند که در تاریخ، معارف اسلام و اهل‌البیت را برای ما حفظ کردند و از دستبرد و تحریف در امان نگاه داشتند. وی ادامه داد: همچنین جامعه معتقد به اهل‌بیت را در تاریخ بنیان نهادند که بحمدالله امروز اسلام اصیل نقش و آوازه مکتب اسلام را به همه جهانیان ارائه کرده است.
هاشمی شاهرودی با بیان اینکه این اقدام‌ها علاوه بر اینکه در ارتقای سطح علمی حوزه‌های علمیه بسیار مؤثر است، گفت: خیلی از فرمایشات این بزرگواران و تالیفات آنها هنوز درست درک و بررسی نشده و به‌طور کامل و با دقت مورد مطالعه قرار نگرفته است. وی ادامه داد: بسیار مهم است که با این کار در ارتقای علمی و تولید علم در حوزه‌های علمیه این اقدامات صورت گیرد چرا که فیض کاشانی دارای شخصیتی چند بعدی است. هاشمی شاهرودی افزود: مرحوم فیض کاشانی همیشه سعی می‌کرد نقش عظیم قرآن در زندگی را نشان دهد. هاشمی شاهرودی، مرحوم فیض کاشانی را پرچم‌دار آراء اهل‌بیت عنوان کرد و افزود: صحبت از شخصیت‌هایی چون فیض کاشانی کار آسانی نیست و این موضوع واقعا تحقیق می‌خواهد.وی همچنین ابراز امیدواری کرد: در پایه برگزاری این کنگره بین‌المللی تحقیق در مطالب و نوآوری‌های مرحوم فیض صورت گیرد.
شاهرودی همچنین برخی از نظرات فقهی فیض کاشانی را دارای خصلتی کاربردی برای حاکمیت امروز و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد و گفت: سرعت و عمق فکری فیض منشا آن شده بود که در فقه آنچه را که مطابق دلیل و روش فقاهتی خود می‌دانست فتوا می‌داد، بنابراین بخشی از فتواهای وی در جامعه امروز ما مورد نیاز است.
آیت‌الله‌العظمی سبحانی در دومین روز کنگره بین‌المللی علمی و پژوهشی بزرگداشت ملامحسن فیض‌کاشانی در مدرسه عالی دارالشفاء قم گفت: شیعه پس از شهید اول، نسبت به علم حدیث کم‌توجه بود و همین امر باعث ضررهای بسیاری شد و اگر طلاب و روحانیون حوزه، علم حدیث را آنچنان که مرحوم فیض خوانده بخوانند، حوزه فضای دیگری پیدا می‌کند.
وی با اظهار امیدواری از تاسیس مؤسسه دارالحدیث در قم، آن را عاملی برای رفع خلأهای حدیثی در حوزه دانست. آیت‌الله‌العظمی سبحانی به زندگینامه ملامحسن فیض‌کاشانی اشاره کرده و گفت: ایشان در طول عمر 84 ساله خود بیش از 211 کتاب، رساله و موسوعه نوشته‌اند. وی افزود: دو رساله ایشان که در حقیقت شرح حال زندگانی خودش است به نام‌های «شرح‌الصدر» و« الانصاف» از بهترین رساله‌های این عالم نام‌آور است.
آیت‌الله‌العظمی سبحانی با بیان اینکه مرحوم فیض‌کاشانی علاوه بر مفسر، محدث نیز بوده است، اظهار داشت: روح حدیث‌گرایی در فیض‌کاشانی بیشتر بوده، اما آنچه در تاریخ باقی مانده این‌گونه نشان نمی‌دهد.وی افزود: مرحوم فیض در عین حال که برای نقل، سنگ‌تمام می‌گذارد، از عقل غفلت نکرده و کتاب‌های عقلانی و عرفانی‌اش بهترین دلیل بر این مدعاست. آن مرحوم گرایش فراوانی به علوم نقلی داشت، اما در عین حال نیز به مسائل عقلانی، برهانی و عرفانی نیز توجه می‌کرد.
