دکتر نسرین چنگیزی، رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت و در مان به همشهر ی گفت: متأسفانه امروز بسیاری از سونوگرافی‌های انجام شده در دوران بارداری در ایران، غیرضروری و تنها به قصد تشخیص جنسیت است نه تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی و انجام سونوگرافی‌های بی‌مورد تنها بیمار را متحمل هزینه‌های بالا نموده و برای جنین نیز عوارض نامطلوبی درپی دارد.
وی افزود: متأسفانه امروزه اغلب زنان باردار، سونوگرافی را به قصد تعیین جنسیت جنین انجام می‌دهند. درصورتی که در انجام سونوگرافی باید تعیین ناهنجاری‌های مادرزادی در اولویت قرار گیرد.
از آنجا که جنین در این زمان در حال رشدتکاملی است، ناهنجاری‌ها بهتر شناسایی می‌شوند. همچنین درصورت تشخیص ناهنجاری که بنا به قانون منجر به عسروحرج والدین شود، سقط جنین باید قبل از ماه چهارم بارداری انجام پذیرد.
وی انجام سونوگرافی را به زنان بارداری که در اعضای خانواده یا خویشاوندان آنها سابقه ابتلا به بیماری‌های مادرزادی وجود دارد، توصیه و تصریح کرد: در سایرین نیز اگر قصد انجام سونوگرافی تعیین جنسیت جنین است، آن را در هفته ۱۴ تا ۱۶ بارداری انجام دهد تا درصورت مشاهده ناهنجاری مادرزادی احتمالی امکان توقف بارداری وجود داشته باشد.
مهم‌ترین موارد استفاده از سونوگرافی شامل مطالعه سن جنین، بررسی حالت طبیعی جنین، اندازه گیری استخوان‌ها، بررسی قلب، فرم سر، حرکات تنفسی، مقدار مایع آمنیوتیک، تشخیص برخی مالفورماسیون‌ها و در نهایت تعیین جنسیت است و تمام این بررسی‌ها باید در عرض ۳۰ دقیقه باشد و از انجام سونوگرافی‌های غیرضروری باید جدا پرهیز کرد چون با اندازه گیری ارتفاع رحم که یک روش غربالگری قابل اعتماد مؤثر و کارا جهت ارزیابی رشد جنین و تخمین سن حاملگی است در مقایسه با روشی سونوگرافی روشی بهتر و بی‌ضرر است و سونوگرافی تنها در حاملگی‌های پرمخاطره و به تشخیص پزشک باید انجام شود.
دکتر حمید بهنیا، مدیر گروه زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز گفت: یکی از مشکلات کنونی در زمینه سونوگرافی و مامایی زایمان در کشور تقابل بین 2 گروه متخصصان رادیولوژی و متخصصان زنان و زایمان است که بجای مشخص کردن ایرادات موجود در سونوگرافی‌ها سعی در ایجاد مانع تراشی برای یکدیگر می‌کنند.
وی اظهار داشت: هم اکنون بسیاری از آزمایش‌هایی که ضرورتی به انجام آن وجود ندارد، تجویز می‌شود و بالعکس آن انجام برخی آزمایش‌های ضروری برای بیماران تجویز نمی‌شود.
براساس این گزار ش، محمد مهدی آراسته، متخصص رادیولوژی در این خصوص به مهر گفت: دستگاه‌های سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی برای گرفتن تصویر مناسب حداکثر انرژی «آلتراسوند» را به داخل بدن می‌فرستند و چنانچه «prob» این دستگاه به میزان کافی روی شکم مادر باردار نگه داشته شود همانند مایکروویو عمل کرده و از نظر تئوری حتی می‌تواند مایع آمنیوتیک (کیسه آب اطراف جنین) را به جوش بیاورد و بافت‌های بدن جنین را دچار آسیب کند.
وی افزود: براساس موارد گزارش شده جنین‌هایی که به هر دلیلی بعد از انجام سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی رنگی سقط شده‌اند زیرپوستشان حباب‌های هوا مشاهده شده و تاول‌های پوستی نیز داشته‌اند.
این استاد دانشگاه هشدار داد: در مطالعات مختلف ثابت شده به‌دلیل انرژی بسیار بالا امکان بروز آسیب جدی بر حلزون شنوایی جنین نیز وجود دارد.
