به طوری که کارشناس مسئول بیماری‌های غدد و متابولیک وزارت بهداشت در آستانه روز جهانی دیابت با اشاره به چاق‌تر شدن و کم تحرکی کودکان امروزی به ایسنا گفت: اگرچه پیش‌تر شاهد بروز دیابت نوع 2 در سنین بزرگسالی (غالبا بعد از 40 سالگی) بودیم، اما امروزه گزارش‌هایی از دیابت نوع 2 در نوجوانان کشورمان داریم.[آشنایی با روز جهانی دیابت]
دکتر علیرضا مهدوی ادامه داد: از سوی دیگر با پیر شدن چهره جمعیتی ایران (سالمند شدن) به نظر می‌رسد شیوع دیابت نوع 2 در هر 2 جمعیت شهری و روستایی رو به افزایش است؛ به طوری که نتایج غربالگری سه سالانه وزارت بهداشت نیز موید این مطلب است.
اصلاح سبک زندگی، بعد غربالگری
اگرچه به گفته دکتر مهدوی، از سال 1383 برنامه کنترل و پیشگیری دیابت در نظام شبکه (PHC) ادغام شد و در مرحله نخست این برنامه روستائیان بالای 30 سال و تمامی زنان باردار غربالگری شدند، ولی به گفته بسیاری از کارشناسان غربالگری بیماری دیابت به علت مزمن بودن سیر آن تعداد موارد مرگ و میر را کاهش نخواهد داد.
دکتر محسن خوش نیت، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران به همشهری می‌گوید: شیوع دیابت در ایران در حدود 3 میلیون نفر است که از این تعداد حدود 90 درصد مبتلایان، دیابت نوع 2 دارند.
بحث غربالگری بیماری دیابت در تمام دنیا یک بحث مورد چالش است و کارشناسان در مورد آن دیدگاه‌های مختلفی را بیان کرده‌اند، چون توصیه عمومی بر این است که ما افراد بالای 45 سال را با قند خون ناشتا هر 3 سال یکبار غربالگری کنیم.
علاوه بر این افراد زیر این سن هم در صورتی که در معرض عوامل خطری مثل فشار خون، چربی خون، دیابت بارداری، تخمدان‌های پلی‌کیستیک، چاقی و یا سابقه فامیلی ابتلا به دیابت هستند، با فواصل کمتر از 3 سال باید غربالگری شوند.
دکتر خوش نیت در ادامه این‌طور توضیح می‌دهد مطالعات به تازگی نشان داده‌اند که با غربالگری بیشتر نتوانستیم مرگ و میر ناشی از دیابت را کاهش دهیم. تجربه خیلی از کشورهای پیشرفته هم این امر را ثابت می‌کند.
به عقیده این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران دلیل این مسئله هم این است که به هر حال ما با غربالگری، دیابت را زود تشخیص می‌دهیم ولی به طور کلی درمان این بیماری یک درمان سخت است و نیاز به اصلاح سبک زندگی توسط خود فرد دارد.
این در حالی است که اکثر کارشناسان هم این امر را تایید می‌کنند که اکثر بیماران مبتلا به دیابت بعد از مدتی از روند بیماری‌شان خسته می‌ِشوند و همکاری کافی را در امر درمان نمی‌کنند؛ مثلا نسبت به رژیم غذایی خود بی‌اهمیت می‌شوند و یا سیگار کشیدن را کنار نمی‌گذارند.
البته فراموش نشود که به گفته کارشناسان یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به بیماران دیابتی این است که در این بیماران افسردگی شیوع بالایی دارد و همین امر انگیزه آنها را از ادامه روند درمان سلب می‌کند.
به گفته دکتر خوش نیت در بسیاری از کشورهای دنیا این مشکل وجود دارد؛ به طوری که در کشور آمریکا کمتر از 10 درصد مردم مبتلا به دیابت، روی بیماری خود کنترل دارند. این یعنی حتی اگر تمام شرایط و امکانات درمانی هم وجود داشته باشد .
از آنجاکه کنترل دیابت وابسته به خود فرد است بیماری چندان قابل درمان نیست، زیرا اصلاح شیوه زندگی برای همه ما مشکل است؛«البته ما هر بیمار مراجعه کننده به کلینیک را غربالگری می‌کنیم ولی انجام این کار برای همه جامعه طبق دیدگاه‌های مختلف مورد توافق نیست.»
کنترل دیابت به کمک آموزش
دکتر خوش نیت در پاسخ به این سؤال توضیح می‌دهد: مرگ و میر ناشی از دیابت زمانی کم می‌شود که بتوانیم دیابت را تحت آموزش دادن به مبتلایان کنترل کنیم.
این در حالی است که دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت کشور نیز با تاکید براینکه درمان دیابت تنها دارو نبوده و مستلزم امری تیمی است؛ معتقد است: بیش از حدود 95 درصد دیابتی‌ها از کنترل نامطلوب قند خون برخوردارند.
در این راستا فرد دیابتی باید با آموزش‌های مستمر در درمان خود توانمند باشد؛ چرا که درمان موفق دیابت، نیازمند همکاری بیمار و پزشک است و بیمار به منظور شریک شدن با پزشک در روند درمان، باید توانمند باشد.
علاوه بر این، به عقیده دکتر خوش نیت نیز بیشترین علت مرگ و میر در دیابت نوع 2 عوارض قلبی – عروقی است و کاهش این عوارض با کنترل دقیق قند خون، کنترل چربی‌های خون، کنترل فشار خون و فعالیت بدنی منظم امکان‌پذیر است؛
البته همراه با ویزیت‌های منظم؛ «البته منکر این نیستیم که امکانات تشخیصی بهتر و درمان‌های جدیدتر و همچنین کاهش هزینه‌های درمانی برای بیماران باید امکان‌پذیر باشد ولی مسئولان ما متاسفانه در امر آموزش بیماران دیابتی یعنی قطعی‌ترین راه، اقدام خاصی انجام نداده‌اند.»
آموزش در حد صفر!
شنیدن این عبارات از زبان این فوق تخصص غدد و متابولیسم در حالی است که به گفته دکتر ساسان شرقی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران، با همه اوصاف، غربالگری مبتلایان به دیابت و افراد در معرض خطر این بیماری را به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت.
دکتر شرقی می گوید : «ما همیشه توصیه می‌کنیم که افراد در معرض خطر دیابت نوع 2 و افراد بالای 45 سال حتما غربالگری شوند؛
چون آموزش افراد هیچ منافاتی با غربالگری دیابت ندارد و هر دوی این عوامل در واقع مکمل هم هستند.»
وی می افزاید : اگر مردم این آموزش را نبینند که دیابت چه عوارضی دارد، قطعا غربالگری بی‌فایده خواهد بود؛
البته منکر این هم نیستیم که در زمینه آموزش کنترل این بیماری در کشور نقص‌های جدی داریم و تا به حال هیچ اقدام خاصی انجام نداده‌ایم.