آراسته متذکر شد: در حال حاضر به‌دلیل آگاهی نداشتن نسبت به خطرات جدی این نوع سونوگرافی‌ها، مادران اغلب برای تعیین جنسیت جنین یا تهیه عکس سه بعدی برای استفاده در آلبوم نوزاد اقدام به انجام این سونوگرافی‌ها می‌کنند که هیچ کاربرد علمی ندارد.
استاد بخش رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شیراز ضرورت استفاده از این نوع سونوگرافی‌ها را در مواردی بسیار محدود مانند تشخیص لب شکری یا بیماری‌های استخوانی جنین ذکر کرد و افزود: در همه موارد در مرحله اول سونوگرافی‌های معمولی انجام و تنها با تشخیص پزشک متخصص، سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی تجویز می‌شود.
آراسته عنوان کرد: به‌دلیل آموزش‌های ارائه شده در اروپا و آمریکا مادران باردار حاضر به انجام سونوگرافی‌هایی حتی معمولی نیز نیستند، در کشور انگلستان حداکثر یک بار برای تعیین تاریخ زایمان سونوگرافی انجام می‌شود و در کشوری مثل آمریکا حتی این یکبار نیز از طرف مادران تقاضا نمی‌شود.
وی اضافه کرد: این در حالی است که در ایران در طول دوران بارداری چندین مورد سونوگرافی انجام می‌شود که اغلب به اصرار بیمار و برای تعیین جنسیت جنین است و هیچ ضرورتی برای انجام آن وجود ندارد.
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر لزوم آگاه‌سازی مادران بر تبعات جبران‌ناپذیر سونوگرافی‌های غیرضروری افزود: باید فرهنگ‌سازی‌های لازم در این زمینه صورت گیرد و مادران آگاهی یابند که در استفاده از این وسیله برای تعیین جنسیت جنین در مواردی اشتباه صورت می‌گیرد و براساس آن سلامت جنین به‌طور جدی به خطر می‌افتد.
آراسته با اشاره به اینکه سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی حدود 3 سال است که وارد ایران شده، افزود: این وسیله در مراحل اولیه بررسی علمی قرار دارد که کاربرد علمی آن در بسیاری از موارد ثابت نشده و ممکن است که اثرات مخربش در سال‌های آینده مشخص شود.
دارو عامل ۲ درصد از ناهنجاری‌های بارداری
از مسائل مهم دوران بارداری، ناهنجاری‌های دوران بارداری است که با انجام سونوگرافی قابل تشخیص است.
امروزه ۲ درصد از موارد ناهنجاری‌های بارداری، ناشی از دارو یا محیط شیمیایی است. یکسری از داروها مثل داروهای ضدتشنج، ضدانعقاد، شیمی درمانی، تتراسایکلین، آندروژن، تالیدومید، لیتیوم، الکل و... به‌عنوان تراتوژن قطعی شناخته شده‌اند و داروهایی که اثرات سوء آن قطعی نیست و منجر به ختم حاملگی نمی‌شوند که شامل بیشتر داروها می‌شود و دسته سوم که فاقد تراتوژن هستند عبارتند از: مسکن‌ها (استامینوفن)، آنتی بیوتیک‌ها
(پنی سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها)، داروهای ضدتهوع (پرومتازین)ها.
لذا متخصصان معتقدند، انجام سونوگرافی کمک شایانی به تشخیص برخی ناهنجاری‌ها و وضعیت بافت شناسی در جنین می‌کند و به همین دلیل نباید انجام آن را برای خانم‌های باردار ممنوع اعلام کرد.
اما با توجه به اینکه برخی از خانم‌ها به واسطه اطمینان خاطر خودشان از وضعیت جنین یا اطلاع از جنسیت آن چندین بار در طول دوران بارداری تحت امواج سونوگرافی قرار می‌گیرند، می‌تواند مضر باشد.
با توجه به اینکه امواج سونوگرافی می‌تواند موجب اختلال در روند رشد سلول‌های مغز شود جبران آن بسیار دشوار و تا حدی غیرممکن است، بنابراین قرار گرفتن در معرض امواج سونوگرافی به‌مدت 30 دقیقه یا بیشتر نیز می‌تواند مشکلات قابل ملاحظه‌ای را هر چند در مقیاس کوچک برای جنین ایجاد کند.
به همین دلیل به مادران باردار توصیه می‌شود تا زمانی که پزشک متخصص لازم ندانسته از وی نخواهند که برایشان سونوگرافی تجویز کند.
